Dijital sanat, dijital teknoloji ile üretilmiş olan sanal nesnelerin estetik değerlerle birlikte sanatsal anlamda kurgulanarak ifade edilmesi olarak tanımlanmaktadır.39 Bu tür sanat pratiğinde, dijital altyapının yeni bir mecra olarak sanatsal ifadeye ve üretime yansıması söz konusudur. Bunun için birtakım teknolojik araçlara ihtiyaç vardır. Sanatçılar dijital sanatın üretilebileceği fotoğraf makinesi, video kamera ve bilgisayar gibi araçlarla elde edilen mevcut sanal nesneyi bilgisayar programlarıyla değiştirerek yeni ürünler ortaya çıkabilmektedir. Buradan yola çıkarak bilgisayar sanatı olarak anılan “dijital sanat” gerçekte kapsamı çok daha geniş bir sanat pratiğidir. Dijital sanat çok çeşitli çalışma alanları ve süreçlerini kapsayan bir kavram olarak öne çıkmaktadır. Bilgisayar teknolojilerinin kullanıldığı ilk grafik çalışmalardan etkileşimli sanat pratiklerine, internete, ağ yazılımlarına, sanal ortamlara ve yapay zekanın kullanıldığı projelere kadar bütün çalışmalar dijital sanat kapsamına girmektedir.
Dijital sanat olarak adlandırılan ve ilk örneklerinin bilgisayar aracılığıyla ortaya konduğu bu sanat biçimi tarihsel süreç içinde farklı şekillerde adlandırılmıştır. Dijital sanat, bilgisayar sanatı ve sonraları multimedya (çoklu ortam) sanatı olarak adlandırılan bu sanat pratiği kapsamından ve kavramsal alt yapısından dolayı günümüzde “yeni medya sanatı” olarak adlandırılmaktadır.40
Yeni medya terimi, mevcut medyayı etkileşimli olarak sayısal veriye dönüştüren, diğer bir deyişle dijitalleştiren ve bilgisayar aracılığıyla üretimini, dağıtımını ve iletişimini sağlayan bir kavram olarak tanımlamaktadır.41
38 Kemal TİZGÖL, “Sanatçı İçin Sınırsız Bir Mekan Yaratma Alanı: Enstalasyon”, 46. 39 Bkz. (36), ÖZEL SAĞLAMTİMUR, 217.
40 Christiane PAUL, Digital Art, 7.
Kökleri 19. yüzyılda fotoğrafın kullanılmasına dayanıyor gibi görünse de kavram olarak “yeni medya sanatı” 21. yüzyıl başlarında bilgisayar, internet ve diğer dijital araçların kullanılmasıyla meydana getirilen sanat pratikleri için kullanılmaya başlamıştır.42 Yeni medya sanatı kapsayıcı bir üslup olmakla birlikte sanatı teknoloji ile birleştiren bir sanat pratiğidir. Diğer bir deyişle, radyo ve analog videodan etkileşimli enstalasyona ve internet sanatına kadar tüm teknolojilerin kullanıldığı sanat pratiğine işaret etmektedir.
Kapsamının bu kadar geniş olması ve çok çeşitli sanat pratiğinin yeni medya sanatı olarak kabul edilmesi, yeni medya sanatının tanımlanmasını zorlaştırmaktadır. Yeni medya sanatının tek bir tanımı olmamasına rağmen, bazı karakteristik özellikler bu sanatın algılanışını kolaylaştırmaktadır. Bu başlık altında toplanan bütün sanat pratiklerinde ortak olan özellikler değişkenlik, soyutluk, akıcılık, tekrarlanabilirlik, bağlantısallık, etkileşim, hesaplanabilirlik ve rastlantısallıktır. Amerika’daki seçkin çağdaş sanat müzelerine danışmanlık yapan kültür, sanat ve medya danışmanı Susan Morris bu özellikleri göz önünde bulundurarak yeni medya sanatını şu şekilde sınıflandırmıştır:43
İnternet Sanatı (Net Art): İnternet aracılığıyla yapılan sanat pratiğidir. Bu tür sanat pratiğinin kapsamına ürün tarayıcısına dayalı sanat (browser-based art), elektronik posta sanatı (e-mail art), ses, video ve verileri sentezleyen gerçek zamanlı performanslar (real-time performances), hipermetin (hypertext) ve hiperortam (hypermedia) gibi sanat çalışmaları girmektedir.
