Günlük yaşamında pek çok problemle karşılaşan insan, buna bağlı olarak birçok konuda da danışma ihtiyacı hisseder. İhtiyaç hissettiği alanlardan bir tanesi de dindir. Dini danışmanlık pek çok problemle ilgilendiği gibi daha çok ahlaki konular, değerler ve dini manevi konularla ilgilenir.108 Bir ihtiyaç olarak hissedilen dini danışma hizmetinin asıl kaynağı Hz. Âdem’den Hz. Muhammed’e peygamberlerin yürüttükleri elçilik görevi olduğu görüşü vardır. Ancak yürütülen bir peygamberlik görevi gibi değil her dinin mensuplarına yönelik onların din ve maneviyat kaynaklı sorunlarının çözümü, iç huzurlarının sağlanması hususunda bir yardım faaliyeti ve manevi duyguların yükseltilmesi faaliyetidir.109
Toplumda dini danışma ve rehberliğe ihtiyaç duyulan bazı alanlar vardır. Bunların bazısı psikolojik danışma ve psikoterapinin de alanlarına girmektedir. Manevi danışmaya ihtiyaç duyulan alanları şu şekilde sıralanabilir.110
1. Dini bilgi yetersizliği
2. Yanlış bilinen dini bilgiler, hurafeler, batıl inançlar 3. Ahlak eksiklikleri ve inanç
4. Kötü alışkanlıklar (Uyuşturucu, alkol vb.)
5. Sapkın adetler (Zorla evlendirme, namus cinayeti vb.) 6. Felaketler, kazalar ve belalar
7. Hastalık ve mahkûmiyet halleri 8. Güçsüzlük, çaresizlik ve yaşlılık 9. Aile içi anlaşmazlıklar
10. Umutsuzluk, kaygısızlık gibi manevi sıkıntılar
107http://www.manevibakim.com/bilim_alanlari/manevi_bakim/index.asp , 02.01.2017. 108http://www.sosyalsiyaset.net/documents/yetistirme_yurtlari.htm 16.02.2017
109 Mustafa Kemal KARABACAK, Aile İçi Çatışma ve Anlaşmazlıkların Çözümünde Dini Danışmanlığın Önemi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2015, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), s.77.
27
11. Evlenme, boşanma, ölüm gibi derin duygusal etki yapan gelişmeler
Dini danışma sadece inanç ve psikoloji konularıyla ilgilenmez. Dini danışman yardımı arayanlara yardımcı olurken psikolojik tekniklerden yararlanır111 ve dinin sağladığı maneviyattan faydalanarak yardımcı olur.
Ayrıca dini danışmanlığın konusunu Anormal Dini Haller de oluşturur. Anormal Dini Halleri şu şekilde sıralanabilir.112
- Sanrı deliri (gerçeğe uymayan duygusal algı) - Melankolik
- Sofuluk
- Deliri (Aşırı sıkıntı ve üzüntü şeklinde beliren ruhsal rahatsızlık) - Mistik
- Perseküsyon deliri (takip edildiğini ya da öldürüleceğini düşünmekle ortaya çıkan ruhsal rahatsızlık)
- Allahlık, Peygamberlik, mehdilik iddiaları - Büyü ve sihir iddiaları
- Sterotipiler (takıntı şeklinde beliren dinen vesvese ismi verilen ruhsal rahatsızlık)
Dini danışma ve rehberliği zorunlu kılan bazı etmenler de vardır. Üzeyir Ok bunları şu şekilde sıralar: 113
Danışman tarafından tam anlaşılamama endişesi:
Bazı dindarlar, inançlarıyla ilgili kaygıdan kaynaklanan çeşitli gerekçelerle bir dünyevi terapiste gitmemeyi isteyebileceği gibi, dindarlığı benimsemeyen kişiler de yine bazı gerekçelerle dini danışmana başvurabilir. Ayrıca seküler danışmanlar tarafından tam anlaşılamama ve dini konularla ilgili inançlarından ötürü tenkit edilme endişelerine de sahip olabilirler. Bundan dolayı dindar bir danışman kolayca
111 Necla YILMAZ, a.g.t., s.60.
112 Hüseyin PEKER, “Dini Danışmanlık Bağlamında Aile Danışmanlığı ve Rehberliği (Samsun ve Aydın ile İrşad ve Rehberlik Büroları örneği)”, (Bildiri), 2009, s.153.
