Mentorluk rolü

Mentorluk rolü daha fazla deneyimli melek yatırımcılar ile daha az deneyimli girişimciler arasındaki gelişimsel bir ilişkiyi ifade eden danışmanlık faaliyetlerine melek yatırımcıların katılımı olarak ifade edilebilir (Freear vd., 1995; Sætre, 2003; Brettel, 2003). Bu rol aynı zamanda girişimci ile istikrarlı ve ciddi bir çalışma ilişkisi kurmak amacı ile güvenilir, açık ve yardımcı bir ortağa sahip olmak olarak da düşünülebilmektedir. Mentorluk rolünün; manevi destek sağlamak, moral ve motivasyonu yükseltmek, yükü paylaşmak, daha geniş bir bakış açısı sağlamak, hassas kişisel konuları tartışmak ve bunların üstesinden gelmekte yol gösterici olmak gibi faaliyetleri kapsadığı görülmektedir. Mentorluk faaliyetlerine katılım, sosyal ve ilişkisel araçlara dayanarak, ortaklaşa problem çözme ve planlama yapma gibi önemli ticari faaliyetleri destekleyebilmektedir. Danışmanlık rolünün kapsadığı faaliyetlerin birlik ve beraberlik ile güven duygusunu da teşvik etmesi önemlidir. Bu şekilde güvenin performans gelişimine öncülük edebileceği ifade edilmektedir. Çünkü güven işlem maliyetlerini azaltmanın yanı sıra örgüt hedeflerine daha fazla bağlanmayı ve kolektif öğrenmeyi de teşvik etmektedir (Child ve Rodrigues, 2003). Bu bağlamda mentorluk rolü, melek yatırımcılar ve girişimciler arasında iyi işleyen ve güvenilir bir ilişkinin geliştirilmesinde son derece önemli olarak kabul edilmektedir (Wetzel, 1994; Politis, 2008).

Melek yatırımcıların kendilerini finansör olmaktan ziyade girişimci olarak algılamaları ve sahip oldukları girişimsel tecrübelerinden dolayı mentorluk rolüne çok daha kolay büründükleri görülmektedir. Melek yatırımcılar ile girişimcilerin arasındaki benzerlik ve farklılıklara odaklanan çalışmalarda ise melek yatırımcıların genelde girişimciler ile benzer kişisel özellik ve motivasyonlara (başarı ihtiyacı, kontrol odağı, bağımsızlık ve içsel motivasyon vb.) sahip oldukları ortaya konulmaktadır. Bu açıdan bakıldığında işlevsel bir mentorluk ilişkisi kurmak, benzer kişisel özellik ve motivasyon kaynaklarına sahip olan melek yatırımcı ve girişimci için çok da zor olmamaktadır (Sullivan, 1991; Duxbury vd., 1996). Melek

yatırımcılar, yeni bir girişimi finanse ederken kendilerini çoğunlukla finansman sağlayan bir paydaş olarak değil girişime ruhunu katan bir girişimci olarak gördüklerini ifade etmektedirler (Sullivan, 1991; Aernoudt, 1999). Tüm bunlardan yola çıkarak melek yatırımcıları girişimcilerin sadece finansörleri olmaktan ziyade “eş girişimcisi” olarak nitelendirmek uygun görünmektedir (Sætre, 2003; Lindsay, 2004; Politis, 2008). Girişimciler ve melek yatırımcılar arasındaki benzer kişilik özellikleri, motivasyon kaynakları ve düşünce tarzı sayesinde girişimcilerin iş meleklerini kılavuz olarak görmesi ve benimsemesi de kolaylaşmaktadır (Politis, 2008).

