Met all erl e Kagi r El ema nl ar Arası nda Ol uĢan Ki myas al Reaksi yonl ar:

Met al yapı el e manl arı yl a; yapısal t aĢl ar, çözünebilir sülfat mi kt arı yüksek t uğl al ar ve çi ment o, kireç bazlı harç sı va gi bi kagir mal ze mel er arası nda meydana gel en reaksi yonl ar met al el e manl arda kor ozyona neden ol abilir. Sülfat et kisi, daha önce bahsedil en genl eĢ me et ki si ni n yanı nda kor ozyona neden ol an ana et me ndi r ve taĢı yı cı siste m ve bağl antı el e manl arı nı n zayıfla ması na ve gör ünü ml eri ni n bozul ması na neden ol ur.

Bu hasarları önl e mek i çin alı nabilecek i ki t ür önle m var dır. Met al yapı el ema nl arı yl a kagir el e manl ar arası ndaki ı sl ak t e ması kes mek ya da özelli kl e kagir içi ne ankre edilecek ol an bağl antı ele manl arı nı pasl anmaz çeli k ya da gal vani ze mal ze mel er den seç mek gerekir. Bu açı dan bakıl dı ğı nda, kuru duvar t ekni kl eri çelik t aĢı yı cı sist e ml erl e daha uyu ml udur. Tuğl a veya çi ment o esaslı hafif bet on gi bi dı Ģ duvar bil eĢenl eri kull anıl ması dur umunda harçlı birleĢiml eri n t aĢı yı cı sist e m el e manl arı na zarar vereceği unut ul mamalı dır (Fot oğraf 4. 19).

4. 4. 7. 4. Farklı Dayanı klılı ktaki Mal ze mel er

Her mal ze me za man i çi nde deği Ģ meye eğili mli dir. Deği Ģi min nedeni ni, ter modi na mi ği n il k yasası ol an „il k hali ne dönüĢ‟ kavra mı yl a açı kl a mak mü mkündür. Buna göre, bir sist e me belli bir iĢi yapabil mesi i çi n verilen enerji ni n o i Ģi yapabil me yet eneği, za manl a azalır. Bu dönüĢü m f aydalı enerji verilerek dur dur ul abilir ya da tersi ne çevrilebilir Addl eson ve Ri ce, 1991 (s: 14).

Büt ünl eĢtir me sırası nda farklı dayanı mlardaki ele manl arı n biraraya getiril mesi nde kull anılacak yönt e m; bunl arı n dayanı m sürel eri ve kull anı m koĢulları gözönünde t ut ul arak, taĢarı m aĢa ması nda belirlenmeli dir.

Kull anı m ö mr ü kı sa olan el e manl ar t erci h edili yorsa, bunl arı n il eri de kol aylı kl a deği Ģtirilebilir Ģekil de t asarlanması gerekebilir. Özelli kl e yapı da büt ünleĢtir meni n gerekli gör ül düğü böl gelerde, dayanı klılı kl arı birbiri ne yakı n el e manl ar birarada kull anıl malı, eğer farklı kull anı m ö mr üne sahip el e manl erı birarada kull anıl ması zor unl ul uğu varsa, kull anı m ö mr ü daha kı sa ol an el e manl ar kor un malı ve böyl eli kl e kull anı m ömürl eri uzatılma ya çalıĢıl malı dır.

Büt ünl eĢtir mede birarada bul unan farklı dayanı mdaki el e manl arı üç gr upt a i ncel e mek mü mkündür. Bunl ar; t aĢı yı cı sist e m el e manl arı nı n üretil di ği yapı sal çeli k, bağl antı ele manl arı ve duvar el e manl arı dır.

Yapı sal çeli ği n t aĢı yı cılı k özelli ği ni sür dürebilme süresi, kor ozyon gi bi çeĢitli ki myasal veya fi zi ksel et kilere karĢı göst ereceği dayanı mdan daha önceli kli dir. Dol ayısı yl a t aĢı yı cı siste m el e manl arı nı n dayanı m ö mr ü, t aĢı yı cılı k özelli kl eri ni sürdürebilecekl eri süre gözönüne alı narak değerl endiril meli ancak di ğer etkil ere karĢı da kor uyucu ya da onarıcı önl e mler düĢünül meli dir.

