Azerbaycan Cumhuriyeti Paraları

Bağımsızlıkla beraber kendisini Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin devamı kabul eden Azerbaycan Cumhuriyeti, bayrak, arma ve marşta olduğu gibi para konusunda da aynı sembolleri kullanmıştır. Elçibey ve yönetimi 15 Temmuz 1992 tarihli kararname ile manatı tedavüle sokmuştur. Bu kararnameye göre 1 manat 10 rubleye tekabül edecektir.272 _{Manatların eskizleri, Eldar Mikayilzade tarafından} çizilmiştir. 1993’te yenilenen Azerbaycan parasının silueti 2005’te yeniden bir düzenleme ile günümüzdeki Azerbaycan manatı şeklini almıştır.273

Bağımsızlığın pekişmesiyle birlikte Azerbaycan manatı da kendi kimliğini oluşturmaya tarihi karakterine bürünmeye başlamıştır. 1992 yılı basılan kâğıt banknotlarda daha sade bir görünüşle arka yüzlerinde Türk kültür öğesi meşhur kilimler ön yüzde de Bakü’nün simgelerinden olan kız kalesi yer bulmuştur. 1993’te karşımıza 500 manat ile Nizami Gencevi, 1000 manat ile de Mehmet Emin Resulzade çıkmaktadır.

Resim 26: Azerbaycan cumhuriyeti 1 manat (1992), Azerbaycan cumhuriyeti 250 manat (1992).

271 _{Qasımova, Ahmedov, 2004, 174.}

272 _{http://www.e-qanun.az/framework/7500 (14.02.2019)} 273 _{https://publika.az/news/pul/250568.html (15.02.2019)}

81

Resim 27: Azerbaycan Cumhuriyeti 500 manat ön yüzü ve arka yüzü (1993).

Resim 28: Azerbaycan Cumhuriyeti 1000 manat ön yüzü ve arka yüzü (1993).

Resim 29: Azerbaycan Cumhuriyeti 1 manat ön yüzü ve arka yüzü (2006).

Resim 30: Azerbaycan Cumhuriyeti 5 manat ön yüzü ve arka yüzü (2006).

Resim 31: Azerbaycan Cumhuriyeti 20 manat ön yüzü ve arka yüzü (2006).

Gencevi ile tarihi Azerbaycan yurdunun asırlar boyu sahiplenilmesi gerçekleşirken Resulzade ile de milli kimlik karakterini yansıtmaya

82

başlamışlardır. Bağımsızlığın olgunlaşmasıyla öz güveni yerine gelen Azerbaycan 2006’da piyasaya sürdüğü manatlarla tarihi kimliğini kazanmaya başlamıştır. 1 manatın arka yüzünde Azerbaycan’ın milli süslemeleri geri planda yer alırken ön planda Karabağ’ın da dâhil olduğu Azerbaycan haritası yer almaktadır. Vatanın bölünmez bütünlüğünü simgelemesi açısından ülkenin haritasına Karabağ topraklarının da dâhil edilmesi önemlidir. Yine arka yüzde bulunan Azerbaycan’ı da içeren Avrupa haritası, Azerbaycan’ın yüzünü Batı’ya döndüğünü ifade etmektedir. 1 manatın ön yüzünde bulunan müzik aletleri de Sovyetler Birliği Dönemi’nde milli unsur olmasından dolayı yasaklanan müzik aletlerini içermesiyle bir mesaj verir niteliktedir. Sovyetler Birliği tarafından yasaklanan Tar’ın en çok kullanılan kâğıt paranın üzerine işlenmiş olması, kültürün yitirilmediğine ve Sovyet dönemi uygulanan politikalara bir eleştiri niteliği taşımaktadır. 5 manatta ön yüzüyle milli edebiyata verilen önemi işlemektedir. Nizami Gencevi edebiyat müzesinin balkonlarındaki edebi şahsiyetlerin heykellerinin yansıtıldığı banknotta Azerbaycan milli marşının da bir bölümü yer almaktadır. 5 manatın arka yüzü ise Sovyetler Birliği Dönemi parçalanan milli kimliğin yeniden inşasına destek verir niteliktedir. Arka yüzde, ön planda Azerbaycan haritası yer alırken ardında Gobustan kaya hiyeroglifleri ve Orhun kitabelerinden bir bölüm bulunmaktadır. Hiyerogliflerle toprağın tarihi, Azerbaycanlılık öne çıkarılırken; Türk yazan kısmı görünür bir şekilde banknota işlenen Runik alfabeli Orhun kitabeleri ile de etnik kimlik, Türklük öne çıkarılmıştır. Azerbaycan haritasının da tarihi aidiyet unsurları üzerine yerleştirilmesi ile Azerbaycanlılık ve Türklüğe vurgu yapılarak Azerbaycan’ı şekillendirme ideali yansıtılmak istenmiştir.

