3. 1. AraĢtırmanın ġekli
Araştırma, çocuk gelişimi öğrencilerinin yabancı cisim aspirasyonları (YCA, kulak, burun ve solunum yolları) ile ilgili bilgi düzeylerinin saptanması ve yabancı cisim aspirasyonları ile ilgili verilen eğitimin bilgi düzeyleri üzerine etkisini incelemek amacıyla yarı deneysel olarak yapılmıştır.
3. 2. AraĢtırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Mayıs 2011-Mayıs 2012 tarihleri arsında yapılmıştır. Araştırma verileri Erzincan Kız Teknik ve Meslek Lisesi, Üzümlü Kız Teknik ve Meslek Lisesi ve Erzincan Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokullarında 20 Eylül ve 20 Kasım tarihleri arasında toplanmıştır.
3. 3. AraĢtırmanın Evren ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini Erzincan il sınırları içerisinde bulunan Erzincan Kız Teknik ve Meslek Lisesi, Üzümlü Kız Teknik ve Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi Bölümü 10, 11,12. sınıf öğrencilerinin tamamı (190 kişi) ile Erzincan Sağlık Hizmetleri Yüksekokulu Çocuk Gelişim Bölümü 1. ve 2. sınıfta öğrenim görmekte olan öğrencilerin tamamı (62 öğrenci) toplamda 252 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem seçiminine gidilmemiş evrenin tümü çalışmaya dahil edilmiştir. Öğrencilerin 21‘i eğitimlerin verildiği günlerde okula devamsızlık ve rapor haklarını kullandıkları için çalışmaya dahil edilmemiştir. Çalışma, çocuk gelişimi bölümü bulunan liselerde toplam 170 yüksek okulda ise 61 öğrenci toplamda 231 öğrenci ile yapılmıştır.
3. 4. AraĢtırmanın DeğiĢkenleri
Bağımsız Değişkenler: Çocuk gelişim öğrencilerinin tanıtıcı özelikler ve YCA ile ilgili daha önce eğitim alma durumları bağımsız değişkenleri oluşturmaktadır.
Bağımlı Değişkenler: Çocuk gelişimi öğrencilerinin YCA konusundaki verilen eğitim bağımlı değişkenleri oluşturmaktadır.
3. 5. Veri Toplama Araçları
3. 5. 1.Veri Toplama Formu
Anket formu literatür doğrultusunda hazırlanan11,13,14,32-36,46, öğrencilerin sosyo-demoğrafik özellikleriyle ilgili 11 soru ( yaş, cinsiyet, eğitim durumu, sınıf, daha önce seminere katılma durumu, daha önce karşılaşma durumu, yabancı cismi fark etme durumu, yabancı cismin karşılaşıldığı organ, yabancı cismin aspirasyonunun karşılaşıldığı cinsiyet, yabancı cisim aspirasyonunun karşılaşıldığı yaş grubu, yabancı cisim aspirasyonuna müdahale etme durumu) öğrencilerin yabancı cisim aspirasyonu (kulak, burun ve solunum yolları) ile ilgili bilgi düzeylerine yönelik 25 soru (yabancı cisim aspirasyonlarında bilgi ve ilk yardım müdahalesinin yeterlilik düzeyi, yabancı cisim aspirasyonlarında görülen belirtiler ve ilk yardım müdahalesi) yabancı cisim aspirasyonlarından korunmaya yönelik 2 soru (oyuncak seçimi, yabancı cisim aspirasyonlarını önlemeye yönelik alınması gereken önlemler) toplamda 38 soru içermektedir (EK-1).
3. 5. 2. Eğitim Materyal ve Metodu
Eğitim üç aşamalı alarak yapılmıştır. Yabancı cisim aspirasyonları (kulak, burun, solunum yolu) eğitimi, ilk olarak görsel sunu, video gösterimi ve en son olarak maket üzerinde araştırmacı tarafından uygulamalı olarak verilmiştir.
Görsel sunu literatür doğrultusunda4,5,7,11,16,18,23,32-36,39,45,59 hazırlanmış olup toplam 74 slayttan oluşmaktadır. Görsel sunu;
Yabancı cisim aspirasyonları (kulak, burun, solunum yolu) nedir?