113 Üzeyir OK, İnanç Bakım ve Danışmanlığı:Bir model geliştirme Denemesi, Ali Seyyar (E.d.), Manevi Sosyal Hizmetler, Rağbet yayınları, İstanbul, 2008, s.110-113.
28
ulaşabileceği ve inandığı değerlere saygı duyduğunu düşündüğü bir dini psikolojik danışmana gitme ihtimali artacaktır.
Modern danışmanlık uygulamalarının dini içerikten uzak durması:
Günümüzün seküler danışmanlık modelleri, teori ve uygulamalarının daha çok dünyevi ve inanç faktörünün değerlendirilmediği bir yapıya sahiptir. Bu danışma modellerinde danışman-danışan arasındaki inanç farklılığı çoğu kez dikkate alınmamaktadır. Dolayısıyla aradaki inanç farklılığı, çözüm yerine bir takım anlaşmazlıkları da beraberinde getirecektir.
Seküler danışman ve terapistlerin dini ve ruhi konulardaki bilgi ve tecrübe eksiklikleri:
Akıl sağlığı uzmanları veya seküler danışmanların dini ya da ruhi konularda bilgi eksikliğine sahip olmaları da dini psikolojik danışmanlığı gerekli kılmıştır. Özellikle Nüfusunun tamamına yakınının Müslüman olduğu Türkiye’ de, psikolojik danışmanların, dini değerleri konusunda bilgi eksikliği ciddi bir eksikliktir. Akıl sağlığı uzmanlarının, hastaların anlamsal veya ruhsal problemleriyle ilgilenmede sık sık güçlük yaşadıkları gözlemlenmektedir. Bu tür konularda başarılı olmaları için en iyi biçimde donatıldığı varsayılan dini danışmanlar, insan problemlerinden kendi alanlarıyla ilgili olanları tedavi etmede daha çok yardımcı olacaklardır.
Anlam ve inanç konularında birikimli danışman arayışı:
Değerler karmaşası ve kimlik sorunu yaşayan insanlara yardımda bulunmak için ‘inanç’ konusunda bilgi birikimine sahip danışmanlara ihtiyaç vardır. Nasıl yaşamalıyım sorusuna yanıt aramada danışmanın vereceği kültür ve inanç bağlamındaki cevaplar dini psikolojik danışmanlık alanında önemli bir ihtiyacı giderecektir.
Din adamlarının dini danışmanlık konularında halka daha yakın olmaları:
Günümüzde din adamlarının iyi etkileşim kurma gereksinimi ortadadır. İnanç bakım ve danışmanlığı konusunda eğitim alabilecek din hizmeti sunanlar, hem kendilerini geliştirirler hem de cemaatlerine ve çevredekilere daha işlevsel hizmetler
29
sunabilirler. Bazı toplumlarda özellikle muhafazakârlığın ağırlıkta olduğu gruplarda dünyevi bir sağlık uzmanına gitmek normal karşılanmayabilir. Danışan için, devam etmekte olduğu bir ibadet merkezinin din görevlisi, dindar biri için hem kolay ulaşma hem de aynı inanç ve değerleri paylaşma ya da takınacağı tavrı ve hoş görü boyutunu önceden görme açısından daha kolay ulaşılabilir bir durumda olur. Dolayısıyla kültür ya da değer ortaklığı, bireylerin kendilerini kendi kültürel ortamlarında daha rahat hissetmeleri açısından inanç bakım ve danışmanlığı teşvik edilmiş ve ruh sağlığına önemli katkıda bulunulmuş olur.
30