Psikolojik danışma ve rehberlikte olduğu gibi dini danışmanlığında ilkeleri vardır ve psikolojik danışmanlıkla aynı yöntemleri kullanır. Bunlar:
2.3.1.Saydamlık (İçtenlik)
Saydamlık demek bireyin hissettiği duygu ve düşünceleri olduğu gibi çarptırmadan, uygun bir dille karşısındakine söylemesidir.114
Danışan ve danışmanın saydam olmaları yani her şeyi olduğu gibi ifade etmeleri görüşmeyi olumlu yönde etkileyip kendisini olduğu gibi anlatmasına yardımcı olur.115 Bundaki amaç ise görüşme sırasında danışan ile danışmanın savunucu ve suçlayıcı bir tutumdan uzak tutup kaygılardan uzaklaştırmaktır.116
Saydam ve içten olmanın hem olumlu hem de olumsuz tarafları vardır. Sıkılma, üzülme gibi duyguların düşüncesizce paylaşılma anlamına gelmez. Kendini açma davranışı uygun bir zamanda yapılmalıdır. 117
2.3.2.Saygınlık ve Koşulsuz Kabul
Danışma ilişkilerinde görüşmenin ilerleyebilmesi için, danışmanın danışana koşulsuz kabul etmesi ve ona saygı duyması, baş etmenlerden bir tanesidir. Saygı; danışmanın danışanını ayrı bir kişi olarak duygu, düşünce ve eylemlerinde özgür olduğunu kabul etmesidir. 118 Saygınlık ilkesiyle danışman karşısındaki kişiyi koşulsuz ve önyargısız bir biçimde diline, dinine, ırkına, genel görüşüne, eğitim düzeyine, karakterine, yaşına, cinsiyetine vs. bakılmadan olduğu gibi kabul etmesidir. Kişiyi hiçbir önyargı, ön şart olmadan sevdiğini, saydığını ve anlayış gösterdiğini jest, mimik ve sözleriyle hissettirmesidir.119
114www.egitimbilimlerinotlari.com/Tag/saydamlik 17.02.2017 115www.weblopedi.com/saydamlik-ilkesi 17.02.2017
116www.weblopedi.com/saydamlik-ilkesi 17.02.2017
117 SÖYLEV, “Türkiye’de Dini Danışmanlık ve Rehberlik” s.222. 118 a.g.e., s.223.
31
Danışmanın danışanını önyargısız bir biçimde olduğu gibi kabul etmesi bütün davranışlarını kabul ettiği anlamına gelmez. Bunun anlamı danışanların kendilerine ait bir şekilde inanç ve duyguya sahip olma haklarının olduğunu bilmesidir.120
2.3.3.Empatik Yaklaşım
Kişinin kendisini bir başkasının yerine koyarak onun bakış açısıyla olaylara bakıp; duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışmasına (Empati) denir.
Empati üç aşamada gerçekleşir:121
“1. Empati, kuracak kişi, kendini karşısındakinin yerine koymalı ve olaylara onun bakış açısıyla bakabilmelidir.
2. Karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlamalıdır. 3. Zihninde oluşacak empatik anlayışı karşısındakine iletmelidir.”
Birçok yerde empatik ilişkiler karşınızdaki insanı daha iyi anlamaya yardımcı olur. Eşler arasında, arkadaşlar arasında, iş ortamında empatik ilişkilerle empatik yaklaşımla ilişkiler düzenlenebilir. Danışma sırasında empati kurarken “Ben dili” kullanarak danışana kendisini anladığı ifadesi hissettirilmelidir. “Seni anlıyorum”, “Bu durumdan dolayı üzgünsün” gibi suçlayıcı olmayan ifadeler kullanılmalıdır.