Yabancı cisim aspirasyonarının görülme sıklığı, görüldüğü cinsiyet ve yaş grubu,
Yabancı cisim aspirayonlarının çocuklarda sık görülme nedenleri, Çocuklar tarafından en sık aspire edilen yiyeyecek ve maddeler,
Solunum yolunun yabancı cisimle kısmi ve tam tıkanması durumunda görülen belirtiler,
Bir yaş üstü ve bilinci açık çocuklarda solunum yolunun yabancı cisimle tam ve kısmi tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesi,
Bir yaş üstü bilinci kapalı çocuklarda solunum yolunun tam tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesi,
Bir yaş altı bebeklerde solunum yolunun tam yıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesi,
Kulağa yabancı cisim (böcek, baklagil, küçük parçacıklı oyuncak) kaçması durumunda görülen belirtiler,
Kulağa yabancı cisim kaçması ve batması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesi
Buruna yabancı cisim kaçması ve batması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesi,
Yabancı cisim aspirasyonlarından çocukları koruma başlıklarını içermektedir. Görsel sunu ile yapılan eğitim ortalama 60 dakika sürmektedir. Eğitim sonrası öğrencilere sununun çıktısı verilmiştir (EK-2).
Video gösterisi 3 parçadan oluşmaktadır. İlk video 1.30 dakika sürmekte ve 1 yaş altı çocuklarda solunum yolunun kısmi tıkanması ve tam tıkanması durumunda görülen belirtiler ve 1 yaş altı çocuklarda solunum yolunun tam tıkanması ve kısmi tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesinin içermektedir (EK-2).
Videonun 2. bölümü 1 yaş üstü çocuklarda solunum yolunun tam tıkanma ve kısmi tıkanma belirtileri ve solunum yolunun tam ve kısmi tıkanması durumunda ilk yardımcının dizleri üzerinde yaptığı ilk yardım müdahalesini içermektedir. Video 1.25 dakika sürmektedir.
Videonun 3. kısmını ise 1 yaş üstü çocuklarda solunum yolunun tam tıkanma ve kısmi tıkanma belirtileri ve solunum yolunun tam ve kısmi tıkanması durumunda ilk yardımcının ayakta yaptığı ilk yardım müdehalesini içermektedir. Video 1.20 dakika sürmektedir.Tüm video içerikleri araştırmacı tarafından hazırlanmıştır (EK-2).
Maket üzerinde uygulamalı eğitim yapmak için dışarıdan bir adet bebek, bir adet 3 yaşında çocuk maketi temin edilmiştir. Eğitim süresinin çok uzayıp öğrencilerin dikkatinin fazla dağılmaması için maket üzerinde uygulamalı eğitimin her gruptan en az 5 öğrenci tarafından yapılmasına karar verilmiştir. Maket üzerinde uygulamalı eğitimde 1 yaş altı bebeklerde ve bir yaş üstü çocuklarda yabancı cisim aspirasyonlarında solunum yolunun tam ve kısmi tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım
3. 6. Verilerin Toplanması
Gerekli yasal izinler alındıktan sonra araştırma kapsamındaki okulların müdürleri ile görüşülmüş ve ön test, eğitim ve son testler için çalışma saatleri belirlenmiştir. Ön testlerin toplanması için liselere toplam 5 kez yüksek okula ise 2 kez gidilerek iki hafta içinde uygulanmıştır.
Okul müdürlerinden öğrencilere eğitim vermek için ön testlerin yapılmasından 10 gün sonrası için randevu alınmıştır. Lise öğrencilerine, okuldaki idareciler ve öğretmenler tarafından tahsis edilen konferans salonlarında her okuldan ders programı uygun iki sınıf birleştirilerek her gruba toplam 1,5 saat eğitim verilmiştir. Her liseye haftada bir kez gidilerek bir gruba eğitim verilmiştir. İki haftada lise grubundaki öğrencilerin eğitimi tamamlanmıştır. Eğitimler için liselere 4 kez gidilmiştir. Üniversite öğrencilerine ise ders gördükleri sınıflarda her bir sınıf tek tek ele alınarak ortalama 1,5 saat eğitim verilmiştir. Üniversite öğrencilerinin eğitimi ise bir hafta ara ile yapılmıştır. Üniversiteye eğitim için 2 kez gidilmiştir. Her eğitimden sonra öğrencilere soru sorma imkanı tanınarak öğrencilerin soruları cevaplanmıştır. Tüm okullara bir ay içinde eğitim verilmiştir.
