Şekil 12. NKÜ-DHUAM donanım imkanlarının güçlendirilmesinin araştırma sayısına katkısı.
Tablo 6 ve Şekil 13’ye göre araştırmacıların büyük bir kısmı NKÜ-DHUAM imkanlarının cerrahi ve acil girişim olanakları yönünde geliştirilmesi gerektiğini, ayrıca alınan cihazların fizyolojik parametreleri değerlendirmede yeterli olduğunu ifade etmişlerdir.
23
Tablo 6. NKÜ-DHUAM imkanlarının hangi yönünde geliştirilmesinin gerektiği.
Gereklilik Ölçüsü (%)
Cihaz-ekipman
Çok Az Az Orta Fazla Çok Fazla
Kan analizleri 43,48 4,35 26,09 13,04 13,04
Cerrahi 22,22 3,70 14,81 18,52 40,74
Acil girişim 19,23 11,54 23,08 11,54 34,62
Şekil 13. NKÜ-DHUAM imkanlarının hangi yönünde geliştirilmesinin gerektiği.
Projede satın alınan cihazlar ayrı ayrı değerlendirildiğinde çoğu araştırmacının kapnograf ve kan sayım cihazının gerekli olduğunu belirtikleri anlaşılmaktadır.
Oksimetre, hasta başı monitörü, veri kayıt ve analiz cihazı için bazı araştırmacılar fikir belirtmezken bazıları gerekli olduğu yönünde bir kanaat belirtikleri görülmektedir (Tablo 7). Cihazların fonksiyonları ve kullanımları hakkında daha fazla bilgi talep etme durumuna araştırmacıların verdikleri cevap Şekil-14’de değerlendirilmiştir.
Buna göre araştırmacıların önemli bir kısmının bu bilgiyi gerektiğinde talep edecekleri anlaşılmaktadır.
24
Tablo 7. Satın alınan cihazların gereklilik ölçüsüne göre değerlendirme sonuçları.
Cihazlar Gereklilik Ölçüsü
Çok Gerekli Bazen Hiç Fikrim yok
Oksimetre - 2 7 - 10
Hasta başı
monitörü 6 8 10 - 6
Kapnograf 1 3 7 2 -
Kan sayım cihazı 9 7 5 1 -
Veri kayıt ve
analiz cihazı 4 7 4 - 5
Şekil 14. Cihazların fonksiyonları ve kullanımları hakkında daha fazla bilgi talep etme durumunun değerlendirilmesi
Merkezde olmasını istediğiniz veya eksik gördüğünüz cihazlar var mıdır sorusuna 10 kişi yanıt vermiştir. Bunlardan 2’si santrifüj, 1’i kanatlı hayvanlar için hemogram ve elektrikli şok cihazı, 4’ü steril ortam, 1’i metabolik kafes, 2’si ise bağımsız havalandırma sistemi, atık geri dönüşüm ve atık suları arıtma sisteminin eksikliğini vurgulamıştır.
Katkı ve düşünceler sorusu hakkında 8 kişi görüş beyan etmiştir. Bunlardan birisi sertifikasyon programına yapılan katkının yararlı olduğunu ve bunun sürdürülmesi gerektiğine vurgu yapmıştır. İki kişi merkezdeki faaliyetlerde memnuniyetlerini ifade etmişlerdir. Üç kişi merkezin fiziki yapısının daha büyük olması gerektiğini, diğer bir kişide merkezin bağımsız bir binasının olmasının daha iyi
25
olacağını ifade etmiştir. Bir kişi de merkezin enfeksiyöz hastalar üzerine yapılacak çalışılmalara daha elverişli hale getirilmesi (güvenlik kabini) gerektiğini belirtmiştir.
8. TARTIŞMA
Ankete katılan araştırıcılardan 2 kişi NKÜ-DHUAM’da santrifüj, 1 kişi kanatlı hayvan hemogram cihazı ve elektrikli şok cihazı, 4 kişi steril ortam, 1 kişi metabolik kafes, 2 kişi bağımsız havalandırma sistemi, atık geri dönüşüm ve atık suları arıtma sistemlerin eksikliğini belirtmiştir. Santrifüj cihazı merkezin temel gereksinimlerinden birisidir, teminine çalışılacaktır. NKÜ-DHUAM’ın kanatlı hayvan bakım-barındırma sertifikası bulunmadığından bu yöndeki eksiklerin giderilmesi şimdilik mümkün görülmemektedir. NKÜ-DHUAM hepa filtreli vantilasyon sistemine sahip olup üretim ve girişim odalarında ısı, sıcaklık ve nem otomatik olarak ayarlanabilmektedir. Ayrıca rat ve fareler için hepa filtreleme özelliğine sahip 160 adet IVC (bağımsız ventilasyon sistemi) kafes sistemi bulunmaktadır. Burada ilgili araştırıcıların merkezin klimatizasyon (iklimlendirme) ve havalandırma sistemiyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıkları, eksikliğin yapılacak bilgilendirme çalışmasıyla giderileceği kanısındayız.
Metabolik kafes önemli bir gereksinim olarak görülmesine rağmen NKÜ-DHUAM’un mevcut kayıtlarında böyle bir talebin gelmediği görülmektedir. NKÜ-DHUAM’un bazı araştırmacıların belirtiği ve mevcut kayıtlarımızın da teyit ettiği üzere enfeksiyöz çalışmaların yapılabilmesine daha elverişli hale getirilmesi gerekmektedir. Merkezde kurulacak biyogüvenlik kabiniyle bu sorunun çözüleceği kanısındayız. Merkezdeki atıkların imhası ve atık suların arıtılması mevcut fiziki konumu nedeniyle karşılanması oldukça güçtür.
