Masalın Dil GeliĢimine Etkisi

2- Kelimeleri düzgün ve gerektiği gibi telaffuz eder. 3- Kullandığı dilin özelliklerini ayrıntıları ile kavrar. Tekerleme Örnekleri

Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, cinler cirit oynarken eski hamam içinde… dırıltıydı, mırıltıydı, raftan fincan düĢtü kırıldıydı, hem de ne fincandı ya!. Dedemin dedesinden kalma, kulpu kırık, kenarı yok, Ģu ahım Ģahım fincan… O akĢam ne cezveyi köpürdetebildim, ne kahveyi köpürdedtebildim, bakın hele, Ģu ettiği yetmiyormuĢ, kırdığı kırkı geçmiyormuĢ gibi, bir de karĢıma geçip oh çekmez mi, bizim güdük fare!. Kızmayın benim canım efendim, bu farenin derdinden bittim, tükendim. Benim gibi bir adam değil, kambur felek, kadife yelek bile dayanamaz buna. Bir gece değil, beĢ gece değil, her gece bu, kuyruğunu yay ediyor, unu bulguru pay ediyor; yağı, kıymayı zay ediyor… Öyle ya, hani han, hani haman? Bir gece düĢündüm taĢındım, tatlı tatlı kaĢındım; baktım ki olur gibi, olacak gibi değil, ne yapıp ettim, telli pullu bir arzuhal yazdım kediye; dilediğim yerini bulursa, kilerde nöbet bekleteceğim…

Eflatun Cem GÜNEY Bir varmıĢ, bir yokmuĢ, Allah‟ın kulu çokmuĢ. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, deve tellal iken, pire berber iken, ben on beĢ yaĢında iken, anamın babamın beĢiğini tıngır mıngır salak iken, var ananın, sür sürenin, destursuz bağa girenin hali budur hey! Yaran-ı safa, Bekri Mustafa, kaynadı kafa… Ak sakal, kara sakal, pembe sakal, yeni berber elinden çakmıĢ bir taze sakal… Kasap olsam sallayamam satırı, nalbant olsam nallayamam katırı, hamamcı olsam dost ahbap hatırı… Doğru kelam, bir gün baĢıma yıkıldı hamam. Dereden siz gelin, tepeden ben. Tahta merdiven, taĢ, merdiven, toprak merdiven…

Tahta merdivenden çıktım yukarı, ol güzel kızlar; andıkça yüreğim sızlar. Ol perdeyi kaldırdım, baktım köĢede bir hanım oturur, Ģöyle ettim, böyle ettim, tabanının altına bir fiske vurdum. Buradan kalktık, gittik gittik… Az gittik, uz gittik, dere tepe düz gittik, altı ay, bir güz gittik… Bir de arkamıza baktım ki bir arpa boyu yer gitmiĢiz. Yine kalktık, gittik, gide gide gittik… Göründü Çin Maçin padiĢahının bağları… Girdik birine, değirmencinin biri değirmen çevirir. Yanında bir de kedisi var. O kedideki göz, o kedideki kaĢ, o kedideki burun, o kedideki ağız, o kedideki kulak, o kedideki yüz, o kedideki saç, o kedideki kuyruk…

Enver Naci GÖKġEN ALA GEYĠK

Çocuktum ufacıktım, Top oynadım, acıktım. Buldum yerde bir erik, Kaptı bir Ala Geyik. Geyik kaçtı ormana, Bindim bir ak doğana. Doğan yolu ĢaĢırdı, Kaf Dağı‟ndan aĢırdı. Attı beni bir göle, Gölden çıktım bir çöle. Çölde buldum izini, KoĢtum tuttum dizini. Geyik beni görünce, DüĢtü büyük sevince. Verdi bana bir elma, Dedi:” dinlenme, durma.” Dağdan yürü, kırdan git, Altın köĢke çabuk var. Seni bekler ezeli, Orda Dünya Güzeli. Bin yıllık çile doldu, Bunu dedi kayboldu. Yedim sırlı elmayı, Gördüm gizli dünyayı. Gündüz oldu geceler, Ak sakallı cüceler. Korkunç devler hortladı,

Cinler cirit oynadı. Kesik baĢlar yürüdü, Saçlarını sürüdü. Birde baktım melekler, BaĢlarında çiçekler. Devlere el bağlıyor. Gizli gizli ağlıyor. Kılıcımı çıkardım, Perileri kurtardım. Kurtardığım periler, Adım adım geriler. Kanadını açardı, Selam verir kaçardı. Az, uz gittim dolaĢtım, Altın KöĢk‟e ulaĢtım. Bir kapısı açıktı, Ötekisi kapanıktı. Kapalıyı açarak, Açığa vurdum kapak. At önünde et vardı, Ġt, ot yemez ağlardı. Otu ata yedirdim, Eti ite yedirdim. Açtım bir elmas oda, Devler Ģahı uykuda. Gördüm, kestim baĢını, Dedim:” ey dev nerede?”

