Merkezi Yapıya Sahip Olmayan İletişim Ağları

Dairesel (çember) ağda, tüm üyeler eşit durumdadır. Üyelerin her biri, iki yanındaki komşularıyla iletişim kurabilir.95

Bu ağ tipi diğerlerine göre daha az merkeziyetçidir. Çünkü ilk üç ağ tipinden farklı olarak daire tipi iletişim ağında grup üyelerinin birbirleri ile iletişim kurma imkanları daha fazladır. Böylece tek bir kişinin iletişim odağında olması engellenmektedir. Genellikle iş grupları ve komitelerde bu tip iletişim ağı görülür.96 Çünkü bu tür gruplar organize olmaktan uzak ve lideri belirsizdir. En fazla çalışma faaliyeti bu ağda görülmesine rağmen iş performansı yavaş ve düzensizdir. Diğer ağ tiplerinden farklı olarak karmaşık sorunları çözmede daha hızlı, yeni durumlara ve görevlere uyum göstermede daha etkindir.97

Şekil -7 Dairesel (Çember) İletişim Ağı Modeli99

1.7.6.2.2.Serbest (Çoklu Kanal) Ağ

Serbest (çoklu kanal) ağda, grup üyelerinin tümü, birbiriyle hiçbir kısıtlama olmaksızın her an iletişim kurabilmektedir. Karşılıklı iş veya görev bağımlılığı

95_{Gökçe, a.g.e., s. 83}

96_{Mahmut Paksoy, “Gruplarda İletişim”, Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:964, Eskişehir, 2001,}

s.102

32

karşılıklı işe, iş grubu üyelerinin faaliyetleri birbirine bağlıdır. Her bir grup üyesinin davranışı, grubun diğer üyelerinin davranışını etkiler. Çoklu kanalı kullanan gruplara örnek olarak, ileri teknolojiyle donatılmış araştırma - geliştirme grubu, üst düzey yönetim grupları, acil servis personelinin oluşturduğu grup ve bir hastanedeki ameliyathane grubu verilebilir.98

Özellikle resmi olmayan gruplarda bu iletişim ağının daha yaygın kullanıldığı ve geçerlilik derecesinin yüksek olduğu kabul edilir. Çok düşük merkezileşme derecesine sahip olan bu iletişim ağında; iletişim kanal sayısı çok yüksek, liderlik tatmini çok az, grup tatmini yüksek, kişisel tatmin çok az, iletişimin hız ve doğruluk derecesi ise düşüktür.99

Belirgin bir lider olmadığından belirgin bir iletişim sırası da yoktur. Bu tür gruplarda sorumluluk duygusu gelişmiş, karşılıklı güven ve empati duyguları gelişmiş üyelerin daha fazla bulunma olasılığı yüksektir. Sorumluluk duygusu daha az gelişmiş, daha az disiplini olan kişilerin grupta çoğunlukta olması böyle bir ağ modelinin islemesini oldukça zorlaştırabilir. İletişim yapılarının grup performansına ve iş tatminine etkileri olabilmektedir.

Şekil -8 Serbest (çoklu kanal) İletişim Ağı101

Literatürde, grubun (departmanın/bölümün/iş komitesinin) iletişim yapısıyla grup performansı ve üyelerin iş tatmini arasında pozitif bir ilişki olduğu savunulmaktadır. Ayrıca işin niteliği de grup performansını etkilemektedir. Etkili bir iletişim ağının işlevleri şunlardır:100

98_{George ve Jones, a.g.e., p. 475; aktaran Gökçe, a.g.e., s.83} 99_{Gökçe, a.g.e., s. 84.}

33

1) Üyelerin davranışlarını düzenler. 2) Üyeleri cesaretlendirir.

3) Yeniliklere yol gösterir. 4) Faaliyetleri bütünleştirir. 5) Faaliyetleri koordine eder. 6) Üyelere bilgi sağlar.

