Bu çalışmada özellikle Trakya Bölgesi için geliştirilmiş, ülkemizin kışlık ekmeklik buğday tarımı yapılan birçok alanında üretimi yapılan ve yakın akrabalık derecesi bulunmayan 6 ekmeklik buğday çeşidi ve Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü tarafından geliştirilmiş bir ileri ekmeklik buğday hattı kullanılmıştır. Bu çeşitlerin belirlenmesinde; farklı coğrafi kökenli olmaları, değişik morfolojik ve fizyolojik özelliklere sahip olmaları gibi unsurlar göz önünde bulundurulmuştur.
Çizelge 3.4. Diallel Melezlemede anaç olarak kullanılan buğday çeşitlerinin kökenleri
No Çeşit Köken/Pedigri 1 Esperia İtalya 2 Flamura 85 Romanya 3 Sana Hırvatistan 4 Aldane Türkiye 5 Selimiye Türkiye 6 Pehlivan Türkiye 7 FxS Flamura80/Saraybosna
Diallel melezlemede anaç olarak kullanılan çeşitlerin bazı önemli özellikleri aşağıda verilmiştir.
Aldane, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından melezleme yolu ile geliştirilen ve 2009 yılında tescil edilen ekmeklik buğday çeşididir. Beyaz başaklı, kılçıksız bir çeşittir. Başakları uzun olup yarı eğik yapıdadır. Bitki boyu 90-95 cm’dir. Danesi oval ve çok iri, kırmızı renkli ve sert-yarı sert yapıdadır. Alternatif bir çeşit olup soğuklara dayanıklılığı iyidir. Kavuz yapısı tohumu sıkı kavradığı için geç dönem yağışlardan az etkilenir. Marmara bölgesi ile kışlık ekim yapılan diğer bölgelerde her türlü alanlarda ve toprak yapısında ekimi tavsiye edilir. Kardeşlenme kapasitesi iyi olup verim potansiyeli orta değerdedir (400-650 kg/da). Erkenci, orta boylu ve sağlam saplı bir çeşit olup normal koşullarda yatmaya karşı dayanıklıdır. Küllemeye ve kök hastalıklarına toleranslı olup, kahverengi pasa mutlak dayanıklıdır. Taban arazilerde yatma olabilir.
20
Esperia, İtalya orijinlidir. Boyu ortalama 76-83 cm. olup, orta-kısa boyludur. Sapı sağlam ve yatmaya dayanıklıdır. Sulandığı zaman yatmaz. Sulu şartlarda buğday tarımında, sulanan ekinlerin yatmaması çok önemli bir özelliktir. Başak yapısı kılçıklıdır. Başak rengi beyazdır. Kılçıklı olması sebebiyle bilhassa yaban domuzunun ekinlere zarar verdiği fundalık ormanlık alan kıyısındaki tarlalarda ekilmesi ayrı bir avantaj sağlar. Kuş zararı da görülmez. Harman olma kabiliyeti iyidir. Hasatta çok geç kalmamak gerekir. Tane rengi kırmızıdır. “Kırmızı sert” ekmeklik buğday sınıfına girer. Hektolitre ağırlığı yüksektir. Bin dane ağırlığı 38 g civarındadır. Küllemeye, kara pasa, kahverengi pasa, septoria yaprak lekesine dayanımı çok iyidir. Sarı pasa dayanımı ortadadır. Kök ve kök boğazı hastalıklarına dayanımı iyidir.
FxS, Bitki boyu 70 cm. civarındadır. Sap sağlamlığı iyi, çok elastik, rengi soluk sarımsıdır. Başakları kılçıksızdır. Taneleri kırmızı renkli yarı sert bir buğday olup tane özellikleriyle yarı sert buğday performansı gösterir. Ekmeklik kalitesi ortadır. Soğuğa, kurağa ve yatmaya dayanıklıdır. 1000 tane ağırlığı 30-35 g dır. Hastalıklara dayanıklı erkenci bir hattır.
