Matematiksel Mantıksal Zekâ

Matematiksel zekâ denilince akla sadece sayısal hesaplamalar yapmak gelmemelidir. Bu zekâsı gelişmiş olan öğrenciler muhakeme yapmış, bilgiler arasında bağlantı kurabilme, kategorilerine ayırma, ilişkileri fark etme yeteneğine sahiptir ve bu sebep-sonuç ilişkilerini kolayca anlar. Bu bağlamda Türk Edebiyatı 10. sınıf kitabının önceki bölümlerinde işlenen Hoca Dehhanî’nin şiiri ile Bâkî’nin gazeli arasında nasıl bir ilişki olduğunu buldurma sorusu sözel zekâyı ilgilendirdiği kadar mantıksal-matematiksel zekâ ile de ilgilidir.

Fuzûlî’nin Su Kasidesinde her beyitin sonunda tekrar eden “su” sözcüğü ile verilen resim arasında nasıl bir bağlantı kurabileceği sorusu görsel zekâ ile desteklenmiş bir mantıksal zekâyı geliştirme sorusudur. Rubaîlerde şiirlerle anlatılanların gerçek hayatla ilişkili olup olmadığını saptanması da mantıksal- matematiksel zekânın öne çıkmasına katkıda bulunmaktadır.

Ahmet Paşa’dan alınan Murabba’nın aşk ile müzik arasında ilgi kuran bendinde, bu ilginin nasıl kurulduğunun günümüzde ilişkilendirilerek ifade edilmesi ilişkileri ve ilgileri fark etme yeteneği gelişmiş olan mantıksal-matematiksel zekâsı güçlü olan öğrencilerin sınıf içinde öne çıkmasını sağlar.

Bağdatlı Ruhî’nin Terkib-i bentinde en kapsamlı yargının hangi beyitte olduğu sorusu neden-sonuç ilişkisine dayandırılarak yargıya ulaşılacağından bu zekâ alanıyla ilişkilendirilir.

Anlama ve yorumlama bölümünde Cumhuriyet Dönemine ait Hilmi Yavuz’un Ten Sanet’si şiir örneğinde ele alınan duygu ve düşüncenin işlenişinden yola çıkarak incelenen divan şiirlerinin birim anlam ilişkini karşılaştırma sorusu, farklı dönemler arasında bağlantı kurdurması nedeniyle mantıksal zekânın inceleme alanına girer.

İlişkilendirme dolayısıyla mantıksal-matematiksel zekânın öğretim stratejileri arasına giren sorular; “Pir Sultan Abdal’ın Koşması ile incelenen divan şiirlerinin kendilerini üreten kültür ve toplumla ilişkini tartışınız.”, “Nesimî ile Bakî’den alınan gazellerin Osmanlı Devleti’nin Kuruluş ve Yükselme Döneminde söyleyiş ve ritimlerini ilişkilendiriniz.” şeklindedir. Bu sorular sosyal zekâ ve ritmik zekâ ile doğrudan bağlantılı iken dönemler arasında ilişkilendirme açısından da dolaylı olarak matematiksel-mantıksal zekânın öğretim ve geliştirme yöntemleri arasına girer.

Ölçme ve değerlendirme soruları çoktan seçmeli, boşluk doldurma ve doğru yanlış sorularından oluştuğu için matematiksel-mantıksal zekâ ile doğrudan ilişkili değildir.

Mantıksal zekâ unsurlarına Serhat ve Şimşek Yayınlarına ait kitaplarda rastlanmamasına rağmen İnkılap yayınları XV. yy metinlerinden Harnâmenin hazırlık çalışmasında “Kelile ve Dimne’den, La Fontaine’den birer örnek bularak karşılaştırınız.” sorusu matematiksel mantıksal zekânın önemli stratejilerinden olan karşılaştırma yöntemini içerdiğinden bu zekâ alanına uygundur.

Serhat Yayınları metin üzerine çalışmalarda matematiksel-mantıksal zekâ unsurlarından olan neden-sonuç ilişkilerini kavrayabilme yetisi “şiirin bütününden hangi düşünce çıkarılabilir?” sorusuyla Nâbî’nin gazelinde ele alınmıştır. Hüsn ü Aşk

metnindeki “Aşk, sözle savaşmayı niçin kesmiştir , yorumlayınız.” sorusu muhakeme yeteneği gelişmiş öğrenciler için uygun bir mantıksal zekâ unsurudur. Serhat Yayınlarının kitabındaki divan şiirlerinin çoğundaki ortak metin üzerine çalışmalar sorusu verilen nazım şekli ve şiire ait ölçünün bir beyite uygulanmasıdır. Aruz vezninde kullanılan açık ve kapalı heceleri bulma, mantıksal-matematiksel zekâsı gelişen öğrencilerin beyiti gruplandırarak ölçüyü bulmasını sağladığı için bu sorular mantıksal zekânın öğretim stratejilerine uygundur. Aynı tip beyit üzerinde ölçü buldurma soruları şimşek yayınlarında da metinlerin ortak sorusudur. Aynı zamanda XVI. yy Türk şiirlerinden Fuzûlî’nin gazeline ait araştırma sorusu olan “Şiirde bir kapalı+bir açık hece değerinde okunacak sözcüklerle ölçü gereği uzun okuması gereken heceleri gösteriniz.” şeklindeki soruda yukarıda açıklanan mantıkla beyitleri açık, kapalı şeklinde kategorize ettirdiğinden mantıksal-matematiksel zekâ unsuru sayılır.

İnkılâp Yayınları Ali Şîr Nevâî’nin Gazeliyle ilgili araştırmalardaki “Bu gazel ile daha önce okuduğunuz Ahmedî’nin gazeli arasında konu , duygular , sanatlar bakımından bir benzerlik var mıdır? Gösteriniz.” sorusu konular arasında bağlantı kurabilme yeteneğine sahip mantıksal zekâsı öne çıkmış olan öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırmaktadır.

Harnâme metnindeki hikayeyi serim, düğüm, çözüm bölümüne ayırarak, konuyu özetleme sorusu yine metni gruplandırmaya yönelik olduğundan mantıksal zekâsı gelişmiş öğrencileri öne çıkaracaktır. Kitapta son olarak bu zekâ alanıyla ilişkilendirilebilecek soru XIX. yy Türk şiirlerinden Endurunlu Vâsıf’ın şarkı metnindeki “Nedîm’in Sâdâbad adlı şarkısıyla, bu şarkıyı konuları bakımından karşılaştırınız sorusudur. Bu soru öğrenciye birbiriyle ilişkili konular arasında bağlantı kurdurup, karşılaştırma yaptırması açısından matematiksel zekânın öğretim yöntemleri arasında yer almaktadır.

4.3.7. Doğacı Zekâ

1992 ve 2005 Edebiyat programına göre hazırlamış 10. sınıf ders kitaplarında ki hazırlık, metin altı soruları ve ölçme değerlendirme sorularında doğacı zekâ unsurlarını olumllu yönde geliştirmeye yönelik herhangi bir bulguya rastlanamamıştır.

4.3.8. Bedensel - Kinestetik Zekâ

1992 ve 2005 Edebiyat programına göre hazırlamış 10. sınıf ders kitaplarında ki hazırlık, metin altı soruları ve ölçme değerlendirme sorularında kinestetik zekâ unsurlarını olumlu yönde geliştirmeye yönelik herhangi bir bulguya rastlanamamıştır.

5. DİVAN ŞİİRLERİNİN ÇOKLU ZEKÂ KURAMINA UYGUNLUĞU