Milli Marşlar

1.3.2.1. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Milli Marşı

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin kurulmadan önce 1917’de Açık Söz gazetesinde Yusuf Vezir Çemenzeminli’nin yazdığı Zaruri Meseleler makalesine karşılık Üzeyir Hacıbeyli 22 Aralık 1917’de Açık Söz gazetesinde Milli Marş232 makalesini yazmıştır. Çemenzeminli’nin milli duyguları kabartacak, vatan ve millet için mücadeleyi, kahramanlığı kuvvetlendirecek ulusal bir marş ihtiyacından bahsetmesine karşılık olarak ortaya çıkan Hacıbeyli’nin kaleme aldığı makale, Azerbaycan’ın milli marşı konusunda gerçekleşen önemli bir girişimidir.233 _{Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra resmi olarak 30} Ocak 1920’de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Hükümeti milli marş ve devlet amblemi gibi arayışlar için bir yarışma ilan etmiş yarışma netice alamadan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Sovyetler Birliği tarafından dağıtılmıştır.234

231 _{Afgan Veliyev, Azerbaycan’da Yenileşme ve Milliyetçilik Hareketi, (Yayımlanmamış Doktora} tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2004, s. 185.

232 _{Üzeyir Hacıbeyli’nin 22 Aralık 1917’de yazdığı milli marş: Vurulur meydanda sənc, dəf, (2) / /}

Düzülün əsgərlər səfbəsəf! / Yürüyün şövqlə düşmənə tərəf / Biliniz cəngizdir bizə sələf! / Giriniz meydana sanki şir, / Əlinizdə şəmşir ilə tir, / Dilinizdə olsun bu zikr, /Ya allah, Ya allah, Ya allah, /Hüvə-kəbir! / Çingizləri, Teymurları, / Gəl ya da sal o ərləri, / Kim, ol zaman, türk hökmran, / Türkə müt′i nəsf-cahan, / İmdi görükür nə zillət, / Çökü bu millət... / Yığın, övladı Çingizin! / Sürünün bu qeyrə dizin-dizin... / Bu qədər bir torpaq həp sizin / Görürük hər yanda türk izin! / Giriniz meydana sanki şir, / Əlinizdə şəmşir ilə tir, / Dilinizdə olsun bu zikr, / Ya allah, Ya allah, Ya allah, / Məva-Kəbir! http://qafqazinfo.az/news/detail/azerbaycanin-ilk-himni-tapildi-video-

11650 (09.07.2019)

233 _{http://files.preslib.az/projects/remz/pdf/remz_himn.pdf (15.05.2019)}

234 _{S. Qasımova, R. Ahmedov, “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Realiyaları”, Azerbaycan Halk}

62

1.3.2.2. Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Milli Marşları Azerbaycan Halk Cumhuriyeti ortadan kaldırıldıktan sonra kurulan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin 1921, 1927 ve 1937 anayasalarında milli marşla ilgili bir madde yoktur. 1945 yılına gelindiğinde ise Üzeyir Hacıbeyli tarafından bestelenen Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti marşı meydana getirilmiştir. 1917’de Türk kimliğinin vurgulandığı Hacıbeyli’nin ulusal marş makalesinden sonra Sovyet döneminde Hacıbeyli tarafından bestelenmiş Lenin ve Stalin’i öven, komünist propaganda yapan ve teritoryal ulus imalini destekleyen milli marş kabul edilmiştir. 23 Eylül 1945’te kabul edilen milli marşın sözleri Samed Vurgun ve Süleyman Rüstem tarafından yazılmıştır.235 1945’te bestelenen milli marş236 _{1978’de Hüseyin Arif tarafından Stalin ile ilgili bölümler çıkarılarak} yeni bir şekle sokulmuştur.237

1.3.2.3. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Marşı

1918’de Bakü’de düzenlenen Türk Geceleri konserleri ile estirilen milli hava Üzeyir Hacıbeyli ve Ahmet Cavad’ın Azerbaycan Marşı’nı ortaya koymalarını sağlamıştır. Sovyetler Birliği Dönemi ardından bağımsızlığını kazanan Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Ahmed Cavad’ın sözlerini yazdığı Üzeyir