Eğitim verildikten 1 ay sonra liselerde, eğitim verilen iki gruba birer hafta arayla gidilerek son testler uygulanmıştır. Liselere toplam 4 kez, üniversiteye ise bir hafta ara ile 2 kez gidilerek son testler uygulanmıştır. Son testler iki hafta içinde toplanmıştır. Çalışma boyunca toplam 19 kez okullara gidilmiştir.
3. 7. Verilerin Değerlendirilmesi
Ön test ve son test uygulandıktan sonra anketteki açık uçlu sorulara verilen her bir yanıt kodlanmıştır ve eğitim için hazırlanan kitapçıkta belirtilen bilgiler doğru bilgi olarak kabul edilmiş diğer bilgiler araştırmacı ve danışman tarafından yanlış bilgi olarak tablolaştırılmıştır.
Verilerin analizi araştırmacı tarafından kodlandıktan sonra araştırma sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesi bilgisayar ortamında, SPSS 13.0 (Stastistical Package for Social Science) paket programında yapılmıştır.
Verilerin değerlendirilmesinde öğrencilerin tanıtıcı özellikleri, yabancı cisim aspirasyonları ile karşılaşma, fark etme, karşılaşılan cinsiyet, karşılaşılan yaş gruplarını incelemek amacıyla yüzdelik dağılımlar ve ortalamalar,
Veri analizi sırasında gruplar içindeki farkın değerlendirilmesi için Ki kare bağımsızlık testi kullanılmıştır.
Öğrencilere verilen yabancı cisim aspirasyonları ile ilgili eğitimin, çocuklarda görülen yabancı cisim aspirasyonları (kulak, burun, solunum yolu) ile ilgili bilgi düzeylerini etkileme durumunu incelemek amacı ile McNemar testi uygulanmıştır. İstatistiksel testler ile ilgili olarak p<0.05 değeri “istatistiksel olarak anlamlı‘‘ kabul edilmiştir.
3. 8. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ve Genellenebilirliği
Araştırmanın evrenini Erzincan il sınırları içerisinde bulunan 2 lisenin çocuk gelişimi bölümü 10, 11,12. sınıf öğrencileri ile yüksek okul çocuk gelişim bölümü 1. ve 2. sınıfta öğrenim görmekte olan öğrenciler ile yürütülmüştür. Bu nedenle sonuçlar bu gruba genellenebilir.
3. 9. AraĢtırmanın Etik Yönü
Araştırmanın yapılabilmesi için 27.04.2011 tarih ve 2011.2.1/11 numaralı etik kurul kararı ile çalışmaya başlanmıştır (EK-3). Üniversite Rektörlüğünden yasal izin alınmıştır (EK-4). İl Milli Eğitim Müdürlüğünden yasal izin alındıktan sonra çalışmaya başlanmıştır (EK-5). Anket uygulamasına katılıp katılmamakta öğrencilerin özgür oldukları ve istedikleri anda çalışmayı sonlandırabilecekleri, öğrencilerin verdikleri bilgilerin gizli tutulacağı açıklanmış araştırmaya gönüllü olanlar alınmıştır.
4.BULGULAR
Tablo 1‘de çalışma kapsamına alınan çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin demografik özelliklerine ait bulgular yer almaktadır.
Araştırmaya alınan çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin %66.2‘sinin 15-17 yaş grubunda, %23.8‘inin 18-19 yaş grubunda, %6.9‘unun 20-23 yaş grubunda, %3‘ ünün ise 23 yaş ve üzerinde oldukları saptanmıştır.
Çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin %19.9‘unu 10.sınıf, %22.9‘unu 11.sınıf, %30.7‘sini 12.sınıf, %14.3‘ünü yüksekokul 1.sınıf ,%12.1‘ini yüksekokul 2.sınıf ta okudukları ve %91.8‘nin yabancı cisim aspirasyonları ve ilk yardım müdahalesi ile ilgili herhangi bir kursa katılmadıkları belirlenmiştir.