20 manat ise Karabağ’a adamış bir banknottur. Arka yüzünde Azerbaycan haritasının ardında yer alan Azerbaycan milli nakışları ve Karabağ yazıları göze çarpmaktadır. Ön yüzünde de kılıç, kalkan, miğfer ve Karabağ gülleri olarak da bilinen Xarıbulbul (Harı Bülbül) çiçeğinin işlemesi bulunmaktadır. Harı bülbül barışın sembolü olurken aynı zamanda Karabağ’ı simgelemektedir. Barış arzulanmaktadır ancak miğfer savaşacak asker varlığına, kılıç yenecek kuvvetin olduğuna, kalkan da Karabağ’ı savunacak kudretin olduğuna işaret etmektedir. 1 manat Sovyetler Birliği Dönemi yasaklanan kültürün sürdürüldüğüne, 5 manat Azerbaycan yurdunun kadim Türk yurdu olduğuna ve Azerbaycanlıların Türk

83

olduğuna, 20 manat ise vatan toprağı Karabağ’dan asla vazgeçilmeyeceğine işaret etmektedir. Bu tarihi şuur edindirme uygulamalarının halkın eline en çok değen banknotlar üzerine işlenmesi sosyal algının oluşumu bakımından pragmatik bir önem taşımaktadır.

1.3.6.2.2. Azerbaycan Cumhuriyeti Madeni Paraları 1.3.6.2.2.1. Hatıra Madeni Paraları

Kâğıt paralarda işlenen ulus-devlet inşasına yardımcı unsurlar Azerbaycan devleti tarafından özel durumlar için bastırılan madeni hatıra paraları ve günlük yaşamda kullanılan madeni paralarda da karşımıza çıkmaktadır. Azerbaycan kültürü ve tarihi için önemli olan şahıs ve durumlar için gerçekleşen bu uygulamalar milli kimlik gelişimine katkı sağlayan uygulamalardır.

Resim 32: Azerbaycan hükümeti tarafından bastırılan anı paraları.

Madeni paralara bakıldığında, Azerbaycan matbuatının 135. yılı şerefine basılan Ekinci gazetesinin ve Azerbaycan basınının kurucu sayılan Hasan Bey Zerdabi’nin portresinin bulunduğu gümüş para önemlidir. 10 Aralık 2004 tarihinde ise Haydar Aliyev’in anısına basılan madeni para ile Haydar Aliyev’in 85. doğum yılı şerefine basılan madeni para da kişi kültünün oluşumunu izlemek mümkündür. Dede Korkut Destanı’nın 1300. yılı şerefine basılan 100 manat değerindeki madeni para ise tarihsel izleğin takip edilebildiği diğer bir sembol

84

para olarak değerlendirilmelidir. Fuzuli, Gencevi gibi Murtaza oğlu Memmedov (Bülbül) ve Üzeyir Hacıbeyli gibi Azerbaycan sanatı ve edebiyatı için büyük önem arz eden kişilerin de madeni paralarda yer bulmasıyla ulusal şahsiyetler yaratma yoluyla halkta özgüven duygusunun gelişimine katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

1.3.6.2.2.2. Ticari Kullanıma Sunulan Madeni Paralar

Azerbaycan hatıra paralarında görüldüğü gibi tedavülde olan Azerbaycan madeni paralarında da toplumun milli kimlik kazanımına tesir etmek amaçlanmıştır. 2006’da yenilenerek piyasa sürülen Azerbaycan Cumhuriyeti madeni paraları 2006 yılına kadar olan dönemde daha sade görünümdedir. 20 ve 50 qepik ön yüzlerinde Sekiz kollu yıldız içerisinde madeni paranın değeri yer alırken 5 qepiğin arka yüzünde sekiz kollu yıldız yer almıştır. 2006 yılı tedavüle giren madeni paraların ise ön yüzlerinde kültürel ve tarihi mirasın eserlerine yer verilirken arka yüzlerinde standart olarak Karabağ’ın da dâhil olduğu Azerbaycan haritasının yer alması vatan bilincini ve bütünlüğünü destekler niyettedir.

Resim 33: Azerbaycan hükümeti tarafından bastırılan anı paraları ve tedavülde olan madeni

paralar.