Meyve sertifikasyon sistemi

Lankes (2002), tarafından bildirildiği üzere, Almanya’daki meyve sertifikasyon sistemi Ģu Ģekildedir;

Yasal zemin: Almanya’da virüs indeksleme programları 1950’li yılların sonunda, virüs eliminasyon programları ise 1960’lı yılların sonunda baĢlamıĢtır. Almanya’da virüsten arî dikim materyali kullanımı 1978 yılından itibaren zorunlu hale getirilmiĢtir. 1998 Temmuz ayında Meyvecilikte Virüs Hastalıklarıyla Ġlgili Kararname’nin (Verordnung zur Bekämpfung von Viruskrankheiten im Obstbau) yerini meyve, sebze ve süs bitkileri çoğaltım materyalinin pazarlanmasına dair yeni bir talimat (AGOZ-Verordnung über das Inverkehrbringen von Anbaumaterial von Gemüse-, Obst- und Zierpflanzenarten

sowie zur Aufhebung der Verordnung zur Bekämpfung von Viruskrankheiten im Obstbau) almıĢtır.

Böylece meyve bitkilerinin iki kategorisi zorunlu hale gelmiĢtir: Standart Materyal (CAC)

Onaylanan sertifikalı materyal

Bu tür meyve bitkileri aĢama aĢama kontrollü üretime uygun olarak üretilmek zorundadır. Bitki çoğaltım materyalinin virüs testi yanında bitki materyalinin kontrolü ve sertifikaların sonradan düzenlenmesi uygulamada Federal Alman Devletlerinin Bitki Sağlığı Ajanslarınca yerine getirilir (Rovekamp 2000). Kısacası Federal Sistemde uygulama eyalet makamlarının sorumluluğu altındadır.

Yeni Sertifikasyon Programı: AT Konseyi tarafından yayımlanan 92/34 sayılı Direktifle tanımlanan sertifikasyon programı, Almanya’da AGOZ vasıtasıyla uyarlanmıĢtır. Bu programa göre sertifikalı bitkiler 5 aĢamalı bir prosedüre göre çoğaltılmak zorundadır (ġekil 3.2)

ġekil 3.2. Sertifikasyon Programına göre bitki materyali akıĢ Ģeması (Lankes C. 2002)

Programa alınacak herhangi bir yeni genotipin (çeĢit, anaç vs) pomolojik (meyve özellikleri) kalite yönünden dikkatlice seçilmesi gereklidir. Programın baĢlangıcında aday çekirdek stok yer almaktadır. Bu aĢamada AGOS’un ekinde belirtildiği Ģekilde virüs ve fitoplazma için indeksleme yapılmak zorundadır. Enfeksiyon halinde patojenler, ısı uygulaması ya da test yapılmasının ardından in vitro ile ortadan kaldırılmak zorundadır. Ayrı olarak sağlıklı bitkiler tespit edildiğinde, bu bitkiler hemen çekirdek stok olabilir. Çekirdek stok bitkileri polen, hava ya da toprak vektörleri

AB SERTĠFĠKASYON PROGRAMI

Aday Çekirdek Stok (Yeni Genotip)

Ġndeksleme

Çekirdek Stok

(Yeniden enfeksiyona karĢı korunmuĢ)

Isı Uygulaması

Sağlıklı Enfekte

Ön temel Materyal

(Yeniden enfeksiyona karĢı korunmuĢ)

Temel Materyal

Sertifikalı Materyal

yoluyla enfeksiyondan ariliği temin eden koĢullar altında korunmaktadır ve gerektiği takdirde yeniden test edilmektedirler. Çoğaltımı baĢlatmak üzere materyal, çekirdek stoktan alınır ve ön temel materyale aktarılır. Koruma, çekirdek stoktakine benzer koĢullarda yapılır. EPPO, bu aĢamaya kadarki prosedürün hükümet ya da resmi bir teĢkilat tarafından yerine getirilmesini önermiĢtir. Materyalin çoğaltılmasındaki sonraki aĢamalar, resmi bir teĢkilatın sıkı denetimi altında tutulmak kaydıyla özel sektöre aktarılabilir. Çoğaltım Temel Materyal, Sertifikalı Materyal ve Sertifikalı Bitkiler düzeyine yükseltildiğinde bitki sağlığı istekleri ve kontrolleri derece derece azaltılmaktadır.