Araştırmada çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin %55‘inin yabancı cisim aspirasyonları (kulak, burun, solunum yolu) ile karşılaştıkları ve karşılaşanların %44,1‘inin yabancı cisim aspirasyonlarını fark ettikleri, %70‘nin ise yabancı cismi çıkarmak için müdahale ettikleri saptanmıştır.
Yabancı cisim aspirasyonları ile karşılan öğrencilerinin %38.6‘sı solunum yoluna, %32.3‘ünün buruna, %29.1‘inin kulağa yabancı cisim aspirasyonu ile karşılaştıkları tesbit edilmiştir. Öğrencilerin %67.7‘sini erkek çocuklarında, %38.6‘sının 0-3 yaş grubunda yabancı cisim aspirasyonları ile karşılaştıkları saptanmıştır.
Tablo 1. Öğrencilerin Tanıtıcı Özelliklere Göre Dağılımı Tanıtıcı özellikler n % YaĢ* 15-17 18-19 20-23 23 yaş ve üzeri Sınıf* 10. 11. 12. Yüksekokul 1. Yüksekokul 2.
YCA ile Ġlgili Seminer, Kursa Katılma Durumu*
Seminer/Kursa Katılan Seminer/Kursa Katılmayan
YCA Ġle KarĢılaĢma Durumu*
153 55 16 7 46 53 71 33 28 19 212 66.2 23.8 6.9 3.0 19.9 22.9 30.7 14.3 12.1 8.2 91.8 Karşılaşmış 127 55.0 Karşılaşmamış 104 45.0
Yabancı Cismi Farketme Durumu**
Farketmiş 56 44.1
Farketmemiş 71 55.9
YCA’na Müdahale Etme Durumu** Müdehale etmiş 89 70.0 Müdehale etmemiş 38 30.0 YCA’nun KarĢılaĢıldığı Organ** Solunum Yolu 49 38.6 Burun 41 32.3 Kulak 37 29.1 YCA’nun KarĢılaĢıldığı Cinsiyet** Erkek 86 67.7 Kız 41 32.3
YCA’nun KarĢılaĢıldığı YaĢ Grubu** 0-3 49 38.6 4-6 29 22.8 7-10 17 13.4 10 yaş üstü 32 25.2 * n=231 **n=127
Yabancı cisim aspirasyonlarında (YCA, yapılacak ilk yardım müdahalesinde öğrencilerin kendilerini yeterli hissetme durumları incelendiğinde; eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %10‘u, üniversite öğrencilerinin ise %13.1‘i, eğitim sonrasında lise öğrencilerinin %48.2‘si, üniversite öğrencilerinin ise % 49.2‘si kendilerini yeterli hissettikleri saptanmıştır. Eğitim öncesi ve eğitim sonrası grup içinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05, Tablo 2).
Tablo 2. Öğrencilerin Eğitim Öncesi ve Eğitim Sonrası Yabancı Cisim Aspirasyonlarında Yapılacak İlk Yardım Müdahalesi Konusunda Kendilerini Yeterli Hissetme Durumlarının Okullara Göre Dağılımı
ĠLKYARDIM YETERLĠLĠK
DÜZEYĠ
Eğitim Öncesi(n=231) Eğitim Sonrası(n=231)
Lise Yüksekokul Toplam Lise Yüksekokul Toplam
n % n % n n % n % n Evet 17 10.0 8 13.1 25 82 48.2 30 49.2 112 Hayır 70 41.2 24 39.3 94 20 11.8 8 13.1 28 Kısmen 83 48.8 29 47.6 112 68 40.0 23 37.7 91 Test ve önemlilik X2 = 0.45 sd=2 p=0.80 X2 =0.14 sd=2 p=0.93 *
Sütun yüzdesi alınmıştır.
YCA konusunda öğrencilerin bilgi düzeylerini yeterli hissetme durumları incelendiğinde; eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %4.7‘si üniversite öğrencilerinin ise %6.6‘sı çok iyi olduğunu ifade ettikleri saptanmış, eğitim sonrasında lise öğrencilerinin %48.2‘si, üniversite öğrencilerinin ise %49.2‘si bilgi düzeylerini çok iyi olarak değerlendirdikleri belirlenmiştir. Eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05, Tablo 3).
