Mecmuadaki Faaliyetler

Yukarıda Azeri Türk’ün çok boyutlu bir hizmet anlayışına sahip olduğundan bahsetmiştik. Mecmuada 21 şiir, 198 düz yazı, 100 Haber ve (dış kapaktakiler hariç) 12 mektup (mektuplara verilen cevaplar da dâhil) yazısı bulunmaktadır. Toplam 331 yayının yüzdelikleri şu şekildedir: Haberler%30, düz yazılar %60 şiirler %6 mektuplar %4. Haberler ve Mektuplar hariç geri kalan türlerdeki yazıların konu bakımından taşıdıkları önem ve özellikler bu başlık altında açıklanmaya çalışılacaktır.

6

Mehmet Emin Resulzade, a.g.m. s. 1.

7

1.3.1.Edebi, Sanatsal Metinler Ve Şiirler

Azeri Türk mecmuası Azerbaycan’ın istiklal mücadelesine hizmet amacıyla çıkarıldığı için sanatsal ve edebi yazılara oldukça az yer verilmiştir. Sanatsal olarak nitelendirebileceğimiz 1 yazı bulunurken edebi mahiyette olduğunu söyleyebileceğimiz 10 yazı bulunmaktadır. Edebi yazıların çoğunu seri şeklinde yayınlanan “Milli Destanlarımıza Dair” başlıklı yazılarla “Azerbaycan’da Edebiyat Meselesi” başlıklı yazılar oluşturmaktadır. Bunların yanı sıra çeşitli şairlerin tanıtıldığı yazılar da bulunmaktadır. Söz konusu yazıların yayınlanma sebebi mili harsı ve o zamana kadar vücuda getirilmiş edebiyatı muhafaza etmek ve bunlar hakkında halkı bilinçlendirmektir. Örnek teşkil etmesi açısından “İslami Türk Sanayi-i Nefise Tarihi Nokta-i Nazarından Azerbaycan’ın Ehemmiyeti” başlıklı genelde mimari sanatının anlatıldığı yazı ile (Ayın) Ali tarafından yazılmış olan “Azerbaycan’da Edebi Hayat” başlıklı seriye çalışmanın “Seçilmiş Metinler” bölümünde yer verilmiştir.

Azeri Türk mecmuasında toplam 21 şiir yayınlanmıştır. Dönemin diğer mecmualarıyla karşılaştıracak olursak bu sayının oldukça az olduğunu söyleyebiliriz. Şiirlerin 7’si mecmuanın ilk 20 sayısında kalan 14’ü ise 20. Sayıdan sonra yayınlanmıştır. Mecmuada yer alan şiirlerde sanattan çok toplumsal fayda gözetilmiştir. Şiirlerin tamamının konusu Azerbaycan, Azerbaycan’ın işgali ve istiklal mücadelesidir.

1.3.2. Azerbaycan ve Kafkas Ülkelerini Konu Alan (Siyasi) Yazılar

Azeri Türk’ün siyasi yönü ağır basan bir mecmua olduğunu belirtmiştik. Bu nedenle mecmuada yayınlanan makale ve haberlerin büyük çoğunluğu siyasi içeriklidir. Azerbaycan’ın ve Kafkas ülkelerinin Bolşevikler tarafından işgali, maruz kaldıkları zulümler ve istiklal mücadeleleridir. Mecmuada yayınlanan 198 yazının 73’ü direkt olarak siyasi içeriklidir. Bu da %33 gibi bir rakama tekabül eder. Ancak bu diğer yazıların siyasi içerikten tamamen bağımsız olduğu anlamına gelmez. Mecmuada yayınlanan tüm yazılar siyasetle dolaylı da olsa ilgilidir. Gerek makalelere gerekse şiirlere hâkim olan konu Azerbaycan’ın işgali ve tekrar bağımsızlığına kavuşturulması için verilen mücadeledir.

Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kuruluş tarihi olan 28 Mayıs’a denk gelen 9. Sayı nüsha-yı harikulade olarak çıkarılmıştır. Bu sayıda, devletin kuruluşuna dair istiklal

beyannamesi, devletin kuruluşunu tüm milletlere duyuran yazı, devletin kuruluşuna dair anılar ve kuruluşun 10. yıl dönümüyle ilgili yazılar yer almaktadır. Yıl dönümü mecmua bünyesinde adeta bir bayram havasında kutlanmış, mecmuaya yıl

dönümünü tebrik eden çok sayıda mektup ve tebrik yazısı gönderilmiştir. Bu sayıda yer alan Mehmet Emin Resulzade’nin “On Senelik Azim Ve Cihat” başlıklı yazısı Azerbaycan Cumhuriyeti’ni tekrar bağımsızlığına kavuşturmak için on yıldır verilen mücadeleyi özetler niteliktedir.

“Evet, aziz kardeşler, bu gün büyük mefkurenin doğduğu mübeccel günün şerefli yıl dönümünü tes’id ediyoruz. Fakat bu, aynı zamanda yalnız mefkurenin doğduğu itibarı ile değil, onun uğurundan başlayan şanlı mücadelenin de muazzez bir yıl dönümüdür.