Sanal Gerçeklik (Virtual Reality): Gerçek dünyaya ait bir durumun bilgisayar aracılığıyla yaratılan üç boyutlu bir yapay benzetimi içinde, kullanıcının taktığı özel gözlük, eldiven gibi bir takım teknolojik aygıtlarla bu yapay ortamı algılayabildiği ve etkileşimli olarak yönetebildiği sistemlerdir.
Robot Teknolojisi (Robotics): Üç boyutlu robotlar ve yazılım robotlarıdır.
42 Bkz. (28), TORUN, 6.
43 Susan MORRIS, “Museums and New Media Art”, http://www.academia.edu/6553737/Susan_
Yapay Yaşam Formları (Artificial Life Forms): Genetik mühendisliği ve biyomühendislik aracılığıyla ortaya konan sanat pratiğidir.
Dijital Sanat (Digital Art): Her türlü dijital altyapı ve araçların kullanıldığı sanat pratikleridir.
Çoklu Medya Sanatı (Plurimedia Art): Bir sanat çalışmasında birden fazla mecranın kullanımıyla oluşturulan sanat pratiğidir.
Yeni medya üzerine çalışan öğretim görevlisi, bilgisayar mühendisi ve medya sanatçısı Rama Hoetzlein ise yeni medya sanatını dijital araçları kullanan sanat olarak tanımlamış ve şu şekilde sınıflandırmıştır:44
Çoklu Ortam Sanatı (Multimedia Art): Geleneksel mecraların dijital versiyonlarını kullanan sanattır. Buna göre çoklu ortam sanatı dörde ayrılmaktadır:
Doğrusal Olmayan Kurgu (Non-Linear Editing): Dijital video kullanarak
yapılan film sanatıdır.
Dijital Resim (Digital Painting): Dijital araç ve programlar (örn. photoshop)
kullanarak yapılan resim sanatıdır.
Web Tasarımı (Web Design): Web sayfasını tuval olarak kullanan grafik tasarım sanatıdır.
Arayüz Tasarımı (Interface Design): Yazılım arayüzleri üreten grafik tasarım sanatıdır.
Bilgisayar Grafikleri (Computer Graphics): Sanal ortamlar yaratmak için bilgisayar modellemesi kullanan sanattır.
Etkileşimli Sanat (Interactive Art): İnsan etkileşimine dayanan sanattır ve ikiye ayrılmaktadır:
44 Rama HOETZLEIN, “What is New Media Art”, http://www.rchoetzlein.com/website/what-is-new-
Dolaylı Etkileşim (Indirect Interactive): Kamera ve detektörlerin insan
hareketlerini pasif olarak kaydetmesiyle yapılan sanattır.
Doğrudan Etkileşim (Directly Interactive): Kullanıcının/izleyicinin doğrudan
kullanımını gerektiren sanattır.
İnternet Sanatı (Internet Art): İnterneti ya da web sitelerini mecra olarak kullanan sanattır.
Bilgi Sanatı (Information Art): Veri tabanlarını, istatistiki bilgileri kaynak olarak kullanan sanattır.
Algoritmik Sanat (Algorithmic Art): Matematiksel bir formülü ya da algoritmayı biçim ve yapı olarak kullanan sanattır.
Yukarıda görüldüğü gibi yeni medya sanatı farklı şekillerde tanımlanabilmektedir. Ancak önemli olan nokta, yeni medya sanatının bilgisayar ve yazılımlarla tasarlanması ve çeşitli dijital sanat formlarını öne çıkarmasıdır. Bu gibi tanımlamalarla da hangi sanat pratiklerinin yeni medya sanatı kapsamı içinde olduğu ortaya çıkmaktadır. Özetle, yeni medya sanatı bilgisayar ortamında doğan ve varlığını bu mecrada sürdüren geniş kapsamlı bir sanat pratiğidir.