Milli Parklar

Bilimsel ve estetik bakımdan, milli ve milletlerarası ender bulunan tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat parçalarıdır. Milli Park kavramı ve uygulaması dünyada ilk kez, 1872 yılında ABD'nde 899 100 ha büyüklüğündeki “Yellowstone Milli Parkı” ilanını sağlayan özel bir kanunla başlatılmıştır. Türkiye'de de; 31 Ağustos 1956 tarihinde kabul edilen 6831 sayılı Orman Kanununun "VI. Milli parklar:" başlığı altındaki 25. maddesinde "Orman Genel Müdürlüğü"; mevkii ve özelliği dolayısıyla lüzum göreceği ormanları ve orman rejimine giren sahaları; bilim ve fennin istifadesine tahsis etmek, tabiatı muhafaza etmek, yurdun güzelliğini sağlamak, toplumun çeşitli spor ve dinlenme ihtiyaçlarını karşılamak, turistik hareketlere imkan vermek maksadıyla, milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma sahaları ve orman mesire yerleri olarak ayırır, düzenler, yönetir ve gerektiğinde işletir veya işlettirir denilerek Milli Park kavramı ilk kez yasal zeminde yerini almıştır.6831 sayılı Orman Kanununun 25. maddesinin ilk uygulaması ise, 1958 yılında ilan edilen Yozgat Çamlığı Milli Parkı'nın ilanıdır. Türkiye'de 2008 yılı sonu itibarıyla 40 adede ulaşan Millî Parkların toplam alanı, ABD'nde bulunan ve 899100 ha büyüklüğündeki “Yellowstone Millî Parkı”nın toplam alanı

ile hemen hemen aynı büyüklüktedir. 20.12.2008 tarihinde güncellenen Türkiye’deki milli parklar aşağıdaki gibidir8:

Tablo 2.2. Türkiye’deki Milli Parklar8

Sıra

No Millî Park Bulunduğu İl

İlan

Tarihi Alanı (ha) Önemli Özellikleri

1 Yozgat Çamlığı Millî Parkı Yozgat 1958 264,0

Tabii bitki ve hayvan toplulukları, kalıntı meşcereler, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm

2 Karatepe-Aslantaş Millî Parkı Osmaniye 1958 7715,0

Arkeolojik tarih öncesi kalıntılar, tabii bitki toplulukları, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm

3 Kuşcenneti Millî Parkı Balıkesir 1959 64,0

Zengin ve çeşitli kuş toplulukları, tabii bitki toplulukları, kuş gözlemleme mekânı, eğitim, turizm

4 Soğuksu Millî Parkı Ankara 1959 1195,0

Tabii bitki toplulukları, önemli ve nadir kuş üreme mekânları (Kara akbaba), eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm

5 Uludağ Millî Parkı Bursa 1961 12677,0

Jeolojik yapı ve çok zengin tabii bitki toplulukları, dağ ve kış sporları, eko turizm, kültürel zenginlik, alpinzon sulak alanları, alpinzon bitki ve hayvan türleri zenginliği, Mayer'in Orman Zonlarını tasnif ettiği dağ silsilesi, turizm, eğitim, zengin Osmanlı Türk (kuruluş dönemi, Anadolu-Balkan- Kafkas,vb...) kültürü, eğitim, sağlık turizmi başta olmak üzere son derece zengin turizm çeşitliliği...

6 Yedigöller Millî Parkı Bolu 1965 2019,0

Tabii bitki ve hayvan toplulukları, manzara, dinlenme ve eğlenme, turizm, eğitim, dağ ve orman sporları, eko turizm, eğitim...

7 Spil Dağı Millî Parkı Manisa 1968 5505,0

Jeolojik yapı zenginliği, tabii ve endemik bitki ve hayvan toplulukları, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm

8 Kızıldağ Millî Parkı Isparta 1969 59400,0 Tabii bitki toplulukları, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm

9 Kovada Gölü Millî Parkı Isparta 1970 6534,0 Tabii bitki ve hayvan toplulukları, manzara, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm

10 Güllük Dağı Millî Parkı(Termesos) Antalya 1970 6702,0

Arkeolojik kalıntılar, tabii bitki toplulukları, eğitim, manzara, dinlenme ve eğlenme, turizm

11 Munzur Vadisi Millî Parkı Tunceli 1971 42000,0 Jeolojik yapı, tabii bitki ve hayvan _{toplulukları, turizm çeşitliliği, eğitim}