Flamura 85, Tareks A.Ş. tarafından 1999 yılında tescil ettirilen Romanya orijinli ekmeklik buğday çeşididir. Beyaz başaklı, kılçıklı bir çeşittir. Başakları uzun olup yarı eğik bir görünüm arz eder. Bitki boyu 85-95 cm’dir. Tanesi iri kırmızı renkli ve sert yarı sert yapıdadır. Kışlık bir çeşit olup soğuklara dayanıklılığı iyidir. Marmara Bölgesi ile kışlık ekim yapılan diğer bölgelerde taban ve yarı taban alanlarda ekimi tavsiye edilir. Orta erkenci, orta boylu ve sağlam saplı bir çeşit olup yatmaya karşı dayanıklıdır. Kullanılacak tohumluk miktarı m²’ye 450-550 tane (18-20 kg/da). Kardeşlenme kapasitesi iyi olup verim potansiyeli orta veya yüksektir (350-600 kg/da). Küllemeye karşı dayanıklıdır. Sarı pasa ve kahverengi pasa toleranslı olup başakta fusariuma orta dayanıklıdır. Kök ve kök boğazı hastalıklarına karşı toleranslıdır. Tohumlar sürme ile bulaşık olması halinde ekimden önce tohum ilaçlaması yapılmalıdır. Tanesi kırmızı sert-yarısert ve iri yapıda olup ekmeklik kalitesi çok iyidir. Bin dane ağırlığı 37-41 g, hektolitre ağırlığı 78-82 kg. protein oranı %13-14, un verimi %60- 70'dir.
Sana, Bitki boyu 80 cm. civarındadır. Sap sağlamlığı orta, çok elastik, rengi soluk sarımsıdır. Başakları kılçıksızdır. Taneleri kırmızı renkli yarı sert bir buğday olup tane özellikleriyle yarı sert buğday performansı gösterir. Ekmeklik kalitesi ortadır. Soğuğa, kurağa
21
ve yatmaya dayanıklıdır. 1000 tane ağırlığı 40-42 gr'dır. Hastalıklara dayanıklı erkenci bir çeşittir.
Selimiye, Trakya tarımsal araştırma enstitüsü tarafından ıslah edilmiş ve 2009 yılında tescil edilmiştir. Sap 95–100 cm. boyundadır. Koyu yeşil, yaprakları yarı dik duruşludur. Başaklar Kırmızı başaklı, kılçıksız bir çeşittir. Başakları uzun olup dik yapıdadır. Tanesi kırmızı renkli, sert ve iri yapıda olup ekmeklik kalitesi çok iyidir. Bin tane ağırlığı 38,5 g, hektolitre ağırlığı 82,2 kg, protein oranı % 13,6, gluten oranı % 41,9, gluten indeksi % 82,5 tane sertliği 55 ve sedimantasyon değeri 47 ml’dir. Kışlık bir çeşit olup soğuklara dayanıklılığı çok iyidir. Marmara bölgesi ile kışlık ekim yapılan diğer bölgelerde her türlü alanlarda ve toprak yapısında ekimi tavsiye edilir. Kardeşlenme kapasitesi iyi olup verim potansiyeli çok yüksektir (450-800 kg/da). Orta erkenci, orta boylu ve sağlam saplı bir çeşit olup yatmaya karşı dayanıklılığı çok iyidir. Kullanılacak tohumluk miktarı m2’ye 450-550 dane (18-20 Kg/da), uygulanacak gübre miktarı 12-15 kg/da saf azot olacak şekilde yapılmalıdır. Küllemeye hassas olup, kahverengi pas ve kök hastalıklarına karşı toleranslıdır. Yatmaya karşı dayanıklıdır. Trakya Bölgesinin tamamı, Marmara Bölgesi, Orta Anadolu, doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin geçit bölgesinin tavsiye edilir.
Pehlivan, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsünce ıslah edilmiş ve 1995 yılında tescil edilmiştir. Sap 90–95 cm. boyundadır. Koyu yeşil, yaprakları yarı dik duruşludur. Başaklar kılçıksız, beyaz kavuzlu ve başakçıların dizilişi paraleldir. Başaklar dik duruşludur. Taneleri kırmızı sert ve iri yapılıdır. 1000 tane ağırlığı 42-43 gr., hektolitre ağırlığı 80-82 kg dır. Tane şekli ovaldir. Kurağa toleranslı, soğuğa dayanıklıdır. 1000 kg/da, verime kadar yatmaya dayanıklıdır. Gübreye reaksiyonu iyi, ekim normu 16-18 kg/da dır. Kışlık gelişme tabiatlı alternatif bir çeşittir. Tane dökmez, harman olma kabiliyeti iyidir. Kahverengi paşa toleranslı, sürmeye hassastır. Trakya Bölgesinin tamamı, Marmara Bölgesi, Orta Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin geçit bölgesinin tavsiye edili.
22