Bazı araştırmalar, grup üyelerinin tatmin düzeyinin iletişim ağlarının tiplerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır. Birbirine bağımlılık düzeyi arttıkça grup içerisinde tatmin düzeyi de artar. Ağ içerisinde bir bireyin daha merkezi bir konumda olması, tatmin düzeyinin yüksekliğini gösterir. Leavitt ve Shaw araştırmalarında bağımsızlık ve doyum kavramları üzerinde durmuş ve bu bağlamla bireyin bilgiye ulaşması ne kadar fazla ise bağımsızlık duygusu ve tatmin düzeyinin de o kadar artacağı görüşünü savunmuşlardır.

Merkezi yapılı gruplarda grup liderleri büyük tatmin sağlarken, diğer üyeler pek fazla tatmin olmazlar. Merkezi olmayan gruplarda ise neredeyse tüm üyeler daha fazla tatmin duyarlar.101

Merkezi olmayan gruplarda grup tatmini genel olarak yüksekken, merkezi gruplarda ise grup tatmini düzeyi düşüktür.102

Kreps, kurumsal yapıdaki merkezi yönetim ve yerinden yönetim biçimlerine göre bu etkileşimi açıklamıştır. Merkezi yönetim; az sayıdaki liderin karar verme gücünü ellerinde tuttukları bir yapıyı ifade eder. Bütün yetkiler tek bir elde toplandığı, örneğin; ticari bir şirketin yönetim kurulu başkanı ve yardımcılarının bütün kurumsal faaliyetler hakkında söz sahibi olmaları, bölümlerin bütün kararlarda üst yönetimin onayına ihtiyaç duydukları yönetim biçimidir.103 _{Yerinden yönetim tarzı ise yetkilerin,}

bir ya da birkaç azınlıktaki yöneticiye değil; birçok kişinin sorumluluğuna verilmesi, dağıtılması esasına dayanır. Merkezi yönetimden farklı olarak yerinden yönetimde bölümler kendi kendilerini kurumsal kurallar çerçevesinde idare ederler ve konulan hedeflere ulaşmaları bağlamında üst yönetim tarafından denetlenirler.

Kurumsal davranış ve yönetim kararlarında kurum içi iletişim yapısının, resmi ve resmi olmayan iç iletişim kanallarının ve iletişim ağlarının karşılıklı önemli etkileri olduğu literatürde genel olarak kabul görmektedir. Her kurumun benimsediği örgüt içi ve örgüt dışı bir davranış sistemi vardır. Yani kurum dışardan nasıl görünmek isterse kurum içinde çalışanlar bu bilinçle hareket edecek ve bu durumu dışarıya ister ‘‘vatandaş’’, ister ‘‘müşteri’’ olarak adlandırabileceğimiz kişilere

101_{Paksoy, a.g.m., s.16} 102_{Gökçe, a.g.e., s. 86}

103_{Kreps, Gary L., Organizational Communication Theory and Practice, Second Edition, New York,}

Longman, 1990, p.5; aktaran Bade Başaran, Örgüt İçi İletişim ve Yönetime Katılma İlişkisinin Genel Memnuniyet Üzerine Etkisi: Sektörel Bir Uygulama, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004, s. 56 (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi)

34

yansıtabileceklerdir. Bunun içinde kurumlarda örgütsel iletişimin sağlam temeller üzerine inşa edilmelidir ki etkin ve doğru bir iletişimden söz edebilelim.

İnsanın olduğu her yerde iletişim mevcuttur, ancak iletilen mesaj doğru ve etkin şekilde karşı tarafa aktarabilmiş mi sorusunun cevabı ise, geri bildirim sayesinde alınmaktadır. Sadece alıcıdan göndericiye doğru değil, gönderici de ne istediğini tam olarak ifade edemediği takdirde iletişimden bahsedilemeyecektir. İşte kurumlarda sağlanmaya çalışılan nokta ise; doğru ve etkin iletişim olup, bu hususlar için dikkat etmemiz gereken başlıca hususlar mevcuttur.