235 _{http://files.preslib.az/projects/remz/pdf/remz_himn.pdf (15.05.2019)}

236 _{Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin 1945 yılı Üzeyir Hacıbeyli tarafından bestelenen} milli marşı: Azərbaycan- dünya görmüş bu şərəfli, şanlı diyar, / Vətən eşqi babalardan qalmış əziz

bir yadigar, / Qanlı döyüş meydanında biz yaratdıq ağ günləri- Nəsillərdən nəsillərə yurdumuzun şöhrəti var. / Qoy var olsun Azərbaycan, Odlar yurdu- Ana vətən Qoca Şərqə günəş doğur yurdumuzun qüdrətindən.. / Bayrağımız sosializmin qardaş ellər dünyasıdır, / Yaşa vətən! Xalqımızın şərfisən, şöhrətisən. / Ustadımız böyük Lenin- şanlı zəfər bayrağımız, / Rəhbərimiz Stalindir - bizim həyat növrağımız. / Gözəl Bakı! Qüdrətindən ilham alır Azərbaycan- Azad elli, azad günlü doğma Sovet torpağımız. / Qoy var olsun Azərbaycan, Odlar yurdu- Ana vətən / Qoca Şərqə günəş doğur yurdumuzun qüdrətindən.. / Bayrağımız sosializmin qardaş ellər dünyasıdır, / Yaşa vətən! Xalqımızın şərfisən, şöhrətisən. / Qardaşımız rus xalqıdır azadlığın bayraqdarı, / Qanımızla suvarmışıq bu dostluğu, bu ilqarı, / Yer üzünün şöhrətidir şanlı Sovet torpağımız- Bu torpaqda çiçək açdı insanlığın ilk baharı... / Qoy var olsun Azərbaycan, Odlar yurdu- Ana vətən Qoca Şərq günəş doğur yurdumuzun qüdrətindən.. / Bayrağımız sosializmin qardaş ellər dünyasıdır, / Yaşa vətən! Xalqımızın şərfisən, şöhrətisən.

http://www.azerbaijans.com/content_976_az.html (09.07.2019)

237 _{Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin 1978 yılı düzenlenen milli marşı: Azərbaycan!}

Çiçəklənən respublika, şanlı diyar!/ Qadir sovet ellərində həm azadsan, həm bəxtiyar./ Oktyabrdan qüvvət alıb sən qovuşdun səadətə,/ Alqış olsun bu hünərə, alqış olsun bu qüdrətə!/ Yolumuz Lenin yoludur, partiyadır rəhbərimiz,/ Kommunizmin günəşilə nurlanacaq səhərimiz./ Biz gedirik gələcəyə qaliblərin cərgəsində,/ Yaşa, yaşa, Azərbaycan, böyük sovet ölkəsində!/ Odlar yurdul Bu ağ günlər el gücünün bəhrəsidir,/ Qahrəmanlıq, bir də hünər azad insan həvəsidir./ Nasillərdən-nəsillərə yadigardır dəyanətin,/ Kommunizmə gedirik biz, sıra möhkəm, addım mətin./ Rəşadətli rus xalqıdır dostluq, birlik bayraqdarı,/ Müqəddəsdir, sarsılmasdır dost ellərin bu ilqarı./ Qardaş xalqlar birliyindən aldıq gücü, qüdrəti biz,/ Qoy var olsun bu ittifaq – şanlı Sovet Vətənimiz! http://www.azerbaijans.com/content_976_az.html (09.07.2019)

63

Hacıbeyli’nin de bestelediği Azerbaycan Marşı 27 Mayıs 1992 tarihli kararname ile 2 Mart 1993’te kabul edilerek238 _{Azerbaycan Cumhuriyeti’nin milli marşı ilan} edilmiştir.239 _{Hacıbeyli’nin 1919’da Milli Nağmeler adlı eserde Vatan Marşı adı} ile yer alan marşı bağımsız Azerbaycan’ın milli marşı olarak 1993’ten itibaren kullanılmaktadır.240 _{Bağımsızlıkla birlikte ise yine Hacıbeyli tarafından} Azerbaycan Halk Cumhuriyeti dönemi Azerbaycanlılık üzerine kurulan vatan marşı milli marş tercih edilerek aslında Sovyet dönemi uygulanan teritoryal ulus- devlet sisteminin yerleştiği görülmektedir.