Projede satın alınan cihazların ayrı ayrı değerlendirme sonuçlarında, çoğu araştırmacının kapnograf ve kan sayım cihazının gerekli olduğunu belirtmişlerdir (Tablo 7). Cihazların fonksiyonları ve kullanımları hakkında daha fazla bilgi talep etme durumuna araştırmacıların önemli bir kısmının bu bilgiyi gerektiği zaman talep edecekleri anlaşılmaktadır (Şekil 13). Oksimetre, anestezik gaz analiz cihazı, hasta başı monitörü, veri kayıt ve analiz cihazları için bazı araştırmacılar fikir belirtmezken bazıları gerekli olduğu yönünde kanaat belirtmişlerdir (Tablo 7). Bazı katılımcıların bu cihazlar için fikir belirtmemeleri çalışma alanlarıyla ilgili olabileceğini veya cihazlar için yeterli bilgi sahibi olmadıklarını akla getirmektedir. Ancak cihazlarla ilgili daha fazla bilgi talep edilmemesi durumu ikinci seçeneği daha güçlü kılmaktadır.
Cihazların tanıtımıyla ilgili cevapta önemli bir kısmının bilgi almak istemesi veya gerekirse alabileceklerini belirtmeleri (Şekil 13) cihazlara ilgi duydukları ancak oksimetre, hasta başı monitörü, veri kayıt ve analiz cihazlarını yeteri kadar tanımadıkları anlaşılmaktadır. Bu konuda ileride planlanacak bir eğitim programı ile çözüm sağlanacağı ve cihazların kullanımı ile ilgili talebin artacağı düşünülmektedir.
9. SONUÇ
Mevcut projede hayvanların fizyolojik ve biyokimyasal verilerinin izlenmesi için kan sayım cihazı, kan gazı analiz cihazı, hasta başı monitörü, kapnograf, veri kayıt ve analiz cihazı alınarak sağlanmıştır. Veri kayıt ve analiz cihazına çeşitli modüller eklenmek suretiyle birçok ileri tetkik yapılabilmektedir. Bu sayede laboratuvar hayvanları üzerinde çalışma planlayan araştırmacılar verilerini detaylandırma veya alternatif araştırma yapma imkanı bulacağı kanısına varılmıştır.
26 10. KAYNAKLAR
1. Aygencel G. Arter kan gazlarının yorumlanması. Türk Kardiyol Dern Arş, 42(2):194-202, 2014.
2. Balcombe JP, Bernard ND, Sandusky C. Laboratory routines cause animal stress. Contemporary Topics, 43(6): 42-51, 2004.
3. Brosnahan AJ. Animal Models Used to Study Superantigen-Mediated Diseases. Methods Mol Biol, 1396: 1-17, 2016.
4. Dai G, Xu Q, Luo R, Gao J, Chen H, Deng Y, Li Y, Wang Y, Yuan W, Wu X.
Atorvastatin treatment improves effects of implanted mesenchymal stem cells:
meta-analysis of animal models with acute myocardial infarction. BMC Cardiovasc Disord, 15(1): 170-6, 2015.
5. Day J, Pandit JJ. Analysis of blood gases and acid-base balance. Surgery, 29:
107-11, 2011.
6. Emiralioğlu N. Arteriyel Kan Gazı Değerlendirmesi. 3. Bölüm.
http://solunum.org.tr/TusadData/Book/535/30112016114737-03_Bolum_02_Arteriyel.pdf. 2017.
7. Flegal MC, Fox LK, Kuhlman SM. Principles of Anesthesia Monitoring:
Respiration. J Invest Surg, 22: 452-454, 2009.
8. Fox LK, Flegal MC, Kuhlman SM. Principles of Anesthesia Monitoring: Body Temperature. J Invest Surg, 21: 373-374, 2008.
9. Fox LK, Kuhlman SM. Principles of Anesthesia Monitoring: Respiration. J Invest Surg, 22: 452-454, 2009.
10. Garber, JC ve ark. Guide for the Care and Use of Laboratory Animals. 8th Ed., The National Academies Press, Washinton DC. USA, 2010.
11. Karcıoğlu Ö. Role of capnography in critical care. Cerrahpaşa J Med, 29(4):
207-213, 1998.
12. Kaya Z. Tam kan sayım çıktılarının yorumlanması. Dicle Tıp Dergisi, 40 (3):
521-528, 2013.
13. Khan M, Sekhon B, Giri S, Jatana M, Gilg AG, Ayasolla K, Elango1 C, Singh AK ve Singh I. S-Nitrosoglutathione reduces inflammation and protects brain against focal cerebral ischemia in a rat model of experimental stroke. Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism, 25: 177–192, 2005.
14. Kona-Boun JJ, Silim A, Troncy E. Immunologic aspects of veterinary anesthesia and analgesia. JAVMA, 226: 355-363, 2005.
15. Kuhlman SM. Principles of Anesthesia Monitoring: Introduction. J Invest Surg, 21: 161-162, 2008.
16. Maeda F, Kleıner-Fısman G ve Pascual-Leone A. Motor Facilitation While Observing Hand Actions: Specificity of the Effect and Role of Observer’s Orientation. J Neurophysiol, 87: 1329–1335, 2002.
17. Peng X, Knouse JA, Hernon KM. Rabbit Models for Studying Human Infectious Diseases. Comp Med, 65(6): 499-507, 2015.
18. Peng YJ, Nanduri J, Yuan G, Wang N, Deneris E, Pendyala S, Natarajan V, Kumar G K and Prabhakar NR. NADPH Oxidase is Required for the Sensory Plasticity of the Carotid Body by Chronic Intermittent Hypoxia. The Journal of Neuroscience, 29(15): 4903– 4910, 2009.
27
19. Sarıhan A. http://www.aciltıp.com/kan-gazi. 2016.