Genelli kl e met al mal ze mel erden üretilen bağl antı el e manl arı i çi n dayanı m kriterleri; met all eri n mar uz kal dığı ki myasal et kil er yanı nda t aĢı yı cı si st e m ve duvar el e manl arı ndan akatrılan yük ve hareketleri n etkil eri dir. Bu el e manl arın faydalı kull anı m ö mürl eri, bakım ve deği Ģtir me peri yod ve met odl arı bu et kilere göre düzenl enmeli dir.

Dı Ģ duvar mal ze me ve el e manl arı nı n seçi mi i se, ür ünl eri değerl endirme k üzere ol uĢt urul acak bir seçim mat risi yl e değerl endir me kriterleri ni n karĢılaĢtırıl ması Ģekli nde met odi k bir yaklaĢı m sonucu yapıl malı dır Nashed, 1995 (s: 46).

4. 4. 7. 5. Büt ünl eĢtir mede Et kili Diğer Et menl er

Çeli k yapıl arda t aĢı yı cı siste mle dı Ģ duvar el e manl arı nı n büt ünl eĢtiril mesi nde et kili ol an di ğer et menl er daha çok büt ünl eĢtir mede yeral an siste mleri n süreklili kl eri yl e il gili dir. Perfor mans gerekl eri açısı ndan düĢünüldüğünde süreklili kl e il gili baĢlı kl ar; strükt ürel süreklili k, su sı zdır mazlı k, ı sı yalıtı mı, ses yalıtı mı, yangı n kor unu mu, ne m sı zdır mazlı k ve su yalıtımı dır Addl eson ve Ri ce, 1991 (s: 27). Büt ünl eĢtir mede siste mleri n birbiri i çi ne geç mesi perfor mans açısı ndan süreksi zli kl ere neden ol abilir. TaĢı yı cı sist e m el e manl arı nı n yapı kabuğunu del diği nokt al ar süreksi zli k böl gel eri dir.

Yapıl arda dı Ģ duvar ol uĢu munu et kileyen çevresel et menl er, bunl arı n et kileri ve bu et kilere en aza i ndir mek içi n alı nacak önl e mler 3. Böl ü m‟ de anl atıl mıĢtı. Ancak dı Ģ duvarl arı n çeli k t aĢı yı cı si st e ml e büt ünl eĢtiril mesi el e alı nırken, büt ünl eĢtir meni n perfor mansı nda belirleyici r ol oynayan bazı çevresel et menl er üzeri nde yeni den dur makt a yarar vardır.

 Büt ünl eĢtir mede Meydana Gel en Isı Köprül eri

Isı köpr ül eri ni n ol uĢum mekani z ması ndan üçüncü böl ümde bahsedil miĢti. Çeli k taĢı yı cı sist e m el e manl arı, köndüksi yon yol uyl a ı sı transferi ne aracı ol urlar. Dol ayısı yl a t aĢı yı cı siste m el e manl arı nı n bir kıs mı nı n dı Ģ ort a mda bul un ması ve strükt ürel süreklili ği n deva mı gereği kiriĢleri ndıĢ duvarı del mesi dur umunda, t aĢı yı cı siste m el e manl arı pot ansi yel birer ı sı köpr üsü hali ne dönüĢürl er ( Fot oğraf 4. 20 ve 4. 21). Bu t ür t aĢı yı cı siste m el e manl arı nı n ı sı kayı pl arı nı n yanı sıra yoğuĢma riski ni artırırlar. YoğuĢ ma ol uĢması dur umunda t aĢı yı cı siste m ve bağl antı el ema nl arı nı n ul aĢıla mayan köĢel eri nede kor ozyon ol asılı ğı görül ür. Isı kaybı na neden ol an et ken, ısı yalıtı mını n süreklili ğini n bozul ması dır.

Isı köpr ül eri ni n önl enmesi nde t aĢı yı cı sist e m ele manl arı nı n ı sı yalıtı mıyl a dı Ģt an yalıtıl ması ve taĢı yı cı iskel eti n yapı içi nde düzenlen mesi en et kili çözü mdür.

Fot oğraf 4. 20 ve 4. 21: TaĢı yı cı siste m el e manl arı nın ısı köpr üsü ol uĢt ur ması  Büt ünl eĢtir mede Meydana Gel en Hava ve Nem Sı zı ntıl arı

TaĢı yı cı sist e m el e manl arı nı n dı Ģ duvarı del di ği nokt al ar su, ne m ve hava sı zı ntıları açısı ndan da sor unl ar yaratır. Ne m bu böl gel erden gerek difüzyon, gerekse havat arafı ndan t aĢı narak i ç mekana nüf uz eder. Bu nokt al arda buhar ve hava bari yerleri ni n süreklili ğini n t aĢı yı cı el e manl ar t arafı ndan bozul ması bu s ızı ntıları n te mel nedeni dir. Hava sızı ntıları nı n da, difüzyondan daha fazl a ne m geçiĢi ne neden ol duğu gözden kaçırıl mamalı dır.

