Maya Mikro Ekonomik Destek İşletmesi

Türkiye'de mikrokredi alanındaki ilk uygulamanın, Kadın Emeğini Değerlen- dirme Vakfı bünyesinde kurulan Maya ekonomik destek işletmesi tarafından 1999’da yaşanan deprem felaketinin de etkisiyle 2002 yılında Kocaeli ilinde başlatılmıştır. As- lında bu başlangıcın daha öncesinde sınırlı sayıdaki pilot bölgelerde 91 kadına mikro- kredinin dağıtılması suretiyle 1995 ile 1997 seneleri arasında sistemin Türkiye’de na- sıl karşılanacağına yönelik küçük uygulamalar yapılmış ve bu uygulamalarda %98’le- re yaklaşan oranda verilen kredilerin geri dönüşümünün sağlandığı test edilerek asıl projeye geçebilmek için bir nevi piyasa araştırması yapılmıştır. Gerçekleştirilecek projede, kadınların emeklerinin dışarıdan enjekte edilecek küçük kredilerle adeta ma- yalanıp ekonomik anlamda gelir getirici üretim faaliyetlerine dönüştürmelerinin sağ- lanması amaçlandığından, projeye maya adının verilmesi uygun görülmüştür.

Kurulan sistemden biraz bahsedecek olursak, öncelikle MAYA’nın mikrokredi uygulamasında da tıpkı diğer birçok dünya uygulamasında olduğu gibi üyelerden her- hangi bir maddi teminat talep edilmediği ve uygulamanın çoğunluğunun gurup siste- mine dayandığı gözlemlenmektedir. Maya’nın kredi başvuruları, değerlendirmesi, onayı ve takibi kısacası kredinin mevcut tüm süreçlerinde kredi talep eden her kadın ile ayrı ayrı ilgilenmeyi bir ilke olarak benimsediği ve böylelikle kurulan sıcak ilişki- nin de yardımıyla kredi geri ödemelerinin zamanında yapılmasını amaçladığı çalışma stilinden anlaşılmaktadır.

MAYA’nın müşteri profilini ise, küçük ölçekli bir iş yapan ya da bu tür bir iş başlatmak isteyen kadınlar oluştururlarken; kadın girişimcilerin önemli bir kısmı işle- rini evlerinden yürütmekte, başvuranların bazıları arasında ise evlerde penye, tezgahta

takı satan, pazarcılık/bohçacılık yapan, terzi dükkanı, piko atölyesi olan kadınlar da yer almaktadır. Genellikle dar gelirli olarak nitelendirilebilecek gelir grubu içerisinde yer alan bu kadınlar; iş alanlarını geliştirmek, sabit varlıklar satın almak ya da işletme- lerinin çeşitli maliyet unsurlarının karşılanması amaçlarıyla mikrokrediye başvurmak- tadırlar. Söz Konusu kredi kullanıcıları, bankaların maddi teminat koşullarını yerine getiremedikleri, formel bankacılık sistemi tarafından sunulan kredi miktarlarının al- tındaki meblağlara ihtiyaç duydukları ve işçi, memur gibi kayıtlı bir işyerinde çalış- madıkları gibi nedenlerden ötürü bankalardan kredi kullanamamaktadırlar.