Tablo 3. Öğrencilerin Eğitim Öncesi ve Eğitim Sonrası Yabancı Cisim Aspirasyonları Konusunda Hissettikleri Bilgi Düzeylerinin Okullara Göre Dağılımı
BĠLGĠ DÜZEYĠ
Eğitim Öncesi(n=231) Eğitim Sonrası(n=231)
Lise Yüksekokul Toplam Lise Yüksekokul Toplam
n % n % n n % n % n
Çok İyi Biliyorum 8 4.7 4 6.6 12 82 48.2 30 49.2 112
Biraz Fikir
Sahibiyim 92 54.1 28 45.9 120 68 40.0 23 37.7 91
Hiç Fikrim Yok 70 41.2 29 47.5 99 20 11.8 8 13.1 28
Test ve önemlilik X2 =1.30 sd=2 p=0.52 X2 =0.14 sd=2 p=0,93
Lise öğrencilerinin eğitim öncesinde %20.6‘sının, eğitim sonrasında %97.6‘sının,
üniversite öğrencilerinin eğitim öncesinde %32.8‘inin, eğitim sonrasında ise %95.1‘inin YCA‘nda yaş faktörünün önemli olduğunu bildikleri saptanmış, eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içinde (lise, yüksek okul) istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05, Tablo 4).
Tablo 4‘de eğitim sonrası, gruplar arasında YCA‘ında yaşın önemli bir faktör olduğunu bilen öğrenci sayısında artış olduğu belirlenmiş ve bu artışın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05).
YCA‘ ında en riskli yaş grubunu eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %87.6‘sı üniversite öğrencilerinin ise %88.5‘inin bildikleri belirlenmiş, eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %97.6‘sı, üniversite öğrencilerinin ise %95.1‘inin bildikleri saptanmıştır. Eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05, Tablo 4).
Araştırmada eğitim sonrasında gruplar arasında YCA‘ında en riskli yaş grubu bilen öğrenci sayısında artış olduğu ve bu artışın istatistiksel olarak önemli olduğu saptanmıştır (p<0.05, Tablo 4).
Kulağa, buruna veya solunum yoluna kaçan cismin niteliğini bilmenin önemini eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %98.2‘si, üniversite öğrencilerinin ise %91.8‘inin
bildikleri saptanmıştır. Eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %99.4‘ü üniversite öğrencilerinin ise %98.4‘ünün YCA‘ında kaçan cismin niteliğini bilmenin önemli olduğunu bildikleri belirlenmiş olup eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içinde (lise, yüksek okul) istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05, Tablo 4). Araştırmada, eğitim sonrasında gruplar arasında YCA‘ında kaçan cismin niteliğini bilmenin önemli olduğunu bilen öğrenci sayısında artış olmakla birlikte bu artış istatistiksel açıdan anlamlı olmadığı saptanmıştır (p>0.05, Tablo 4).
YCA‘ında görülen belirtileri eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %81.8‘i, eğitim sonrasında %97.6‘sının bildikleri belirlenmiştir, üniversite öğrencilerinin eğitim öncesinde %80.3‘ünün, eğitim sonrasında ise %100‘ünün bildikleri tesbit edilmiş, eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içindeki farkın anlamsız olduğu belirlenmiştir (p>0.05, Tablo 4).
Tablo 4‘de YCA‘ında görülen belirtilerin sayısını bilen öğrenci sayısında artış olduğu ve bu artışın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05).
Solunum yolunun yabancı cisim ile kısmı tıkanması durumunda görülen belirtileri eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %20‘si, üniversite öğrencilerinin ise %26.2‘sinin bildikleri belirlenmiş, eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %92.9‘u, üniversite öğrencilerinin %95.1‘inin bildikleri tesbit edilmiştir. Eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05, Tablo 4).
Eğitim sonrasında solunum yolunun kısmi tıkanma belirtini bilen öğrenci sayısında artış olduğu ve bu artışın istatistiksel olarak önemli olduğu saptanmıştır (p<0.05, Tablo 4).
Solunum yolunun yabancı cisim ile tam tıkanması durumunda görülen belirtileri eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %77.6‘sının, eğitim sonrasında %87.6‘sının bildikleri saptanmış, üniversite öğrencilerinin eğitim öncesinde %90.2‘sinin, eğitim sonrasında ise %77‘sinin bildikleri saptanmıştır. Eğitim öncesi ve eğitim sonrası grup içindeki farkın anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0.05, Tablo 4).