Almanya’da direktifin neden olduğu en önemli değiĢikliklerden biri sertifikasyon programına katılımın artık zorunlu olmamasıdır. Bu nedenle kamu fonları önemli ölçüde azalmıĢtır. Federal Devletlerin birçoğu sadece yapı ve yönetim sağlamaktadır. Federal Devletlerin finansal girdileri sınırlıdır ve önceki virüs eliminasyon programlarından elde edilen virüsten ari dikim stoklarının korunması üzerine yoğunlaĢmıĢtır.

Kuzey Rhine Westfalia’da sertifikasyon organizasyonu: Kuzey Rhine’de sertifikasyon programına katkı sağlayan çeĢitli kurumlar mevcuttur (ġekil 3.3). Bonn Üniversitesi’ndeki Meyve ve Sebze AraĢtırma Enstitüsü, indeksleme ve ısı uygulaması gibi çekirdek stok materyalin üretiminden sorumludur. Rhineland Ziraat Odasında yer alan Bitki Koruma Ofisi, ön temel materyalin uzun müddet korunmasıyla yükümlüdür.

Çekirdek stok ve ön temel materyal çeĢitli araçlarla yeniden enfeksiyona karĢı korunmaktadır. Bu bitkiler, toprak vektörleriyle kök değinimini önleyecek biçimde steril toprak substratları dolu kaplar içerisinde ayrı ayrı yetiĢtirilmektedir. Bitkiler, ince aralıklı bezlerle örtülerek afitten arî koĢullar altında muhafaza edilirler ve polen üretilmemesi için çiçeklenmelerine asla müsaade edilmemektedir. AĢılama çeliği kültür çeĢitlerine yönelik özel sektöre sertifikalı materyal üretimi, örneğin vejetatif olarak yetiĢen ana ağaç üretimi için aĢı gözü sağlamak üzere iki ila üç konteynırın yeterli olduğu belirtilmiĢtir. Bunlar, bazı bitki sağlığı önlemlerine sahip tarla koĢulları altında yetiĢtirilmekte ve Bitki Koruma Ofisi tarafından denetlenmektedir. Anaç çoğaltımı daha

fazla zaman alıcı ve daha az verimli olduğu için ön temel materyal aĢamasında en az beĢ konteynırın gerekli olduğu belirtilmektedir. Bitki çoğaltımı amacıyla kullanılan herhangi bir bitki materyali (anaç katmanları-rootstock layers) programa katılan ve ihtiyaçları karĢılayan ilgili Özel Fidanlıklara aktarılmaktadır. Anaçlar özellikle hendek (stool bedlerde) ve kümbetlerde (mound layering-tepe daldırması) çoğaltıldığında, çoğaltımın ard arda gelen iki adımı zorunludur. Temel ve sertifikalı materyal anaçları aynı zamanda tarla koĢulları altında üretilmektedir ve tekrar bazı bitki sağlığı önlemleri ve Bitki Koruma Ofisi tarafından yapılan denetleme garanti edilmek zorundadır.

Fidanlıklar, hangi alanda sertifikalı bitkilerin üretimiyle ilgili olurlarsa olsunlar, belirtilen prosedür çerçevesinde sertifikalı materyale sahip stoklardan kendi anaçlarını ve aĢılama ya da göz aĢısı için kendi aĢılama çeliklerini (scion wood) elde etmek zorundadırlar. Sertifikasyon programının yeni bir genotip için baĢlatılması gerektiğinde, sertifikasyon programı, bu genotipe ait sertifikalı materyale sahip olmakla alakalı kiĢilerin giriĢimine bağlıdır. Sertifikalı materyalin yetiĢtiricilere teklif edilebileceğinden emin olmak zorunda olan kiĢi yeni genotipin ıslahçısıdır. Bu durumda, ıslahçıların yeni ıslah edilen kültür varyetelerinin/çeĢitlerinin kayıt sorumluluğu, materyalin sağlık durumuna kadar geniĢletilmiĢtir.

ġekil 3.3. Kuzey Rhine Westfalia’daki AB Sertifikasyon Programı Organizasyonu (Lankes C. 2002)

Meyve ve Sebze AraĢtırma Enstitüsü Bonn Üniversitesi

Çekirdek Stok Materyal

Bitki Koruma Ofisi Ziraat Odası

Ön temel materyal

Özel Organizasyon

Temel Materyal

Sertifikalı materyal Sertifikalı materyal

Özel Fidanlıklar

Özel Fidanlıklar

Sertifikalı Bitkiler

Anaçlar AĢılama çelikleri