3.1 ARAŞTIRMANIN MODELİ
Mücadele sporcularının algıladıkları sosyal desteğin özgüvenleri ve psikolojk dayanıklılıkları üzerindeki rolünün incelenmesini amaçlayan çalışma, nicel araştırma metodlarından ilişkisel tarama yöntemi çerçevesinde tasarlanmıştır. Tarama araştırmaları, Büyüköztürk vd. (2009) tarafından, bir konu veya olaya dair katılımcıların görüşlerinin ya da beceri, yetenek, tutum ve ilgi benzeri özelliklerinin ortaya konduğu, genel olarak diğer araştırmalara kıyasla nispeten büyük bir örneklemin ele alındığı araştırmalar olarak görülmektedir. İlişkisel tarama modelleri ise Karasar’ın (2016) tanımıyla, “iki ya da daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişimin varlığı ve/veya derecesini saptamayı amaçlayan modeller” dir.
3.2 ÇALIŞMA GRUBU
Araştırmanın çalışma grubu, elit spor yaşamını İstanbul İlinde sürdüren 14-29 yaş arası 196’sı erkek, 134’ü kadın toplam 330 müsabık mücadele sporcusundan oluşmaktadır. Tabakalı örnekleme yöntemine dayandırılan çalışmada katılımcıların gönüllülük esası dahilinde araştırma kapsamına alınması gözetilmiştir.
3.3 VERİ TOPLAMA ARAÇLARI
Araştırmanın verileri, çalışma grubuna uygulanan; “Kişisel Bilgi Formu”, “Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği”, “Özgüven Ölçeği” ve “Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği”, aracılığıyla elde edilmiştir.
3.3.1 Kişisel Bilgi Formu
Araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu; yaş, cinsiyet, medeni hal, eğitim düzeyi, spor branşı, spor geçmişi (yıl), müsabık spor geçmişi (yıl), haftalık antrenman sıklığını (sayı) içeren sekiz sorudan oluşmaktadır.
3.3.2 Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği
Zimet vd. (1988) tarafından geliştirilen, öz değerlendirme niteliğindeki ölçek 12 madde içermektedir. Algılanan sosyal destek kaynağının yeterliğini ölçmek üzere oluşturulan 7’li likerte dayalı derecelendirme “Tamamen katılmıyorum” ile “Tamamen katılıyorum”
arasında bir skala oluşturmakta, algılanan sosyal desteğin kaynağını aile, arkadaşlar ve anlamlı diğerleri olmak üzere üç alt boyutta ölçümlemeyi esas almaktadır. Ölçeğin farklı örneklemlerde çalışıldığında, iç tutarlığının alt ölçeklerde .79 ve .98 aralığında hesaplandığı, test tekrar test katsayısının 2-3 ay ara ile ölçüldüğünde .72 ve .85 arasında gerçekleştiği bildirilmiştir. Eker ve Arkar (1995) uyarladıkları ölçek çalışmasında aile ve anlam yüklenen diğerlerine yoğunlaşarak bazı değişiklik önerilerinde bulunmuşlardır. Ölçeğin psikometrik özellikleri; cerrahik, psikiyatrik ve normal örneklemden sağlanan veriler doğrultusunda sınanmıştır. Neticede, yapılan uyarlama da, orijinal forma benzer şekilde algılanmış, arkadaş, aile ve anlamlı diğerleri olmak üzere üç alt ölçek ve toplam 12 madde oluşmuştur. Yapılan güvenirlik analizlerinde, .80 ile .95 aralığında farklılaşan üst düzey tutarlılık seviyelerine erişildiği rapor edilmiştir.
Bu çalışmada Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği toplam puan güvenirliği .94, alt ölçek güenirlikleri ise; aile desteği için .90, arkadaş desteği için .86, özel insan desteği için .90 olarak hesaplanmıştır.
3.3.3 Özgüven Ölçeği
Akın (2007) tarafından geliştirilen Özgüven Ölçeği 5 dereceli likert tipine dayalı 33 maddeli bir yapı göstermektedir. Ters kodlama içermeyen ölçekten alınabilecek en yüksek ve en düşük puanlar sırasıyla 165 ve 33 olmaktadır. Alınan yüksek puanlar, yüksek düzeyde özgüvene işaret etmektedir. Ölçek iki alt boyuttan oluşmakta, bu boyutlar iç özgüven ve dış özgüven olarak tanımlanmaktadır. İç özgüven alt boyutu 17 madde içermektedir. Bu alt boyut, bireylerin kendilerine dönük güvenleri ile ilişkili olup, bireyin kendini sevmesi, kendini tanıması, güçlü ve güçlendirilmesi gerekli yönlerini bilmesi, açık hedefler belirlemesi, olumlu yönelimli düşünüşe sahip olması benzeri özellikleri kapsamaktadır.
Dış özgüven alt boyutu ise toplam 16 maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyut, dış çevre ve toplumsal yaşamlara yönelik özgüven ile ilişkili olup, kolaylıkla iletişim kurabilmeyi, sağlıklı bir kendini ifade tarzı sergilemeyi, duygular üzerinde denetim kurabilmeyi, risk alabilmeyi ve benzer özellikleri içermektedir. Ölçeğin uyarlama çalışmasında; iç tutarlılık katsayıları ölçeğin bütünü için 0,83, iç özgüven ve dış özgüven alt ölçekleri için sırasıyla, 0,83 ve 0,85 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin test-tekrar test güvenirlik katsayılarının ise ölçeğin bütünü için 0,94, iç özgüven alt ölçeği için 0,97 ve dış öz-güven için 0,87 olduğu görülmüştür.
Bu araştırmada toplanan veriler sonucunda; kullanılan Özgüven Ölçeğinin bütününün güvenirlik katsayısı .89 hesaplanmış, İç ve Dış Özgüven alt ölçeklerine ait Cronbach alfa değerleri sırasıyla .86 ve .78 olarak tespit edilmiştir.
3.3.4 Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği
Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Işık (2016) tarafından sistemli bir yaklaşım izlenerek geliştirilmiştir. Araştırmaya; 285’i kadın, 122’si erkek olmak üzere 407 yetişkin katılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğinin sınanması için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır.
Yapılan açımlayıcı faktör analizinde; 21 madde ve üç alt boyut oluştuğu tespit edilmiştir. Ortaya çıkan bu üç boyut ilgili alanyazın doğrultusunda kendini adama, kontrol ve meydan okuma olarak isimlendirilmiştir. Oluşan üç faktörlü yapı; uygulanan doğrulayıcı faktör analizi ile doğrulanmıştır. Yapılan çalışmada, ek olarak ölçek maddelerinde yüzde 27’lik alt-üst grupların ortalamaları arasında anlamlı farkların olduğu bulunmuştur. Ölçeğin tamamı için Cronbach alpha güvenirlik katsayısı .76 iken, her bir alt boyut için Cronbach alpha güvenirlik katsayıları .62 ile .74 arasındadır. Elden edilen bulgular, ölçeğin psikolojik dayanıklılığı geçerli ve güvenilir şekilde ölçtüğü sonucunu vermiştir. Bu araştırma için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeğinin bütünün güvenirlilik katsayısı .78, Kendini Adama alt ölçeğinin .61, Kontrol alt ölçeğinin .64 ve Meydan Okuma alt ölçeğinin .62 olarak hesaplanmıştır.
3.4 VERİ ANALİZLERİ
Araştırmada; verilerin analizi amacıyla SPSS 24 İstatistiksel Analiz Programı kullanılmış, istatistiksel anlamlılık p<0.05, p<0.01 ve p<0.001 düzeyleri için sınanmıştır.
23