28 Mayıs 1918 de, “milletler zindanı” ndan halas olan Azerbaycan halkı kendi mukaddes istiklali ile, malesef, çok kısa bir zaman dahilinde yaşayabildi. Cilve-i tarih onu yeni imtihanlara sevk etti. Azerbaycan ile beraber, diğer Kafkasya cumhuriyetleri üzerinden de kalkan Çar Rusyasının yerinde, bu defa kızıl renge boyanmış diğer bir Rusya kaim oldu. Kendisine Bolşevizm veya Komünizm namını takan mirasi kuvvet Kafkasya ve yalnız Kafkasya değil, başta Türkistan olduğu halde, diğer şark milletlerine uyutucu ve aldatıcı bir takım şiarlarla gülüyordu. O ameleye iş, köylüye toprak verecek, milletlere de hürriyet ve istiklal getirecekdi.

Hâlbuki ne oldu? Sovyet tabiyetinde yaşayan milletlerde olduğu kadar, dünyanın hiçbir tarafında amele bu kadar sefil ve perişan değildir”8

28 Mayısın coşkuyla kutlanılmasına rağmen Azerbaycan Cuhmuriyeti’nin işgalinin yıl dönümü olan 27 Nisan’da adeta yas tutulmuştur. Bu tarihe denk gelen 7. sayıda Sovyet rejimi aleyhinde yazılar yoğunluktadır.

Azeri Türk her zaman Turancı bir mahiyette olmuş Azerbaycan’ın istiklali kadar diğer Rus esiri milletlerin de istiklalini savunmuştur. Ancak Ermenistan bu milletlere dâhil değildir. İstiklal mücadelesinin tarihi boyunca Ermenilerin sürekli Ruslarla gizli iş birliği yapması ve coğrafyada nüfus bakımından azınlıkta olan Ermenilerin topraklar üzerinde hak iddia etmek için kasıtlı olarak iskân politikası uygulamasına rağmen Azerbaycan, Ermenistanı diğer Kafkas milletlerinden ayırmamış bağımsızlığını kazanması için gerekli yardımlarda bulunmaktan çekinmemiştir. Hatta Mevera-yı Kafkasya zamanında Ermenilerin siyasi merkezini

8

kurmaları için İrevan Şehrinin Ermenilere verildiği blinmekedir. “ Azerbaycan, Aleksandrapol sınırında Ermeni Kantonu’nun yaratılmasına razı oldu. İrevan şehri, bu şartla Ermenilere verilir: Ermeniler, Yelizavetpol vilayetinin bir kısmına, yani Karabağ’a olan iddialarından vazgeçecekler. Azerbaycan delegeleri, Türkiye ile Ermenistan arasında anlaşma yapılmasına yardım edeceklerini vaat ettiler “(Hasanlı, 1998, s.99). Ancak tüm bu anlaşma ve yardımlar Ermeniler’in 31 Mart 1918’de Bakü’de katliam yapmalarına engel olamamıştır. Bazı çıkarlar doğrultusunda Rusya ile anlaşma yapan Ermeniler, ordusuz ve silahsız bir halde bulunan Bakü’ye saldırmış ve katliamlarda bulunmuştur. Söz konusu olaylar 5. Sayıda çeşitli yazılarla anlatılmıştır. Örnek teşkil etmesi bakımında Mehmetzade Mirza Bala’nın “ 31 Mart Faciası” isimli yazısına “Seçilmiş Metinler” bölümünde yer verilmiştir.

Kafkas milletlerine ait yazılar mecmuada geniş yer tutmaktadır. Mecmuada direkt olarak Kafkas milletleriyle alakalı 18 yazı bulunmaktadır. Bunların yanı sıra haberler kısmında da bu milletlerle ilgili çok sayıda haber bulunmaktadır. Bu durum Azeri Türk’ün Turancı özelliğini göstermesi bakımından önem teşkil etmektedir.

1.3.3. İktisadi ve Kültürel Hayatla ilgili Yazılar:

Azeri Türk, siyasi amaçlar doğrultusunda çıkartılmış bir mecmua olamasına rağmen bünyesinde sanatsal, kültürel ve iktisadi yazılara da yer verilmiştir. Bunun amacı bağımsızlığın sadece siyasi alanda kazanılamayacağına, istiklali kazanmak ve muhafaza etmek için adı geçen alanlarda da ilerlemelerin kaydedilmesi, milli hasr ve bilincin diri tutulması gerektiğine olan inançtır.

Mecmuada siyasetten sonra önem verilen diğer konu iktisattır. Azerbaycan tarımı ve Bakü petrol sanayisi mecmuanın önem verdiği konulardandır.. Azerbaycan coğrafyasının bol miktarda yer altı ve yer üstü zenginliklere sahip olduğu ve bu nedenle tarih boyunca istilaya uğradığı su götürmez bir gerçektir. Söz konusu zenginliklere yeniden sahip olmak ve bu zenginliklere sahip çıkmak için verilen mücadeleleri Azeri Türk sayfalarında görmek mümkündür.

Mecmuada toplam 19 iktisat içerikli yazı bulunmaktadır. Bu da toplam Yazıların %10’ u oluşturmaktadır. Söz konusu metinlerde Azerbaycan köysünün vaziyeti, Bolşeviklerin uyguladığı tarım politikası ve Bakü petrol sanayisinin durumu işlenmiştir.