Mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden doğrudan sorumlu olan kurum bugünkü adıyla Türkiye İş Kurumu olmakla birlikte, MEB yaygın eğitim çalışmaları çerçevesinde Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ve Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünün işbirliği ile mesleki eğitim verilmektedir (ÖZİ, 1999a. s:186).
Bakanlığın 1993/69 sayılı genelgesiyle esasa bağlanan, özel eğitim gerektiren kişilere yönelik olarak engel grupları dikkate alınmak kaydıyla düzenlenen meslekî ve sosyal kültürel halk eğitimi merkezleri bünyesinde kurslar düzenlenmekte ve bu faaliyetlerin daha etkin yürütülmesi sağlanmaktadır.
b) Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı
1997 yılında kurulan Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Türkiye’de yaşayan özel gereksinimli bireylerle ilgili hizmetleri düzenleyen önemli kuruluşlardan biridir. Özürlülere yönelik hizmetlerin koordinasyonu ve izlenmesini sağlamak amacıyla 1981 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde sürekli kurul olarak “Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu” oluşturulmuştur. Kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplumun örgütlerinin temsilcilerinin katıldığı kurul, 1997 yılına kadar çalışmalarını sürdürmüştür (http: // www. ozida. gov. tr/ guncel/ 24ocakstratejikplan. pdf + internet adresinden 5 Kasım 2008 tarihinde elde edilmiştir). .
1991 yılında toplanan Birinci Özel Eğitim Konseyi kararlarının uygulanabilmesi ve sorunların giderilmesi amacı ile Özürlüler İdaresi Başkanlığı 3 Aralık 1996 tarihli ve 4216 sayılı Yetki Kanununa dayalı olarak 25 Mart 1997 tarihli ve 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Başbakanlığa bağlı olarak kurulmuştur (Akçamete, 1998). Bu Kararnamenin birinci maddesinde “…Başbakan, bu teşkilatın yönetimi ile ilgili yetkilerini gerekli gördüğü takdirde bir Devlet Bakanı vasıtasıyla kullanabilir” hükmü bulunmaktadır. Taşra teşkilatı bulunmayan Kurum, hizmetlerini devlet bakanlarından birine bağlı şekilde sürdürmektedir (http:// www. ozida. gov.tr/ guncel/ 24ocakstratejikplan.pdf + internet adresinden 5 Kasım 2008 tarihinde elde edilmiştir). Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın kurulmasında Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Başkanlığının önemli etkileri olmuştur. (ÖZİ, 2005, s .xxxıv)
Başkanlığın görevleri 571 sayılı KHK’nin 3. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre başkanlık, özel gereksinimli bireylere yönelik hizmetlerde ilgili olan, gönüllü kurum-kuruluşlar arasında ve yerel yönetimlerle işbirliği yapmak, bu kuruluşların koordinasyonu sağlamak, bu kurum-kuruluşlardaki ve uluslararası alandaki gelişmeleri takip etmek, özel gereksinimli bireylerle ilgili konularda araştırmalar ve projeler yapmak, ilgili yasaları incelemek, görev alanları ile ilgili konularda görsel ve
yazılı basın, yayın ve tanıtma faaliyetlerinde bulunmak, eğitim amaçlı filmler yaptırmak görevlerine sahiptir.