Tablo 4‘de eğitimin solunum yolunun tam tıkanma belirtilerini bilme durumunun okullara göre öğrenci bilgi deneyimlerini etkilemediği saptanmıştır (p>0.05, Tablo 4). YCA‘na sebep olan riskli davranışları eğitim öncesinde araştırma kapsamındaki lise öğrencilerinin %74.1‘i üniversite öğrencilerinin %88.5‘inin bildikleri tesbit edilmiş, eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %98.2‘si, üniversite öğrencilerin %98.4‘ünün bildikleri saptanmıştır. Eğitim öncesinde grup içindeki (lise, yüksek okul) fark anlamlı bulunurken (p<0.05), eğitim sonrasında grup içinde fark saptanmamıştır (p>0.05, Tablo 4).
Eğitim sonrasında YCA‘na sebep olan riskli davranışları bilen öğrenci sayısında artış olduğu belirlenmiş ve bu artışın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05, Tablo 4).
YCA‘da yabancı cisim çıkarıldıktan sonra sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğini lise öğrencilerinin eğitim öncesinde %98.2‘si, eğitim sonrasında ise %98.8‘i, üniversite öğrencilerinin ise eğitim öncesinde %98.4‘ü, eğitim sonrasında %100‘ünün bildikleri saptanmıştır. Eğitim öncesi ve eğitim sonrası grup içinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05, Tablo 4).
Eğitim sonrasında öğrencilerin YCA‘ında yabancı cisim çıkarıldıktan sonra sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğini bilen öğrenci sayısında artış olduğu belirlenmiş ve bu artışın istatistiksel olarak önemli olmadığı saptanmıştır (p>0.05, Tablo 4).
Araştırma kapsamındaki öğrencilere YCA ile karşılaşma durumunda acil yardım için aranacak numaranın kaç olduğu sorulduğunda; eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %98.8‘i, üniversite öğrencilerinin ise %100‘ünün bildikleri belirlenmiş, grup içindeki fark anlamsız bulunmuştur (p>0.05, Tablo 4). Eğitim sonrasında ise her iki gruptaki öğrencilerin tamamı (%100) YCA‘nda acil yardım için aranacak numarayı bildikleri saptanmıştır.
Tablo 4‘de YCA ile karşılaşma durumunda acil yardım için aranacak numarayı bilen öğrenci sayısında artış olduğu tesbit edilmiş ve bu artış gruplar arasında istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur (p>0.05).
Tablo 4. Okullara Göre Öğrencilerin Eğitim Öncesi ve Eğitim Sonrası Yabancı Cisim Aspirasyonları (Burun,Kulak,Solunum Yolu) Konusunda Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması (n=231)
BĠLGĠ DÜZEYĠ Lise Eğitim Öncesi(n=231) YO Toplam Lise Eğitim Sonrası(n=231) YO Toplam
n % n % n n % n % n Önemlilik** YCA’da YaĢ Faktörü Önemi p=0.00 Biliyor 35 20.6 20 32.8 55 166 97.6 58 95.1 224 Bilmiyor 135 79.4 41 67.2 176 4 2.4 3 4.9 7 Test ve önemlilik* X2 =3.68 sd=1 p=0.05 X2 =1.05 sd=1 p=0.38 YCA’da En Riskli YaĢ Grubu
p=0.00 Biliyor 149 87.6 54 88.5 203 166 97.6 58 95.1 224 Bilmiyor 21 12.4 7 11.5 28 4 2.4 3 4.9 7 Test ve önemlilik* X2 =0.03 sd=1 p=0.86 X2 =1.05 sd=1 p=0.38 YCA’da Kaçan Cismin Niteliğinin Önemi p=0.07 Biliyor 167 98.2 56 91.8 223 169 99.4 60 98.4 229 Bilmiyor 3 1.8 5 8.2 8 1 0.6 1 1.6 2 Test ve önemlilik* X2 =5.55 sd=1 p=0.03 X2 =0.58 sd=1 p=4.46