Nerde Dünya Güzeli? Dedi, elimde eli.

Döndüm baktım bir Kırgız, Elbiseli bir kız.

DurmuĢ bakar yanımda, ġimĢek çaktı canımda. Güldü dedi, Türk Beyil Tanıdın mı geyiği? Kimse beni bu devden, Alamazdı, ancak sen. Kaya deldin dağ yardın, Geldin beni kurtardın. Ah, o imiĢ anladım, Sevincimden ağladım. Haydi çabuk varalım, Karanlığı yaralım. Sönük ocak canlansın, Yoksul ülke Ģanlansın. Ġndik iti okĢadık, At sırtına atladık. Geçtik nice dağ kaya, Geldik Demirkapı‟ya. Açıl dedim, açıldı. Kapanması çok yıldı, Yol verince gizli yurt, Aldı bizi bir bozkurt. Kaf Dağı‟ndan geçirdi,

Türkeli‟ne getirdi.

Ziya GÖKALP

Var varanın, sür sürenin, Çok baykuĢu olur viranenin,

Destursuz bağa girenin, hali yaman dediler… Üç oğlan çıktı karĢıma,

Ġkisi salak malak, birinin gömleği yok çıplak.

Çıplak oğlanın cebinde üç kuruĢ buldum, aldım çarĢıya gittim. Bir karpuz satıyorlar ki kaldırılmaz, koltuğa da sığdırılmaz.

Karpuzu aldım, keserken çakım içine kaçıverdi, çakımı çıkarayım derken elim içine kaçtı, elimi çıkarayım derken kendim içine kaçtım…

Karpuzun içinde baĢımı kaldırdım. O yana bu yana bakarken bir adam bana bir tokat vurdu, Kafam koptu, odun pazarına soğan sarımsak satmaya gitti. Ben de arkasından koĢtum, kafama eriĢtim. Orada: “ Kafamsın!” , “ Kafan değilim!” diye onunla epey patırtı ettik… SürüĢtük, mürüĢtük, Kadı‟nın kapısında buluĢtuk.

Kadı evinde yok… KarĢıdaki mercimek ağacına çıkmıĢ, mercimek toplamıĢ. Kafamla oraya gittim. Ağacın tepesinden bize bağırdı, sesini güç duyduk. Dedi ki:

“ Sizin davanız büyük dava… kırk tabaka kağıt, kırk kucak kamıĢ kalem getirin! Sonra da kırk ayak merdiven bulun da ben buradan ineyim.”

Gittik kırk tabaka kağıt aldık, kırk kucak kamıĢ kalem getirdik. Kırk ayaklı merdiven aramaya çıktık, onu da bulduk, getirdik, mercimek ağacına dayadık. Kadı inerken merdiven bir kırıldı…

Kadı öldü, kafam da bana döndü,

“ NiĢanlın kaçıyor dediler, koĢtum girdim bir sokağa, rastladım bir duvağa, duvağı kaldırdım: KarĢıma kazma baĢlı, çapa diĢli bir koca karı çıktı. Öyle korktum ki, gerisin geriye koĢmaya baĢladım. Pabucumun teki hala orada…

Pertev Naili BORATAV Var varanın, sür sürenin, destursuz bağa girenin hali budur! Zaman zaman içinde, kalbur saman içinde… Deve tellal iken, horoz Ģahna iken, serçe berber iken,

ben babamın beĢiğini tıngır mıngır sallar iken… Hamamcının tası yok, külhancının baltası yok, çarĢıda bir adam gezer, peĢtemalının ortası yok.

Biz üç kardeĢtik. Birimiz kör, birimiz topal, birimiz çolak… Babamız Allah rahmet eylesin, pek erken öldü; bize, yalnız üç duvarı sağlam, bir duvarı yıkık bir ev ve çakmaksız bir tüfek, dipsiz bir kazan bıraktı.

Bir gün hep birlikte ava gittik. Kör kardeĢimiz birden:

“ bak, bitmemiĢ bir ağacın dibinde, doğmamıĢ bir tavĢan yatıyor!” diye bağırdı. Hep gözlerimizi oraya dikdik, çolak kardeĢ tüfeği kapıp, niĢan altı. Kör kardeĢ de ateĢ etti. Topal kardeĢ koĢup tavĢanı getirdi. Böylece, bitmemiĢ ormanın dibinde, doğmamıĢ tavĢanı, çakmaksız tüfeğimiz, çolak elimiz, kör gözümüzle vurup, topal bacağımızla koĢup yakalayarak, eve getirip yüzdük. Dipsiz kana koyup altını ateĢledik. Ağzımızın suyunu akıtarak tavĢanın piĢmesini bekledik. Çok yorulduğumuzdan, acıkmıĢtık, beklemeye de sabrımız yoktu, kazanın kapağını kaldırınca ne görelim? TavĢan ortadan kaybolmuĢ. Meğer tavĢan, kaçmıĢ da üstteki kapağın haberi bile olmamıĢ. Ellerimiz böğrümüzde kaldı. Hepimiz süt dökmüĢ kediye döndük. Birer köĢeye çekilerek, kukuma kuĢu gibi düĢünmeye ve bir çare aramaya baĢladık. Sonunda, ben bir çare düĢünüp, “ ġunun suyu ile yemenilerimiz boyayalım.” dedim.. Hemen iĢe baĢladık. Fakat su mu az geldi, ben mi çok sürdüm, bilmem; ne oldu, yemenimin birini yağlayınca; öbürüne yağ kalmadı. Sen misin beni yağsız bırakan diyen öbür yemenim, baĢını alıp gitti. Bana küstü. Derken ben de arkasından yola düĢtüm. Az gittim uz gittim, dere tepe düz gittim. Tam bir arpa boyu yol gitmiĢim ki, yemenimin tekini çift süren bir ihtiyarın ayağında gördüm.

“ Ver baba.” dedim, “ bu yemeni benimdir!” . Çiftçi yalvarırcasına yüzüme baktı:

“ Aman evladım.” dedi, “ bu yemeniyi benden alma, Ģu ekili tarla senin olsun…” diyerek, bir buğday tarlasını gösterdi. Bir tek yemeniyle koca bir tarlanın değiĢmesine pek memnun olarak, çiftçiye ben de yemeniyi bağıĢladığımı söyledim.

Tarlanın bir köĢesine gidip postu serdim, uyudum. Aradan; günler, aylar geçti, bizim buğday tarlası biçilmeye hazır oldu. Bir sabah erken kalkıp, yapayalnız bu koca tarlayı tek orakla nasıl biçeceğimi düĢünürken, birden karĢıdan gözlerinden

alev sança bir kurt göründü. Bana doğru gelmeye baĢladığını görünce, korkumdan elimdeki orayı sallayıp, kurda doğru uzattım. Orağın sapı gidip, kurdun karnına gömüldü. Can acısından ne yapacağını ĢaĢıran hayvan, tarlanın içinde dönmeye baĢladı. Kurt kaçtı, orak biçti, kurt kaçtı, orak biçti. Ben de korkumdan bir ağaca çıkıp seyrettim.

Bir saate kalmadan koca tarla dümdüz oldu. Kurt da bırakıp gitti. Tarlanın biçildiğine ne kadar sevindim, bir görseniz. Ama birden aklıma baĢakların yığın edilmesi aklıma geldi. Ben günlerce çalıĢsam bunu beceremezdim. Hele bir sabah olsun diye, yatmaya gittim. Gece bir fırtına çıktı, bir fırtına çıktı, sanki yeri göğe karıĢtıracaktı. Korkumdan bir sütleğen otuna yapıĢtım. Sabah oldu, fırtına dindi. Yerimden kalkıp da ne göreyim? Bizim tarladaki buğday baĢakları, değme çiftçinin, yapamayacağı bir ustalıkla harman olmamıĢ mı? “ Eh, dedim, gidip yardımcı bulup, harmanımı döveyim.” Ama lafımı bitirememiĢtim ki, karĢıdan azgın, kocaman bir ayı göründü, harmanın yanından bana doğru geliyordu. Yerden bir taĢ alıp, belki korkuturum diye fırlattım. TaĢı atmamla, alevin çıkması bir oldu. Meğerse attığım taĢ, çakmak, ayının diĢi ise çelikmiĢ. Çıkan alev de bizim harmandanmıĢ.

Üç gün üç gece sönmesini bekledim. Sönünce külleri karıĢtırmaya baĢladım. Yalnız yarısı yanıp, gerisi sağlam kalmıĢ. Aradım, aradım, bu yükü kaldırabilecek ne bir deve, ne bir fil ve ne de bir at buldum. Bula bula, belinden yaralı bir karıncacık buldum. Buğday tanesini sırtına yükleyip, bizim meĢhur eve götürdüm. Fakat karıncanın sırtı yük taĢımaktan fenalaĢmıĢtı, hayvancağızı böyle salıvermek günah olacaktı. Ġlaç aradım. “ Hint cevizinin yağı iyi eder.” dediler. Böyle bir ağaç aradım, taradım, zor buldum. Ağaç pek yüksekti. Üstüne çıkmaya üĢendim, taĢlamaya baĢladım.