12 Beydağları (Olimpos) Sahil Millî

Parkı Antalya 1972 30969,0

Arkeolojik kalıntılar, tabii bitki ve hayvan toplulukları ile jeomorfolojik oluşumlar, turizm, eğitim

13 Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî

Parkı Çanakkale 1973 33000,0

Türk ve dünya harp tarihi, şehitlikler, tabii bitki ve hayvan toplulukları ile jeomorfolojik oluşumlar, turizm, eğitim

14 Köprülü Kanyon Millî Parkı Antalya 1973 36614,0 Arkeolojik kalıntılar, tabii bitki toplulukları, jeolojik oluşumlar, turizm, eğitim

15 Ilgaz Dağı Millî Parkı Kastamonu 1976 1088,0

Tabii bitki toplulukları, kültürel zenginlik, dağ, orman ve kış sporları, manzara, dinlenme ve eğlenme, eğitim, turizm

8

Tablo 2.2. Türkiye’deki Milli Parklar (devam)

16 Başkomutan Tarihî Millî Parkı Afyon 1981 35500,0 İstiklal Harbi tarihi, kültürel değerler zenginliği, eğitim, turizm

17 Göreme Tarihî Millî Parkı Nevşehir 1986 9572,0

Tarihi eski yerleşimler ‘yer altı şehirleri, kiliseler, şapeller” ve peri bacaları gibi jeolojik oluşumlar, peyzaj değeri, dinlenme ve eğlenme, turizm, eğitim

8 Altındere Vadisi Millî Parkı Trabzon 1987 4800,0

Kültürel değerler, tarihi yapılar, ‘Sümela Manastırı’, tabii bitki toplulukları, manzara, peyzaj değeri, dinlenme ve eğlenme, turizm, eğitim

19 Boğazköy-Alacahöyük Tarihî Millî

Parkı Çorum 1988 2634,0

Arkeolojik kalıntılar, Hitit Devleti Merkezi, eğitim, turizm

20 Nemrut Dağı Millî Parkı Adıyaman 1988 13850,0 Tarihi açık hava müzesi, güneşin gizemli doğuşunu seyir, turizm, eğitim

21 Beyşehir Gölü Millî Parkı Konya 1993 88750,0

Öncelikle TÜRKİYE’NİN EN GENİŞ MİLLÎ PARK ALANIDIR. Göl ve yakın

çevresinin görülmeye değer üstün nitelikteki peyzaj güzellikleri ile göl ve içerisindeki çeşitli büyüklüklerde yaklaşık 60 civarında adanın potansiyel su sporlarına elverişli kıyıları, tür çeşitliliği çok fazla olan orman ekosistemi, Eflatun Pınarı, çok sayıdaki mağaraları, tarihi-kültürel zenginliği ve özellikle Selçuklu Dönemine ait kültürel kaynakları, Millî Parkın bazı önemli kaynak değer bileşenlerini oluşturmaktadır.

22 Aladağlar Millî Parkı Niğde, Adana,

Kayseri 1994 54524,0

Jeomorfolojik yapı ile flora ve fauna zenginliği, dağcılık sporları, dağ, orman ve kış turizmi, eğitim, zengin su kaynakları

23 Altınbeşik Mağarası Millî Parkı Antalya 1994 1156,0 Jeolojik ve jeomorfolojik oluşum zenginliği, mağara ekosistemleri, turizm, eğitim

24 Dilek Yarımadası-Büyük Menderes

Deltası Millî Parkı Aydın 1994 27675,0

Akdeniz’in en iyi korunan maki florası, jeolojik yapı, tabii bitki ve hayvan toplulukları, dinlenme ve eğlenme, turizm çeşitliliği, sulak alanlar

25 Hatila Vadisi Millî Parkı Artvin 1994 16988,0

Jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, tabii zengin orman ağacı türleri varlığı ile yaban hayatı zenginliği, dağ ve orman turizmi, eğitim

26 Honaz Dağı Millî Parkı Denizli 1994 9219,0

Jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, arkeolojik kalıntılar, Colossea (Honaz), endemik açıdan zengin bitki çeşitliliği, kültürel zenginlik, turizm merkezlerine yakınlık, dağ turizmi, eko turizm, eğitim

27 Kaçkar Dağları Millî Parkı Rize 1994 51550,0

İlginç jeolojik ve jeomorfolojik yapı, tabii bitki ve yaban hayatı zenginliği, dağ, orman ve kış sporları, eğitim, turizm

28 Kazdağı Millî Parkı Balıkesir 1994 21300,0 Bitki örtüsü, biyolojik çeşitlilik ve fauna zenginliği, turizm çeşitliliği, eğitim