YCA ‘da Görülen Belirtiler p=0.00 Biliyor 139 81.8 49 80.3 118 166 97.6 61 100.0 227 Bilmiyor 31 18.2 12 19.7 43 4 2.4 0 0.0 4 Test ve önemlilik* X2 =0.61 sd=1 p=0.80 X2 =1.46 sd=1 p=0.57 Solunum Yolunun Kısmi Tıkanma Belirtileri p=0.00 Biliyor 34 20.0 16 26.2 50 158 92.9 58 95.1 216 Bilmiyor 136 80.0 45 73.8 181 12 7.1 3 4.9 15 Test ve önemlilik* X2 =1.03 sd=1 p=0.31 X2 =0.34 sd=1 p=0.76 Solunum Yolunun Tam Tıkanma Belirtileri p=0.34 Biliyor 132 77.6 55 90.2 187 149 87.6 47 77.0 196 Bilmiyor 38 22.4 6 9.8 44 21 12.4 14 23.0 35 Test ve önemlilik* X2 =4.56 sd=1 p=0.03 X2 =3.92 sd=1 p=0.04 YCA’na Sebep Olan Riski DavranıĢlar p=0.00 Biliyor 126 74.1 54 88.5 180 167 98.2 60 98.4 227 Bilmiyor 44 25.9 7 11.5 51 3 1.8 1 1.6 3 Test ve önemlilik* X2 =5.42 sd=1 p=0.02 X2 =0.01 sd=1 p=0.71 YCA’ında Cisim Çıkarıldıktan Sonra Doktora BaĢvurma p=0.69 Biliyor 167 98.2 60 98.4 227 168 98.8 61 100.0 229 Bilmiyor 3 1.8 1 1.6 4 2 1.8 0 0 2 Test ve önemlilik* X2 =0.01 sd=1 p=0.71 X2 = 0.72 sd= 1 p=0.54
Acil Yardım Ġçin Aranacak Numara p=0.50 Biliyor 168 98.8 61 100.0 231 170 100.0 61 100.0 231 Bilmiyor 2 1.2 - 0.0 2 - 0.0 - 0.0 0 Test ve önemlilik* X2 =0.72 sd=1 p=0.54
Tablo 5. Öğrencilerin Eğitim Öncesi ve Eğitim Sonrası Solunum Yoluna Yabancı Cisim Aspirasyonu Durumunda İlk Yardım Bilgi Düzeylerinin Okullara Göre Karşılaştırılması
ĠLK YARDIM BĠLGĠ DÜZEYĠ
Eğitim Öncesi(n=231) Eğitim Sonrası(n=231)
Lise Yüksekokul Toplam Lise Yüksekokul Toplam
n % n % n n % n % n YCA Ġlk Yardım Uygulamasında YaĢ Faktörünün Önemi Biliyor 161 94.7 54 88.5 215 168 98.8 61 100.0 229 Bilmiyor 9 5.3 7 11.5 16 2 1.2 0 0 2 Test ve önemlilik* X2 = 2.66 sd=1 p=0.10 X2 =0.72 sd=1 p=0.54 Önemlilik** p=0.00 Aspire Edilen Cisim Solunum Yolunda Görülüyorsa ĠYM Biliyor 16 9.4 8 13.1 24 162 95.3 56 91.8 218 Bilmiyor 154 90.6 53 86.9 207 8 4.7 5 8.2 13 Test ve önemlilik* X2 = 0.66 sd=1 p=0.42 X2 =1.03 sd=1 p=0.34 Önemlilik** p=0.00 Solunum Yollarının Kısmi Tıkanması Durumunda ĠYM Biliyor 98 57.6 28 45.9 126 122 71.8 48 78.7 170 Bilmiyor 72 42.4 33 54.1 105 48 28.2 13 21.3 61 Test ve önemlilik* X2 =2.50 sd=1 p=0.11 X2 = 1.11 sd=1 p=0.29 Önemlilik** p=0.00 1 YaĢ Altı Çocuklarda Solunum Yollarının Tam Tıkanmasında Biliyor 4 2.4 1 1.6 5 86 49.4 40 65.6 126 Bilmiyor 166 97.6 60 98.4 226 84 50.6 21 34.4 101 Test ve önemlilik* X2 = 0.11 sd=1 p=0.60 X2 =4.07 sd=1 p=0.04 Önemlilik** p=0.00 1 YaĢ Üstü Çocuklarda Solunum Yollarının Tam Tıkanması Biliyor 10 5.9 9 14.8 19 156 91.8 54 88.5 210 Bilmiyor 160 94.1 52 85.2 212 14 8.2 7 11.5 21 Test ve önemlilik* X2 =4.68 sd=1 p=0.03 X2 =0.57 sd=1 p=0.45 Önemlilik** p=0.00 Solunum yoluna YC Kaçan Bilinci Kapalı Çocuğa ĠYM. Biliyor 19 11.2 5 8.2 24 170 100.0 61 100.0 231 Bilmiyor 151 88.8 56 91.8 207 0 0.0 0 0.0 0 Test ve önemlilik* X2 = 0.43 sd=1 p=0.51 Önemlilik** p=0.00 * Ki kare testi ** McNemar testi
Tablo 5‘de YCA‘nda yapılacak olan ilk yardım müdahalesinde yaş faktörünün önemli olduğunu eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %94.7‘si, üniversite öğrencilerinin %88.5‘inin bildikleri belirlenmiştir, eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %98.8‘i, üniversite öğrencilerinin %100‘ünün bildikleri saptanmıştır. Eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında ve grup içinde (lise, yüksek okul) istatistiksel açıdan bir fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05).