II.3.2.1. Kredilerin Verilme Süreçleri

Öncelikle hedeflenen bölgelerde Maya saha sorumluları tarafından krediye ihti- yaç duyan adaylar belirlenmekte, bununla birlikte daha önceden kredi kullanmış birey- lerin yapmış olduğu olumlu tanıtımlar sayesinde de ihtiyaç sahibi bazı kadınlar kredi için başvurabilmektedir. Kredi kullanmaya karar verenler ile saha sorumluları kredi alma ve kullanma koşulları hakkında bilgilendirici ortak bir toplantı yaptıktan sonra, ayrıca her bir üyeyle birebir görüşülerek başvuru formunu doldurması ve kadının işi için ne kadar krediye ihtiyaç duyduğu konularında rehberlik hizmeti verilmektedir. Borç başvuru formlarında, üyeye ait kişisel ve ailevi bilgiler, aylık gelir ve gider bilgileri, varsa sürdürdüğü iktisadi faaliyet ile ilgili bilgiler ve son olarak da talep edilen krediye ilişkin bilgiler (talep edilen kredi tutarı, aylık taksitler, vade adedi, talep edilen kredi türü, kredi almadaki amacı, varsa daha önce aldığı krediler) yer almaktadır. Böylelikle bu birebir görüşmeler esnasında, ihtiyaç sahibinin aylık yapabileceği geri ödeme miktarı ve en fazla ne kadar kredi alabileceği hususları da karara bağlanmış olmaktadır.

Kredi başvuruları ilgili şubenin direktörüne (şube müdürü) yapılmakta, direk- tör ve saha sorumlusunun krediyi talep eden kişiye yaptıkları ziyaret sonrasında kredi- nin kabulü veya reddi konusu açıklık kazanmaktadır. Kredinin kabul edilmesi duru- munda kredi banka havalesi aracılığıyla ilgili kişiye ulaştırılmaktadır. Kişinin krediye başvurmasından onaylanmasına kadar geçen süreç 4 ile 7 gün arasında değişmekte ve kredinin onaylanmasından sonra 3 hafta içerisinde saha sorumluları krediyi alanları bir kez daha yerlerinde ziyaret ederek, kredinin alınan amaca uygun bir biçimde kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmektedir.

Kredilerin geri ödenmeleri ise Maya ofislerinde nakit işlemleri yapılmadığı için bankalar aracılığıyla gerçekleştirilmekte, böylelikle önemli bir kısmının bankalar

gibi formel kredi merkezleri ile hiç tanışıklığının olmadığı kredi müşterilerinin bu sistem ile de yakınlaşması sağlanmaktadır. Kredi müşterilerinin kredilerin geri ödeme- lerinde banka şubelerini kullanmaları dolayısıyla kendilerine ek bir külfet getirilme- mektedir. Geri ödemeler hususunda hassas davranan kişilerin kredilerden tekrar yarar- lanmak istemeleri halinde ve ihtiyaç doğrultusunda, kullanabilecekleri maksimum kredi miktarları ilk kullandıkları kredinin %25’i tutarında arttırılmaktadır. Maya tara- fından kredilerin geri ödemeleri için talep edilen faiz oranları bankaların bireysel kredi ya da ihtiyaç kredisi oranlarının her ne kadar bir miktar üzerinde seyretse de, bu faiz oranları Maya işletmesinin finansal anlamda kendi kendine yeterli bir seviyeye ulaşa- bilmesi için minimum seviyelerde hesaplanmaktadır. Ayrıca, bankalardaki bireysel ihtiyaç kredilerinde her ne kadar faiz oranları bir miktar düşük görünse de, kredinin onaylanmasından sonra talep edilen işlem ve dosya masrafı adı altındaki azımsanma- yacak meblağlar da faiz oranlarına dağıtıldığında, aslında neredeyse başa baş bir sevi- yenin gözlemlendiği ortaya çıkmaktadır. Bu hususta tüm bunlara ilave olarak, dünya- daki mikrofinans uygulamalarında da kredi geri ödemelerinde talep edilen faiz oranla- rının bankacılık kesiminde bireysel ihtiyaçlar için verilen kredilerin geri ödemelerinde istenen faiz oranlarından daha yüksek olduğunu belirtmekte yarar görmekteyiz.

II.3.2.2. Sunulan Kredi Tipleri

Dayanışma grubu kredisi, bireysel kredi ve ihtiyaç kredileri olmak üzere üç tip kredi ihtiyaç sahiplerinin kullanımına sunulmaktadır.