Empati kurarken dikkat etmesi gereken ise bunu sempatiye çevrilmemesi gerektiğidir. Empati kişinin hissini anlayıp, onun bu durumdan kurtulmasına yardımcı olmaktır. Sempati ise, bireyle aynı duyguları yaşamaktır. Örneğin; izlenilen bir filmde oyuncunun ağlayıp izleyenin de ağlaması gibi.122
2.3.4. Somutluk
Somutluk; anlatımın belirgin olması,123 mecaz, kapalı ve genel ifadelerin kullanılmaması anlamına gelir. Özellikle önemli olan sorular somut bir şekilde ele alınıp soyut ve üstü kapalı olan ifadelerden uzak durulmalıdır. Danışanın
120 SÖYLEV, “Türkiye’de Dini Danışmanlık ve Rehberlik” s.223.
121http://ertugrulakbas.terapi.com/2011/04/20/empatik-yaklasim/ 18.02.2017 122http://ertugrulakbas.terapi.com/2011/04/20/empatik-yaklasim/ 18.02.2017 123 SÖYLEV, “Türkiye’de Dini Danışmanlık ve Rehberlik” s.226.
32
danışmanını tam olarak anlaması, sorunu tespit etmesi ve ona yardımcı olmasında somutluk oldukça önemlidir.
Danışmanın iletişim olduğunu düşünecek olursak, danışma faaliyetinde olabildiğince saydam ve somut ifadelerle danışana yaklaşılmalıdır ki karşılıklı iletişim ortaya çıksın. Aynı şekilde danışanda olabildiğince somut ifadelerle kendini ifade etmelidir.
2.3.5. Baskısız Danışma atmosferini oluşturma
Danışmanın danışanını sorgulamadan, suçlamadan ve ayıplamadan görüşmeyi gerçekleştirmesidir. Danışan danışmanın yanında sanki bir arkadaşının, dostunun yanında ona derdini anlatıyormuş gibi rahat hissetmelidir.124
Danışanın kendini rahat hissedip sorunlarını olduğu gibi anlatması gerekir. O yüzden kendi hiçbir şekilde baslı altında hissetmemelidir. Danışan her ne şart altında olursa olsun kesinlikle yargılayıp suçlama yoluna da gidilmemelidir. Zaten bu şekilde davranan bir danışan düşünecek olursak dışarıdaki bu işin bilgisini almamış olan insanlardan farkı kalmaz.
2.3.6. Tabilik ve tutarlılık
Tutarlılığın terim olarak anlamı; bir söylenenin başka bir söylenenle doğruluk ve gerçeklik açısından aynı niteliği taşımasıdır.125 Danışmada ise, danışmanın söz ve davranışlarında tutarlı olup karşısındaki danışanının güvenini sarsacak davranış ve sözlerden kaçılmasıdır.126
Sağlıklı bir danışma ortamının oluşturulabilmesi için tabilik ve tutarlılık oldukça önemlidir. Öncelikle danışanda olması gereken bu özellik pek tabidir ki gerekli bilgilerin alınıp sağlıklı bir danışma gerçekleştirilerek danışana yardımcı olabilmesi için danışanında bu özelliği taşıması gereklidir.
2.3.7.Güven
Güven duygusu insanları birbirine en çok bağlayan ve karşı taraftan zarar görmeyeceğini bildirerek emniyette olduğunu bildiren aynı zamanda insanların
124 Necla Yılmaz, a.g.t., s.63.
125http://www.cokbilgi.com/tag/tutarlilik-nedir/ 18.02.2017 126 Necla Yılmaz, a.g.t., s.63.
33
rahatlamasını sağlayan duygudur. Şüphesiz ki bir danışma ortamı da güven duygusundan yoksun olarak düşünülemez. Danışman, danışanına güven telkin etmediği müddetçe danışan duygularını açıklıkla ve olduğu gibi yansıtamaz ve bu sebeple geçerli bir danışma faaliyeti gerçekleştirilemez. Güven ortamı içerisinde koşulsuz kabul, tutarlılık, gizlilik gibi kavramları da içerdiğinden dolayı ortamda olması gereken ilk ilkedir.