Bu har ve hava bari yeri ni n süreklili ği ni n bozul ması nı n bir baĢka nedeni de büt ünl eĢtir mede karĢılaĢılan farklı hareketler sonucunda bu bari yerleri n sı yrıl ması ve yeri nden çı kması dır. Bunu önl e mek i çi n, hava ve buhar bari yerleri duvar kat manı nda riji d yalıtı m mal ze mesi ne tutt urul malı dır.

Çeli k yapıl arda hava ve ne m sı zı ntıları nı n bir baĢka nedeni, prefabrike duvar el e manl arı yl a t aĢı yı cı siste m arası nda yaĢanabilecek uyu ms uzl ukl ar nedeni yle ol uĢan boĢl ukl ardır. Ayrı ca hareketl ere karĢı t aĢı yı cı çerçeveye ot uran duvar el ema nl arı yl a iskel et arası nda bırakılan t öl erans boĢl ukl arı nı n sı zdır mazlı ğı nı n yet eri nce sağl anma ması da sızı ntıları n bir di ğer nedeni dir.

Yapıl arda dı Ģ duvar ve t aĢı yı cı sist e m büt ünl eĢtirmel eri ni n yüzde yüz sı zdır maz hal e getiril mesi mü mkün değil dir. Bunun birkaç nedeni bul un makt adır:

Yapıl arda genl eĢ me ve büzül mel erden kaynakl anan hareketler sürekli dir. Her ne kadar bu hareketl eri karĢıl a maya veya e mme ye dönük önl e ml er alı nsa da za man içi nde det ayl arda aksa mal ar yaĢanır. Det ayl andır ma doğr u ol sa bil e, uygul a manı n kusursuzl uğu mü mkün değil dir. El asti k macunl arı n güneĢ et kisi yl e el astiki yetleri ni kaybet mesi de birl eĢi mleri n perfor mansı nı düĢürerek, za man i çi nde sı zı ntılara yol açar.

Büt ünl eĢtir mede bu t ür sızı ntılara karĢı alı nacak önl e mler ı sı yalıtı mı katma nı nı n i ç tarafı nda hava ve buhar bari yeri yar dı mı yĢl a ol malı gerekti ği nde onarı m ve deği Ģi kli k içi n bu böl gel ere ul aĢılabil meli dir.

 Büt ünl eĢtir mede Meydana Gel en Ses Köprül eri

TaĢı yı cı siste m el e manl arı nı n bir böl ümünün dı Ģarı da yeral ması dur umunda duvarı del en el e manl ar tı pkı ı sı köpr ül eri nde ol duğu gi bi sesi i ç ort a ma il etirler. TaĢı yı cı çerçeve i çi ne ot uran duvar el e manl arı ile t aĢı yı cı siste m el e manl arını n t e mas nokt al arı nda da ses il etimi sözkonusudur. Ses köpr ül eri ni n ol uĢumunda üç et men belirl eyi ci dir Bl anc ve di ğerleri, 1992 (s: 95):

- Duvar konstrüksi yonu

- Duvar köĢel eri ndeki birleĢi mler

- TaĢı yı cı siste m el e manl arı nı n boyutl arı

Özelli kl e hafif duvar konstrüksi yonl arı i çi n, ses il eti mine karĢı önl e m al mak gerekli dir. Yet erli ses yalıtı mını sağl a mak i çi n bu konstrüksi yonl arda çoğunl ukl a mi neral yünl eri nden üretilen ses yalıtı m mal ze mel eri kull anmak bir çözüm ol abilir. Bu mal ze mel er ses enerjisi ni düĢürerek il etilen sesi n et kisi ni azaltırlar. Hafif duvar konstrüksi yonl arı nda kul lanılan met al di kmel eri n de duvar kat manl arı arası nda ses köpr üsü ol uĢt urabileceği di kkat e alı nmalı dır. Burada ses yalıtı mını n süreklili ği, sesi iletebilecek bu t ür el e manl arı n süreksi zli ği yl e sağlanabilir.

