MEHRİN DAYANDIĞI DELİLLER

Nikâh akdinin mali sonuçlarından bir diğeri mehirdir. Kadının alacaklı, kocanın borçlu olduğu bu ilişkide mehrin Kur’an, sünnet, icma ve kıyas delilleri ile sabit olduğu konusunda hukukçular görüş birliği içerisindedir.

A. Kitap

Kur’an-ı Kerim’de dört sure içerisinde on bir yerde geçen ve mehir anlamında kullanılan on tane kelime mevcuttur⁴²³.

 “Kadınlara mehirlerini (bir görev olarak) gönül hoşluğuyla verin. Eğer kendi istekleriyle o mehrin bir kısmını size bağışlarlarsa, onu da afiyetle yiyin.”⁴²⁴.

Ayetin Arapça metninde geçen “sadaka” ve “nihle” kelimeleri mehir anlamında kullanılmıştır⁴²⁵.

419 Aydın, “Mehir”, s 390; Cin, s. 229-230; Türcan v.d., s. 317; Tüzüner, s. 140-141; Acar, “Mehir”, s. 375; Yargı, s. 263; Aydın, s. 260-261; Tüzüner, s. 140-141; Aydın, “Nikâh”, s. 10.

420 Ansay, s. 219; Cin, s. 228-230; Aydın, s. 279; Koçak, Dalgın, Şahin, s. 208; Topaloğlu, s. 83;

Yargı, s. 262-263; Hatemi, s. 119; Ortaylı, s. 97.

421 Cin, s. 229-230; Aydın, s. 260-261; Aydın, “Nikâh”, s. 10; Tüzüner, s. 140-141; Acar, “Mehir”, s.

375; Yargı, s. 262.

422 Cin, s. 230; Cin, Akgündüz, s. 495; Akgündüz, Aile, s. 258; Ansay, s. 219; Aydın, s. 279; Türcan v.d., s. 317; Karaman, Mukayeseli, s. 347; Koçak, Dalgın, Şahin, s. 208; Acar, “Mehir”, s. 369-370, 375-376; Yargı, s. 262-263.

423 Zuhayli, C. IX, s. 199; Şahin, s. 16.

424 Kur’an, Nisa, 4.

425 Şahin, s. 18; Acar, “Mehir”, s. 371.

78

 “Sizden kimin, hür mü’min kadınlarla evlenmeye gücü yetmezse sahip olduğunuz mü’min genç kızlarınızdan (cariyelerinizden) alsın. Allah, sizin imanınızı daha iyi bilir. Hepiniz birbirinizdensiniz. Öyle ise iffetli yaşamaları, zina etmemeleri ve gizli dost tutmamaları hâlinde, sahiplerinin izniyle onlarla evlenin, mehirlerini de güzelce verin…”⁴²⁶.

Ayetin Arapça metninde geçen “tavl” kelimesi mehir manasına gelmektedir⁴²⁷.

 “Evlenmeye güçleri yetmeyenler de, Allah kendilerini lütfuyla zengin edinceye kadar iffetlerini korusunlar…”⁴²⁸.

Bu ayetin Arapça metninde geçen “nikâh” kelimesi mehir olarak tefsir edilmiştir⁴²⁹.

 “…Onlardan (nikâhlanıp) faydalanmanıza karşılık sabit bir hak olarak kendilerine mehirlerini verin. Mehir belirlendikten sonra, onunla ilgili olarak uzlaştığınız şeyler konusunda size günah yoktur…”⁴³⁰.

Bu ayetin Arapça metninde geçen “ücur” kelimesi “ecr” kelimesinin çoğuludur. Ecr de mehir manasında kullanılmıştır⁴³¹.

 “(Dönüş yapılabilecek) boşama iki defadır. Sonrası, ya iyilikle geçinmek, ya da güzellikle bırakmaktır. (Evlilikte) tarafların Allah’ın belirlediği ölçüleri koruyamama endişeleri dışında kadınlara verdiklerinizden (boşanma esnasında) bir şeyi geri almanız, sizin için helâl olmaz…”⁴³².

426 Kur’an, Nisa, 25.

427 Zuhayli, C. IX, s. 199; Şahin, s. 20.

428 Kur’an, Nur, 33.

429 Zuhayli, C. IX, s. 199; Şahin, s. 21.

430 Kur’an, Nisa, 24.

431 Şahin, s. 20.

432 Kur’an, Bakara, 229.

79

 “Kendilerine el sürmeden ya da mehir belirlemeden kadınları boşarsanız size bir günah yoktur. (Bu durumda) -eli geniş olan gücüne göre, eli dar olan da gücüne göre olmak üzere- onlara, aklın ve dinin gereklerine uygun olarak müt’a verin. Bu, iyilik yapanlar üzerinde bir borçtur.”⁴³³.

