Bu bölümde çalışmanın modeli, çalışma grubu, veri toplama aracı, veri analiz süreci ile elde edilen verilerin analizi hakkında bilgi verilmektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimsel analiz yöntemi kullanılarak, öğrenme zorluklarının tespitinde fen günlüklerinin rolünü incelemek amaçlanmıştır.
3.1. Araştırmanın Modeli
Bu çalışma nitel bir araştırmadır. Nitel araştırma kapsamında veri toplama aracı olarak fen günlükleri ve öğrenci görüşmeleri kullanılmıştır. 2018–2019 eğitim-öğretim yılında haftada iki gün olmak üzere yedinci ve sekizinci sınıf öğrencileri fen bilimleri derslerinde yer alan madde ve doğası konusu ile ilgili günlük yazılmıştır. Fen günlüklerinde, işlenen konuda öğrencilerin fen bilimleri dersinden neyi öğrendiği, neyi öğrenemediği gibi dersle ilgili görüşlerinden oluşmaktadır. Günlükler incelendikten sonra öğrenme zorluğu olan konular belirlenerek frekans dağılımları oluşturulmuştur.
Öğrencilerle birebir görüşme (mülakat) yapılarak tespit edilen öğrenme zorluklarının aşılmasına yardımcı olunmuştur.
Fen bilimleri dersinde yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin fen bilimleri dersindeki öğrenme zorluklarının tespitinde fen günlüklerinin rolünü belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada, doküman incelemesi araştırma modeli olarak belirlenmiş ve öğrenme zorluklarının aşılmasında öğrencilerle görüşmeler yapılmıştır.
Betimsel analiz yöntemi, araştırmacıların çalışmak istedikleri farklı olgu ve olaylarla ilgili özet bilgi edindikleri bir yöntem olduğu belirtilmiştir. Bu yöntemde amaç görüşme ve gözlem sonucu elde edilen verilerin düzenlenerek ve yorumlanarak ifade edilmesidir. Veriler belirlenen özelliklere göre gruplandırılır, özetlenerek yorumlanmaktadır. Bulgular arasında neden-sonuç ilişkisi kurulabilir ve olgular arasında karşılaştırmalar yapılabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
Nitel araştırmalarda genel olarak gözlem, görüşme, odak grup görüşmesi ve doküman analizi yöntemleri kullanılmaktadır. Nitel araştırmada elde edilen verilerin geçerliliği ve sonuçların doğruluğu önemlidir. Böylece sürecin izlendiği nitel araştırmalarda
54
algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde gerçekleşmesine olanak verir (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
Doküman inceleme yöntemi, nitel araştırmalarda ilgili konular hakkında bilgi içeren yazılı ve sözlü materyallerin analizini kapsayan, etkili bir şekilde kullanılması gereken önemli bilgi kaynaklarıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2014).
3.2. Çalışma Grubu
Bu çalışma 2018–2019 yılında Kırıkkale ili merkezinde bulunan bir ortaokulun yedinci ve sekizinci sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür.
Araştırmanın yedinci ve sekizinci sınıf öğrencileri ile yapılmasının nedeni, araştırmacının merkez ortaokulunda öğretmen olarak görev yapması, araştırma sürecinde öğrencilerle birebir iletişim kurulması ve veri toplama sürecini kolaylaştırması açılarından belirlenen çalışma grubu araştırma için seçilmiştir.
Çalışma kapsamında 7. sınıflardan bir şubeden 15 öğrenci ve 8. sınıflardan bir şubeden 15 öğrenci fen günlüğü tutmuşlardır. 7. sınıflarda Madde ve Doğası konusu dokuz haftada ve 8. sınıf Madde ve Doğası konusu dokuz haftada tamamlanmıştır. 7. sınıf
‘Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm’ konusu ile 8. sınıf ‘Türkiye’de Kimya Endüstrisi’
konuları ile ilgili öğrencilere günlük yazdırılmamıştır.
Çizelge 3.1. Öğrencilerin sınıflara göre dağılımı
Cinsiyet
Sınıf Kız Toplam 7. sınıf 15 15 8. sınıf 15 15 Toplam 30 30
Araştırmada öğrenciler 7. sınıftan bir şubeden 15 ve 8. sınıftan bir şubeden 15 gönüllü öğrencilerin katılımıyla toplam 30 öğrenciye uygulanmıştır. Öğrencilere günlük yazma hakkında bilgiler verilmiş örnek günlükler önceden sınıf panolarına asılmıştır.
Öğrenciler hafta içi işlenen fen bilimleri dersi sonunda uygun bir zaman ve ortamda günlükleri yazmaları istenmiş ve haftalık toplanmıştır.
55 3.3. Araştırmanın Veri Toplama Araçları
Araştırma modeli doküman incelemesi olarak seçilen bu çalışmada veri toplama aracı olarak fen günlükleri ve öğrenci görüşmeleri kullanılmıştır. Öğrencilerden o gün işlenen dersin günlüğünü o hafta içerisinde istedikleri bir zaman ve ortamda yazarak getirmeleri istenmiştir. Öğrenciler bazen ders sonunda küçük kağıtlara hatırlatma notları alırken genelde günlüklerini evde yazmışlardır. Her haftanın günlüğü incelenerek bir sonraki hafta öğrencilere dönütler verilmiştir. Haftalık yazılan günlüklerden güzel örnekler sınıf panolarına asılarak öğrenciler teşvik edilmiştir.
Günlükler zamanında incelenerek, öğrencilerin öğrenme zorlukları belirlenmiştir.
Tespit edilen öğrenme zorlukları her bir öğrenci ile görüşülerek bireysel olarak anlatılmış ve o öğrenme zorluğunun aşılmasına yardımcı olunmuştur.