Sesi n il eti mine en i yi engel duvar el e manı nı n küt lesi dir. Ancak ağır duvar el e manl arı çeli k yapılarda yapı yı ağırlaĢtırdı kl arı ndan ve t aĢıyı cı sist e m el e manl arı il e t e mell eri n boyutl arı nı artırdı kl arı ndan ekono mi k bir seçenek ol arak karĢı mıza çı kmazlar.

Bu böl ümde üzeri nde durul an „ Büt ünl eĢtir mede Öne mli Et menl er‟, bunl arın ol uĢum nedenl eri, et ki mekani z mal arı, karĢılaĢılabilecek olası probl e mler ve bunl arı n et ki n ol duğu sorunl u böl gel erle il gili ayrı ntıları n açı kl andı ğı tabl o, Ek- 1‟ de verilmi Ģtir.

5. SONUÇLAR

Çeli k i skel et sist e mli yapılarda, t aşı yı cı siste m el ema nl arı yl a dı ş duvar el ema nl arı nı n büt ünl eştiril mesi konusunda, gerek mevcut ör nekl eri n anali zi ve değerlendir mesi a macı yl a ol uşt urul an modeli n son aşa ması, büt ünl eştir me kriterleri ni n belirl enerek, bu kriterleri n, büt ünl eştirme de sözkonusu et kileşim t ürl eri açısı ndan öne m derecesi ne göre analizi ni kapsa makt adır.

Dör düncü böl ümde ayrı ntılı ol arak t artışılan büt ünleştir mede öne mli et menl erle il gili yapıl an değerl endir mel er sonucunda belirlenen büt ünl eştir me kriterleri, Tabl o 5. 1’ de biraraya getiril miştir. Bu t abl oda yeral an büt ünleştir me kriterleri, büt ünleştir mede et kili ol an et menl eri n değerl endirilişi nde ol duğu gi bi ‘ Far klı Hareketler’, ‘ Uyu ms uz Mal ze mel er’, Far klı Dayanı mlar’ ve ‘ Büt ünl eştir mede Et kili Di ğer Et menl er’ başlı kl arı altı nda sı nıflandırıl mıştır.

Büt ünl eştir me kriterel eri ni n çeli k t aşı yı cı siste m el e manl arı yl a dış duvar el e manl arı nı n büt ünl eştiril mesi nde sözkonusu ol an beş et kileşi m t ür üne et ki si; ‘çok öne mli’, ‘öne mli’ ve ‘az öne mli’ ol mak üzere üç farklı değer den ol uşan bir öne m skal ası yl a öl ç mek suretiyl e büt ünl eştir me kriterleri ni n her biri ni n et kileşim t ürl eri açısı ndan ne derecede öne mli ol duğuyl a il gili bir değerl endir me yapılmı ştır. Bu değerl endir me sonucuna göre, büt ünl eştir me kriterleri ni n, özelli kl e t aşı yıcı sist e m el e manl arı nı n dı şarı da yeral dı ğı ‘ dokunan’ ve ‘ birbiri ne geç miş’ et kileşi m t ürleri nde, di ğer et kileşi m t ürl eri ne oranl a daha et ki n bir r ol oynadı ğı söyl enebilir. Bu değerl endir me sonucunda göze çar pan bir di ğer sonuç i se, t aşı yıcı sist e m el e manl arı nı n t a ma mı nı n ya da bir kı s mı nı n dı şarı da yeral dı ğı dur uml arda, bunl arı n çevresel fi zi k et kileri ne daha açı k ol ması ndan kaynakl anan fi zi ksel ve ki myasal def or masyonl ara uğra ma ol asılı kl arı nı n daha yüksek ol ması dır.

Yapıl an bu değerl endir mel er sonucu ol uşt urul an Tabl o 5. 1, çeli k yapı t asarı mı yapan mi marl arı n, daha önce Akı ş Di yagra mları 4. 2 ve 4. 3’de göst erilen yoll ardan biri ni

kull anmak sureti yl e, bütünl eştir me t ür üne karar ver mel eri nde yar dı mcı bir kontrol list esi ol arak düşünül müşt ür. Mi mar tarafı ndan seçilecek ol an et kileşi m t ürünün bu

Tabl o 5. 1: Büt ünl eştir mede Et kili Olan Kriterleri n Et kileşi m Türl eri ne Gör e Değerl endiril mesi