571 sayılı Kararnamenin 4. maddesinde Başkanlık teşkilatının, ana hizmet birimleri ile danışma ve yardımcı birimlerden meydana geldiği belirtilmektedir. 5378 sayılı Özürlüler Kanunu ile 1997 tarihli ve 571 sayılı Kararnamede değişiklikler yapılmış ve kurumun teşkilat yapısı bugünkü şeklini almıştır. Son düzenlemelerle birlikte Özürlüler İdaresi Başkanlığının teşkilat yapısı 1 başkan, 2 başkan yardımcısı, 4 ana ve 3 yardımcı hizmet birimi ve 1 danışma biriminden oluşmaktadır. Ana hizmet birimleri, Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığı, Özürlülük Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Proje ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı olmak üzere dört ayrı daire başkanlığından oluşmaktadır. Başkanlığın danışma birimi Hukuk Müşavirliğidir. Yardımcı birimler ise, Personel Dairesi Başkanlığı, İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı ve Savunma Uzmanlığı birimlerinden oluşmaktadır. 571 sayılı Kararnamede bu birimlerin görev ve yetkileri açıkça belirtilmiştir. Ayrıca 571 sayılı KHK’nin üçüncü kısmında Başkanlık bünyesinde kurulan Özürlüler Yüksek Kurulu ve Başkanlığın en yüksek danışma kurulu olan Özürlüler Şûrası ile ilgili hükümler bulunmaktadır.
Yukarıda değinilen 571 sayılı Kararnamede, Başkanlığın teşkilat yapısı böyle açıklanmakla beraber Tablo 9’da bir de Strateji Geliştirme Müdürlüğü olduğu görülmektedir. Aynı Müdürlük, Başkanlığın 2007 Yılı İdare Faaliyet Raporunda da geçmekte ve danışma birimi olarak kabul edilmektedir. Ancak bununla ilgili bir yasal düzenleme olduğuna dair bir veri saptanamamıştır. (http:/ /www. ozida. gov. tr/ guncel/ozida%202007faaliyetraporu2.pdf+internet adresinden 5 Şubat 2009 tarihinde elde edilmiştir)
Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığı; Rehabilitasyon, Özürlülük Eğitimi ve Özel Eğitim olarak üç ayrı şube müdürlüğünden oluşmaktadır. 571 sayılı KHK’nin 8. maddesinde Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığının görevleri şöyle belirtilmiştir;
a) Özürlülerin rehabilitasyonu ve eğitimi sürecinde ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
b) Özürlülerin rehabilitasyonuna yönelik her türlü standardın oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapmak.
c) Rehabilitasyon alanında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlardaki yapılan çalışmaları takip etmek, sorunları ve çözüm yollarını araştırmak.
d) Rehabilitasyon ve eğitim alanları ile ilgili (panel, sempozyum, konferans ve benzeri) etkinliklerde bulunmak.
e) İstihdamı kısıtlayan engellerin kaldırılmasını, istihdam alanlarının genişletilmesini ve özürlülerin kendi işini kurmalarına yönelik çalışmaları takip etmek ve tekliflerde bulunmak.
f) Özürlülerin günlük hayatlarında karşılaştıkları fiziki ve mimari engellerin kaldırılması ve bu konudaki standartların belirlenmesi için teklifler hazırlamak ve hazırlatmak.
g) Kamuya açık sosyal, kültürel, sportif tesis ve alanlar ile kitle iletişim ve ulaşım araçlarından özürlülerin faydalanmasını sağlayıcı tedbirleri araştırmak, değerlendirmek ve teklifler hazırlamak.
h) Özürlü çocuklara, gençlere, yetişkinlere bütünleştirilmiş ortamlarda ve her düzeyde eğitim imkânı sağlamaya yönelik çalışmaları takip etmek.
ı) Özürlülüğün önlenmesi, erken teşhisi, özürlülerin rehabilitasyonu, eğitimi ve sosyal güvenlikleri ile ilgili konularda teklif ve projeler hazırlamak, hazırlatmak ve uygulatmak.
i) Başkanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığı dışındaki diğer daire başkanlıkları ve birimler özel gereksinimli bireylere yönelik eğitim dışındaki diğer konularda da hizmet ve faaliyette bulunmaktadırlar. Ancak Özürlüler Yüksek Kurulu
ve Özürlüler Şûrası gibi kurumun danışma organları, özel eğitim açısından önem taşımaktadır. Çünkü burada özel gereksinimli bireylerin eğitimi ile alakalı alınan kararlar alınmaktadır.