Görüşme (mülakat), araştırma grubundaki bireylerin belirlenen bir konuda duygu ve düşüncelerinin anlatıldığı bir etkinliktir. Bireyin konu ile ilgili bakış açısının anlayabilmektir. Görüşmede konu ile ilgili bireyin düşünceleri, duyguları, yorumları, zihinsel yapısı, tutumları ve deneyimlerine ulaşılmaya çalışılır. (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
Fen günlükleri, öğrencilerin fen derslerindeki etkinlikleri, problem çözümlerini, konu ve yöntemle ilgili olumlu ve olumsuz duygu ve düşüncelerini rahatça yazabildikleri yazılı kayıtlardır. Bu kayıtlar öğretmene dersin işlevselliği ile ilgili dönüt verirken aynı zamanda öğrencinin kendisini tanımasına, öğrenme düzeyini görmesine, süreçteki performansının değerlendirmesine olanak sağlayan araçlar olarak görülebilir.
Öğrencilerden aşağıdaki sözel yönergeler çerçevesinde günlükleri yazmaları istenmiştir.
• Fen bilimleri dersinde işlenen konu ile ilgili olarak neler öğrendiniz?
• Fen bilimleri dersinde işlenen konu ile ilgili olarak neyi, niçin anlamadınız?
• Fen bilimleri dersinde işlenen konu ile ilgili neleri öğrenmekte zorlanıyorsunuz?
56
• Fen bilimleri dersinde işlenen konunun günlük yaşamla arasında ilişkisi nelerdir?
• Fen bilimleri dersinde işlenen konu ile ilgili bilimsel fikirleriniz nelerdir?
Öğrenci günlükleri 7. ve 8. sınıflarda haftada iki uygulama olmak üzere 17 Aralık 2018 – 25 Şubat 2020 tarihleri arasında dokuz haftada toplanmıştır. Bu haftalar içerisindeki ara tatil döneminde öğrenciler günlük yazmamışlardır. Araştırmaya katılan öğrencilere yazdıkları günlükler yıl sonunda proje ödevi notu olarak verilmiştir. Bu durum öğrencinin istekli günlük yazmasına ve kendini rahat ifade etmesine olumlu katkı sağladığı gözlenmiştir. Dokuz hafta boyunca her öğrenci toplamda 16 günlük yazmıştır. Yönerge çerçevesinde yazılan ve önemli bulguların yer aldığı öğrenci günlükleri panolara asılmış ve günlük yazan öğrenciler örnek gösterilmiştir.
Günlüklerde tespit edilen öğrenme zorlukları öğrencilerle birebir görüşülerek aşılmasında yardımcı olunmuştur.
Nitel araştırmalar, araştırmacıya süreç içerisinde araştırmanın planı ve aşamalarında esneklik sağlamaktadır. Bu esneklik araştırmanın her aşamasında sürece göre yeni yöntem ve teknikler geliştirme, araştırma planında değişikliklere fırsat verir. Nitel araştırmaların önemli bir özelliği de keşfedici olmalarıdır. Keşfedici özelliği ile, üzerinde az çalışılmış konuları aydınlatmada oldukça kullanışlı ve faydalıdır (Neuman, 2012).
Bu araştırmada veri kaynağı olarak kullanılan dokümanlar; öğrencilerin tuttuğu fen günlükleri ve öğrencilerle birebir yapılan (mülakat) görüşmelerdir.
3.4. Veri Analiz Süreci
Bu araştırmada elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır.
Yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerine dokuz hafta fen günlüğü tutturulmuş, fen günlüklerinden elde edilen veriler betimsel analize tabi tutulmuştur. Öncelikle literatürde tespit edilen öğrenme zorlukları araştırılmıştır.
Verileri analiz etmede aşağıdaki sıralama takip edilmiştir.
57
• Fen günlüklerinin yazımı bittikten sonra günlükler haftalık toplanmıştır.
• Günlükler öğrenme zorluğu içeren ve içermeyenler olarak ayrılarak, öğrenme zorlukları da kendi aralarında gruplandırılmıştır.
• Literatürdeki öğrenme zorlukları incelenmiştir.
• Öğrenciler fen günlüklerindeki ne yönde öğrenme zorlukları çektikleri tespit edilerek gruplandırılmıştır.
• Tüm fen günlükleri alanda uzman Türkçe öğretmenleri ile birlikte incelenmiştir.
• Literatürdeki araçlar ile fen günlükleri karşılaştırılmıştır.
• Literatürde öğrenme zorluklarının aşılması için yapılan öneriler tespit edilmiştir.
Bu tespitler doğrultusunda günlükler incelemeye tabi tutulmuştur.
• Tespit edilen öğrenme zorlukları literatürdeki öğrenme zorlukları ile karşılaştırılmıştır.
• Literatürdeki öneriler doğrultusunda fen günlüklerinde belirlenen öğrenme zorlukları fen bilimleri öğretmenleri ile incelenmesi sonucu zorlukların aşılması için yardımlar belirlenmiştir.
• Öğrencilerle birebir görüşmeler yapılarak belirlenen öğrenme zorluklarının nasıl aşılması gerektiğine ilişkin karşılıklı görüşler paylaşılarak yardımcı olunmuştur.
Yukarıdaki basamaklar takip edilerek elde edilen verilerin betimsel analizi yapılmıştır.
Böylece öğrenme zorluklarının tespitinde fen günlüklerinin rolü araştırılmıştır. Daha sonra bulgular ışığında sonuçlar çıkarılmış ve önerilerde bulunulmuştur.
58