Eğitim sonrasında, YCA‘ında yapılacak ilk yardım müdahalesinde yaş faktörünün önemli olduğunu bilen öğrenci sayısında artış olduğu ve bu artışın istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiştir (p<0.05, Tablo 5).
YCA‘ında aspire edilen cismin solunum yolunda görülmesi durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %9.4‘ü, üniversite öğrencilerinin %13.1‘inin bildikleri belirlenmiş, eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %95.3‘ü, üniversite öğrencilerinin %91.8‘inin bildikleri tesbit edilmiştir. Eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında grup içinde anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05, Tablo 5).
Eğitim sonrasında, YCA‘ında aspire edilen cismin solunum yolunda görülmesi durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini bilen öğrenci sayısında artış olduğu ve bu artışın istatistiksel açıdan önemli olduğu belirlenmiştir (p<0.05, Tablo 5).
Solunum yolunun yabancı cisim ile kısmi tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %57.6‘sı, üniversite öğrencilerinin %45.9‘unun, eğitim sonrasında ise lise öğrencilerinin %71.8‘i,üniversite öğrencilerinin %78.7‘sinin bildikleri belirlenmiştir. Eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında gruplar arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamsız bulunmuştur (p>0.05, Tablo 5).
Tablo 5‘de eğitim sonrasında solunum yolunun yabancı cisim ile kısmi tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini bilen öğrenci sayısının arttığı ve bu artışın anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05).
Bir yaş altı çocuklarda solunum yollarının yabancı cisim ile tam tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %2.4‘ü, üniversite öğrencilerinin %1.6‘sının bildikleri belirlenmiş ve gruplar içindeki farkın anlamsız olduğu bulunmuştur (p>0.05, Tablo 5). Eğitim sonrasında 1 yaş altı çocuklarda solunum yollarının yabancı cisim ile tam tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini lise öğrencilerinin %49.4‘ü, üniversite öğrencilerinin %65.6‘sının bildikleri saptanmış ve grup içindeki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (p<0.05, Tablo 5).
Araştırmada, eğitim sonrasında bir yaş altı çocuklarda solunum yollarının yabancı cisim ile tam tıkanması durumunda yapılacak ilk yardım müdahalesini bilen öğrenci sayısında istatistiksel olarak anlamlı bir artış olduğu saptanmıştır (p<0.05, Tablo 5). Bir yaş üstü çocuklarda solunum yollarının tam tıkanması durumunda yapılacak olan ilk yardım müdahalesini eğitim öncesinde lise öğrencilerinin %5.9‘u, üniversite öğrencilerinin %14.8‘inin bildikleri belirlenmiş ve grup içinde anlamlı bir fark saptanmıştır (p<0.05, Tablo 5). Eğitim sonrasında lise öğrencilerinin %91.8‘i, üniversite öğrencilerinin %88.5‘inin 1 yaş altı çocuklarda solunum yolunun tam tıkanması