Politis melek yatırımcıların girişimcilere kattığı değerleri içeren rolleri iki farklı boyut altında da sınıflandırmaktadır. Bu boyutlardan ilki; melek yatırımcılar tarafından sağlanan katkıları odak noktalarına göre farklılaştırmaktadır. Ayrıca bu katkıların iki farklı odak noktası bulunmaktadır. Bunlar; firmada rekabetçi bir kaynak tabanının oluşturulmasına odaklanılması (Brush, Green ve Hart, 2001) ve melek yatırımcı ile girişimci arasındaki çalışma ilişkisinin yönetimine odaklanılmasıdır. Bu ayrım herhangi bir işletmenin iki sistemi ile ilgilidir. Bunlar üretim sistemi ve yönetim sistemidir. Üretim sistemi, firmanın kaynak yönetimine odaklıdır. Ana odak noktası kaynakların çekilmesi ve sürdürülmesi ve bunların firmanın performansına öncülük eden nihai ürün ve / veya hizmetlere etkili bir şekilde entegre edilmesinin sağlanmasıdır. Diğer taraftan yönetişim sistemi, bir firmanın çeşitli kaynak sağlayıcıları arasında hak ve sorumlulukları tahsis eden ilişkiler ve etkileşimlere odaklanmaktadır. Kısacası firmadaki kaynak ihtiyacını güvence altına almaya odaklanan katkılar, “stratejik rol” ve “kaynak edinme rolü” olarak ifade edilebilir. Melek yatırımcı ve girişimci arasındaki ilişkiyi yönetmeye odaklanan katkılar ise “denetim ve izleme rolü” ve “mentorluk rolü” dür. İkinci boyut ise; değerli katkıları içeren rollerin melek yatırımcıların mesleki kariyerleri boyunca geliştirdiği kişisel varlıklar ve nitelikler olarak görülebilen, beşeri sermayesi veya sosyal sermayesine dayanmasına odaklanmaktadır (Politis ve Landström, 2002). Beşeri sermaye, melek yatırımcıların farklı türden meslekler, eğitim ve deneyim yoluyla edindikleri üretken bilgi ve beceri seti olarak tanımlanabilir. Öte yandan sosyal sermaye, bir bireyin konumunun bir ilişki yapısı içinde yarattığı avantaj olarak tanımlanabilir (Politis, 2008). Normlara ve sosyal güvene aracılık eden ve karşılıklı yarar için işbirliği ve

koordinasyonu kolaylaştıran melek yatırımcıların ilişki ağlarının özellikleri olarak ifade edilebilir (Sorheim, 2003). Melek yatırımcıların değer katan rollerinin odak noktalarına ve dayandırıldıkları ana kaynağa göre iki boyut altında tasnif edilmesi Şekil 2.3.’de gösterilmektedir (Politis, 2008).

Sermaye Odak Noktası Beşeri Sermayeye Dayandırılan Roller Sosyal Sermayeye Dayandırılan Roller Kaynak Tabanı Oluşturma Odağına Dayandırılan Roller

Stratejik Rol Kaynak Sağlama Rolü

Yönetişim Odağına Dayandırılan Roller

Denetleme ve Gözetleme

Rolü Mentörlük Rolü

Şekil 2.3. Politis’in boyutsal sınıflandırması

Kısacası melek yatırımcıların beşeri sermayesine dayanan katkıları, “ stratejik rol” ve “denetim ve gözetim rolü” gerçekleştirme kabiliyeti iken, sosyal sermayesine dayalı katkıları ise “kaynak edinme rolünü” ve kişilerarası “danışmanlık rolünü” gerçekleştirme kabiliyeti olarak görülebilir. Bununla birlikte, melek yatırımcıların yatırım yaptıkları girişimlere sağladıkları değerli katkıların bazıları birbirini tamamlayıcı etkiye sahiptir. Bu kapsamda farklı roller arasındaki karşılıklı ilişkiyi de vurgulamak önemlidir. Örneğin; kaynak edinme rolü ve stratejik rolün bir firmanın üretim sisteminde tamamlayıcı olduğu söylenebilir. Ayrıca örgüt stratejisinin temelini oluşturmak için iş know-how kullanmanın yanı sıra firma operasyonları için kritik olan dış kaynakların teminini sağlamak için kendi ağını kullanabilmektedir (Politis, 2008). Benzer şekilde yönetişimin biçimsel ve ilişkisel mekanizmaları da taraflar arasında fırsatçılık riskini azaltmaya katkıda bulundukları için birbirini tamamlayıcı olarak görülebilir. Ortak işbirliğinde en iyi güven düzeyine ulaşmak için, girişimci ve melek yatırımcı arasında, yönetişim mekanizmalarını oluşturan

resmi izleme ve gayri resmi güven oluşturma seviyelerinin dengelenmesi gerekmektedir (Shepherd ve Zacharakis, 2001).