 “Eğer onlara mehir tespit eder de kendilerine el sürmeden boşarsanız, tespit ettiğiniz mehrin yarısı onlarındır. Ancak kadının, ya da nikâh bağı elinde bulunanın (kocanın, paylarından) vazgeçmesi başka…”⁴³⁴.

Bu iki ayetin Arapça metninde geçen “fariza” kelimesi mehir olarak tefsir edilmiştir⁴³⁵.

 “Eğer bir eşin yerine başka bir eş almak isterseniz, öbürüne (mehir olarak) yüklerle mal vermiş olsanız dahi ondan hiçbir şeyi geri almayın. İftira ederek ve açık günaha girerek mi verdiğinizi geri alacaksınız?”⁴³⁶.

 “Hem, siz eşlerinizle birleşmiş ve onlar da sizden sağlam bir söz almış iken, onu nasıl (geri) alırsınız?”⁴³⁷.

 “Ey Peygamber! Biz sana mehirlerini verdiğin eşlerini, Allah’ın sana ganimet olarak verdiklerinden elinin altında bulunan kadınları; seninle beraber hicret eden, amcanın kızlarını, halalarının kızlarını, dayının kızlarını ve teyzelerinin kızlarını sana helâl kıldık. Ayrıca, diğer mü’minlere değil de, sana has olmak üzere, mehirsiz olarak kendini Peygamber’e bağışlayan, Peygamber’in de kendisini nikâhlamak istediği herhangi bir mü’min kadını da (sana helâl kıldık.)…”⁴³⁸.

433 Kur’an, Bakara, 236.

434 Kur’an, Bakara, 237.

435 Şahin, s. 17-18.

436 Kur’an, Nisa, 20.

437 Kur’an, Nisa, 21.

438 Kur’an, Ahzab, 50.

80 Bu ayetin Arapça metninde geçen “ecr” kelimesi mehir anlamına gelmektedir⁴³⁹.

B. Sünnet

Kocanın ödemekle yükümlü olduğu mehre, ikinci asli kaynağımız sünnet de kaynak gösterilir. Burada sadece mehrin emir niteliğini ifade eden birkaç hadise yer verilecektir.

 “Demir bir yüzük olsa bile bul ve getir”⁴⁴⁰.

 Abdurrahman b. Avf dedi ki: “Ya Resulallah, bir kadınla bir çekirdek ağırlığında altınla evlendim.” Resulallah ise: “Allah mübarek etsin, bir koyunla da olsa düğün yemeği yap” diyerek cevap verdi”⁴⁴¹.

 Peygamberimiz buyurmuştur ki: “Onu sana Kur’an’dan bildiğin sureler karşılığında verdim”⁴⁴².

 Peygamber, Fezare oğullarından bir kadına: “Bir çift nalına nefsin ve malın için razı oldun mu?” diye sordu. O da: “Evet” diyerek cevap verdi. Bunun üzerine Peygamber nikâha icazet verdi⁴⁴³.

Mehre delil olan en önemli sünnet ise Hz. Peygamber’in yapmış olduğu bütün evliliklerde eşlerine mehir vermiş olmasıdır⁴⁴⁴.

439 Şahin, s. 21.

440 El-Hüseyni, C. II, s. 394.

441 El-Hüseyni, C. II, s. 390.

442 El-Hüseyni, C. II, s. 394.

443 El-Hüseyni, C. II, s. 392.

444 Zuhayli, C. IX, s. 200; Kabakçılı, s. 31; Acar, “Mehir”, s. 372; Şahin, s. 27.

81 C. İcma

Kitap ve sünnet ile sabit olan mehrin, nikâh akdi sebebi ile kadına ödenmesi gereken bir şey olduğu görüşü üzerinde bütün İslam hukukçuları icma etmişlerdir⁴⁴⁵.

D. Kıyas

İslam hukuku evliliğin mali yükünü kocaya yüklemiştir. Yaratılış itibariyle kadından daha güçlü ve dayanıklı olan koca, kendi ailesi için kazanç elde ederken kadının bakım ve geçim masraflarının da kendi sorumluluğunda olduğunu anlamalıdır. Aynı zamanda kadının kendini değerli hissetmesine vesile olacak mehri de kendine borç bilmelidir⁴⁴⁶. Zira mehri ödemekle yükümlü tutulan kocadır.

Kadın mehirle ihtiyaçlarını karşılayabilecekken bağışta da bulunabilme hakkına sahiptir. Çünkü kadın malları üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilir. Bu faydaların yanı sıra mehrin önemi, kocanın boşanma hakkını kullanma ihtimali ile daha somut hale gelmektedir. Tek taraflı boşama yetkisini kötüye kullanan kocaya karşı ileri sürülebilecek bir tedbir olan yüklü miktardaki mehir, aynı zamanda evliliğin sona ermesi durumunda kadının geleceğini bir müddet garanti altına almış olacaktır⁴⁴⁷.