Merkezi Embolinin Tespiti

Pulmonar emboli, truncus ve ana arterlerde birden farklı şekilde pozisyon

alabilmektedir. Ana arter duvarına tutunabilmekte, dallanma noktasında veya

truncusun içinde bulunabilmekte veya arter duvarına tutunup ana arterin ortasına

doğru uzanabilmektedir. Merkezi emboli yoğunluk değeri ve konumlanma şekli ile tespit edilir. Truncusun ve ana arterlerin içinde emboliye benzetilebilecek başka bir doku bulunmamaktadır. Ancak çekimden kaynaklanan artifaktlar ve kontras maddenin yayılım sorunları karanlık bölgeler oluşturmaktadır ve FP oluşumuna neden olmaktadır.

Pulmonary truncus ve ana arterlerde, damar duvarına tutunan veya damar içinde

serbest hareket eden karanlık bölgeler aranmıştır. Truncus ve sol arter için soldan

sağa doğru iki kenar çizgisi arasındaki bölge kontrol edilirken, sağ arter sağdan sola

doğru sanal bir dikey çizgi boyunca taranmıştır. İkili görüntüde, iki kenar arasındaki piksel değeri toplamı, iki kenar arasındaki piksel sayısı ile karşılaştırılmıştır. Eğer

aradaki fark 5'den fazla ise emboli adayı bir bölge olabileceği düşünülmüştür.

İşlemin denklemi aşağıdaki gibidir;'

�y₂-y₁�- ∑y2 I�x,y_i�

i=y₁ <5 (3.2)

I görüntüsünün içinde, aynı x değerine sahip kenar noktalar y₂ve y₁'dir. Kenar

noktalar arasındaki fark değeri, kenarlar arasındaki piksel değerinden en az 5 fazla

ise, emboli adayi bölge 3 boyutlu analize aktarılır.

3.7.1. Damar duvarına tutunan emboli

Ana arterin içinde bulunan emboli parlak görünen damar çapında daralma olarak

izlenmektedir. Buradan yola çıkarak damar çapındaki hızlı daralma tespit edilmiştir.

Sol arterde emboli tespiti için, y eksenindeki pikseller en küçük değerinden başlanarak artan değerlere doğru yukardan aşağıya seçilmiş ve her y pikseline karşılık gelen x eksenindeki değerlerin, yani kenar piksellerin farkı hesaplanmıştır. Sağ arter için bunun tersi yapılmış, x ekseni büyük değerden küçüğe doğru azalan sırada seçilmiş ve y eksenindeki kenar piksel değerlerinin farkı hesaplanmıştır. Deneysel olarak kenar pikseller arasındaki fark sol arter için 15, sağ arter için 5 olarak belirlenmiştir. Şekil 3.10’da damar duvarına tutunan iki emboli örneği görülmektedir.

(a) (b)

Şekil 3.10. Damar duvarına tutunan emboli (a) patient1, (b) patient5

3.7.2. Damar duvarına tutunmayan emboli

Pulmoner embolinin bir kısmı damar duvarına tutunup kalan uç noktaları damarın ortasında konumlanacak şekilde bulunabilmektedir. Veya çekim sırasında damar içinde ve duvara değmeden bulunabilmektedir. Sağ ve sol ana arterlerin duruşları birbirinden farklı olduğundan ayrı ayrı programlarla işlenmişlerdir. Önce sobel operatörüyle kenarlar seçilmiş ve sol arter için y ekseni, sağ arter için x eksenindeki

kenarlar küçükten büyüğe sıralanmıştır. Sıralı veriler küçükten büyüğe tek tek

seçilerek sol arter için x eksenindeki sütunlar, sağ arter için y eksenindeki satırlar ele alınmıştır. Sol arter için x eksenindeki satırlar toplanarak, satırın sonu ile başı arasındaki adreslerin farkı ile karşılaştırılmıştır. Sağ arter için ise y eksenindeki satırlar toplanarak, yine aynı şekilde satırın sonu ile başı arasındaki adreslerin farkı ile karşılaştırılmıştır. Burada amaç satır içinde 1’den farklı bir değerin olup

olmadığını tespit etmektir. Toplam ile adres farkı arasında fark varsa bir aday bölgenin bulunduğu varsayılmıştır. Aday bölgeyi kesinleştirmek için volüm (hacim) kontrolü yapılmıştır. Damar duvarına tutunmayan emboli örnekleri Şekil 3.11 b ve d’de yer almaktadır.