29 Karagöl Sahara Millî Parkı Artvin 1994 3766,0

Hidrografik yapı ve bitki örtüsü zenginliği, eğitim, orman ekosistemleri, eko turizm, kültürel zenginlik

30 Saklıkent Millî Parkı Muğla 1996 12390,0 Jeomorfolojik yapı ile bitki ve hayvan varlığı açısından zenginlik

31 Truva Tarihî Millî Parkı Çanakkale 1996 13350,0 Tarihi kalıntılar, harp tarihi ve jeolojik yapı, turizm, eğitim, kültürel zenginlik

32 Marmaris Millî Parkı Muğla 1996 33350,0

Jeomorfolojik yapı ile bitki ve hayvan varlığı açısından zenginlik, nadir ekosistemler

33 Küre Dağları Millî Parkı Kastamonu-

Bartın 2000 37000,0

Doğal yaşlı ormanlar, nadir ekosistemler, biyolojik çeşitlilik, jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, kültürel değer zenginlikleri ve arkeolojik kalıntılar, eğitim

Tablo 2.2. Türkiye’deki Milli Parklar (devam)

34 Sarıkamış-Allahüekber Dağları Millî Parkı

Kars ve Erzuru

m 2004 22980,0

Tarihi kalıntılar, harp tarihi, doğal Sarıçam ormanları, tabii bitki toplulukları, dağ ve kar sporları, manzara, eğitim

35 Ağrı Dağı Millî Parkı Iğdır - Ağrı 2004 87380,0

Kültürel değerler açısından zenginlik. Dünyada Alaska’daki meteor çukurundan sonra ikinci büyük göktaşı çukuru da milli park sınırları içerisindedir. Bitki ve hayvan varlığı açısından da oldukça zengindir.

36 Gala Gölü Millî Parkı Edirne 2005 6090,0

Sulak saha, göl ve orman ekosistemlerini ve bu ekosistemlerde barınan çeşitli canlı türlerini ihtiva etmesi, 130 kuş türünün varlığı, kuş göç yolları üzerinde bulunuşu, nesli tehlikeye düşmüş veya nadir türleri, özellikle tepeli pelikan, çeltikçi ve küçük karabatak gibi nesli son derece azalmış türleri barındırması kaynak değerlerini oluşturmaktadır.

37 Sultansazlığı Millî Parkı[4] _{Kayseri 2006 24529,0}

Tatlı ve tuzlu su ekosistemlerinin bir arada bulunduğu nadir bir ekosistem oluşu, nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türlerin de yer aldığı 301 kuş türünün beslenme, barınma ve kuluçka alanı oluşu, Avrupa’da turna, filamingo, akbalıkçıl, kaşıkçı kuşlarının bir arada kuluçkaya yattığı tek alan oluşu, kaynak değerlerini oluşturmaktadır.

38 İğneada Longoz Ormanları Millî

Parkı Kırklareli 2007 3155,0

Avrupa ölçeğinde önem taşıyan; çok sınırlı yayılışa sahip, doğal yapısı korunabilmiş, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan en önemli su basar (longos) ormanlara sahip olup, İğneada ve çevresinde farklı ekosistemler bulunmaktadır. Eko turizm, dağ ve orman sporları, eğitim

39 Tek Tek Dağları Millî Parkı Şanlıurfa 2007 19335,0

Bitki ve hayvan varlığı açısından zenginlik, kültürel, tarihi ve arkeolojik özellikler açısından zenginlik, turizm, eğitim

40 Yumurtalık Lagünü Millî Parkı Adana 2008 16430,0

Millî Park, ülkemizdeki nadir Halep Çamı (Pinushalepensis L.) yayılış alanlarından birine sahiptir. Yumurtalık Lagünü aynı zamanda; nesli tehlikeye düşmüş su kuşlarının yaşama ortamıdır. Akyatan ve Ağyatan gölleri barındırdığı kuş türleri açısından Türkiye’nin “A sınıfı” niteliğindeki 19 sulak alanından 2. sini oluşturmaktadır. Ayrıca nesli tehlikeye düşmüş iki tür deniz kaplumbağasının (Carettacaretta) ve özellikleCheloniamydas'ın Akdeniz’de varlığını sürdürebildiği önemli alanlardandır. Saha, Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında yer alan 17 deniz kaplumbağası yuvalama alanlarından birisidir.

41 Gölün Yazı Millî Parkı Çorum ? ?

Çok güzel ve sulak bir ortmama sahip olan gölün yazı, Çorum-Osmancık yolunda bulunmaktadır. İçeri girmek ve ortama zarar vermek katiyen yasaktır}