Üç gün, beĢ gün durmadan taĢladım, fakat tek ceviz düĢüremedim. Attıklarım da geri yere düĢmüyordu, merak edip, ağaca çıktım; bir de ne göreyim? Ağacın üzerinde kocaman bir tarla varmıĢ. Ne ala. Buraya karpuz ekerim, deyip, çekirdek getirdim. Karpuz ektim çok beklemeden, öyle büyük karpuzlar oldu ki, bir tanesini fil bile götüremez. Hele bir kesip tadına bakayım deyip, bıçağı sapladım. Bıçak gitti, elim gitti, kolum gitti, sonunda ben de gittim karpuzun içine…

Yedi yıl aradım, bulamadım. Sonunda karpuzun kapısını buldum. Vay anam karpuz! Evin köyün yıkılası karpuz! Bir yanında sazlık, samanlık, bir yanında tozluk dumanlık… Bir yanında demirciler demir döver denk ile, bir yanında boyacılar boya boyar binbir çeĢit renk ile… Bir yanında, Al-i Osman devleti cenk eder top ile tüfenk ile… Bir at aldım, bindim dorudur diye, bir tekme vurdu, “ Geri dur!” diye… Çifte minareleri belime sardım borudur diye… Bir baktım adamcağızın biri:” Bir deve kaybettim, bulan var mı?” diye bağırıyor. Adama yaklaĢtım: “ Amca” dedim, “ ben de bir bıçak kaybettim, görmedin mi?” . Adam bu sözün üzerine bir kızdı, bir kızdı ki, bana bir tokat sallamadan yanından kaçtım. O peĢimden hala söyleniyordu:” Ben koskoca deveyi bulamıyorum da, o benden bıçağı soruyor!” . Meğerse, burası baĢka bir dünyaymıĢ. Korkumdan hemen geri döndüm. Fakat orda bıraktığım ceket ve poturum sanki yargıç gibi beni sorguya çektiler. Orası baĢka dünya olduğu için, karpuzlar o kadar büyümüĢ, o kadar çoğalmıĢ, kolları o kadar uzamıĢ ki, bir tanesi de oradaki bir ırmağa köprü olmuĢtu.

Benim bu dalgınlığımdan kızmıĢ olacaklar ki:” Kimsin, necisin, söylesene ey insanoğlu?.” diye bağıran, ceketimle potura kızdım. “ Ey, size ne oluyor be! Size ne oluyor?” diyerek karpuzları kökünden çekmeye baĢladım. Fakat ne göreyim, köprüden geçen insanlar, hep nehre yuvarlanmamıĢlar mı? Tuhaf. Suya atladım, bir kaçını kurtarayım derken, beni koskoca bir balık yutmasın mı? “ Aman!” diye ağlamaya baĢlamıĢtım ki, birden gözlerimi açtım, sıcak havanın etkisiyle uyuyakaldığım deniz kıyısından yuvarlanıp suya düĢmemiĢ miyim? Bu sırada suya düĢen kağıt gözüme iliĢti. Hemen açıp okudum:

“ Falan, falan, falan, Söylediklerim hep yalan.”

Aydın SU Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, cinler cirit oynarken eski hamam içinde… Ben deyim Ģu ağaçtan, siz deyin Ģu yamaçtan, uçtu uçtu bir kuĢ uçtu; kuĢ uçmadı, gümüĢ uçtu. GümüĢ uçmadı. MemiĢ uçtu. Uçar mı, uçmaz mı demeye kalmadı; kaptı maĢayı, biri aldı kaĢağıyı; dolandım durdum dört köĢeyi…

Vay ne köĢe bu köĢe! Dil dolanmadan ağız varmaz bu iĢe; bu köĢe yaz köĢesi, Ģu köye kıĢ köĢesi, Ģu köĢe güz köĢesi, diye iki tekerleyip üç paĢası!. Hemen bir fare deliği bulup, attım kendimi dıĢarı: Gelgelelim Ģu mahallenin yumurcakları haĢarı mı haĢarı: Bir fiske vurdular enseme, gözelim fırladı dıĢarı!.

Az gittim uz gittim… Dere tepe düz gittim. Çayır çimen geçerek, lale sümbül içerek; soğuk sular içerek, altı ayla bir güz gittim. Bir de dönüp artıma baktım ki, ne göreyim, gide gide bir arpa boyu yol gitmiĢim!

Vay baĢıma, hay baĢıma; bu yol bitecek gibi tükenecek gibi değil, ya bir devlet kuĢu konsa baĢıma, ya da alsa beni kanadına kaĢına, demeye kalmadı bir de gördüm ki, ne göreyim? Adıyla sanıyla, yeĢiliyle alıyla, zümrüdü anka dedikleri değil mi? Kaf Dağı‟nın üstünden süzüm süzüm süzülüp gelmiyor mu? Bakın be yahu! Yüzü insan, gözü ahu. Ne maval, ne martaval, iĢitilmedik bir masal bu!

BÖLÜM IV