(a) (b)

Şekil 3.11. Damar duvarına tutunmayan emboli (a) patient5, (b) patient3

3.7.3. Truncusun içindeki emboli

Truncus içindeki emboliyi tespit etmek için y ekseninde yukardan aşağı doğru satırlar ele alınmıştır. Her bir satırın toplam piksel sayısı ile iki kenarın x değerleri arasındaki fark karşılaştırılmıştır. Eğer bu değerler farklı ise bu durumda satırda aday bölge olabileceği düşünülmüş ve emin olmak için volüm kontrolü yapılmıştır. Dallanma noktasına gelindiğinde işlem sonlandırılmıştır. Ancak dallanma noktasını kaplayan ve eğer olarak adlandırılan bir emboli çeşidi bazı kesitlerde tespit edilememektedir.

Şekil 3.12’de görüldüğü gibi (a) ve (c) dallanma noktasına yerleşen emboliye “eğer emboli” adı verilmektedir. Şekil 3.12 (b) ve (d)’de truncus içinde büyük yer tutan ve damarı kapatan tam tıkalı emboli örnekleri görülmektedir. Örnekler (a) patient17, (b) patient8, (c) patient12, (d) patient4’e aittir.

(a) (b)

(c) _(d)

Şekil 3.12. Truncusun içindeki emboli (a-c) “eğer

emboli”, (b-d) tam tıkalı

3.7.4. Tam tıkalı ana arter

Ana arterlerin tam tıkalı olması durumu damar sonu ile karıştırılabilmektedir ve FN’lerin başlıca nedenidir. Şekil 3.13’de damarı tam olarak kapatan embolilere örnekler gösterilmiştir. Örnekler (a) patient10-133, (b) patient6-130’a aittir.

(a) (b)

Şekil 3.13.Tam tıkalı ana arterler

Tam tıkalı arterler bazı durumda önceki veya sonraki kesitlerde damarın bir kısmını kaplar forma dönüşebilmektedir. Bu durumda, bu kesitler emboli olarak işaretlenebilmektedir. Şekil 3.14’de patient6’nın ilerleyen kesitte (132) işaretlenebilen bir kesiti örneklenmiştir.

Şekil 3.14. İşaretlenebilen tam tıkalı arter

(a) (b) (c)

(d) (e) (f)

Şekil 3.15. Ana arterde işaretlenen merkezi emboliler

3.7.5. Volüm kontrolü

Çalışmada emboli adayları tespit edilerek 3 boyutlu bir matrise yerleştirilmiştir. Son aşamada adayları kesinleştirmek için volüm kontrolü yapılmıştır. Burada, 2 kesitten daha az kesitte görüntülenen ve dikey ve yatay boyutları 2 pikselden küçük adaylar elenmiştir. Seçilen bölgelerin yoğunluk değerleri de kontrol edilerek, 900-1300 aralığındaki aday bölgeler seçilmiştir. Yoğunluk değerleri bölgelerin aritmetik ortalama değerleri hesaplanmıştır. Aday bölgeyi içeren matris I'(i,j), N ve M matris boyutları olarak m aritmetik ortalaması aşağıdaki formülle hesaplanmıştır;

m=∑ ∑ I'(i,j) M j=1 N i=1 NxM (3.3) 139

Bu kontrollerden geçen bölge emboli olarak işaretlenmiştir. İşaretleme bölgenin orta noktasına bir noktasına kırmızı artı işareti koyularak yapılmıştır. Görüntü üzerinde işaretlenen bölgelere örnekler Şekil 3.15’da yer almaktadır. Örnekler (a) patient21- 170, (b) patient15-187, (c) patient15-177, (d) patient3-207, (e) patient3-188, (f) patient5-150’ye aittir.