Maliyetlerden Kaynaklanan Nakit Çıkışları

Satışların maliyeti için ödenen nakit tutarıdır. Başka bir deyişle işletmenin esas faaliyet konusunu oluşturan stok kalemlerinin alışı için yapılan harcamalar ve üretim ve hizmet maliyetleri ile ortaya çıkan giderlere ilişkin yapılan harcamalar şeklinde tanımlanabilir. Tebliğ de ise “Maliyetten kaynaklanan nakit çıkışına ulaşılabilmesi için; satışların maliyeti ile stoklardaki artışların ve alımlardan doğan borçlardaki azalışların toplanması ve bu tutardan amortisman gibi nakit çıkışını gerektirmeyen giderler ile esas faaliyet konusunu ilgilendiren alımlar nedeniyle ortaya çıkan borçlardaki artışların ve stoklardaki azalışların indirilmesi gerekir.” şeklinde açıklanmaktadır¹⁰².

101Muhasebe Sistemi Genel Tebliği, http://www.ismmmo.org.tr/html.asp?id=3997, s.2-30, (Erişim:

13 Haziran 2017) 

102Akdoğan Nalan ve Tenker Nejat, a.g.e, s. s. 265

Maliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışlarının bulunabilmesi için “ Satışların Maliyeti (+), Stoklardaki Artış (+), Ticari Borçlardaki Azalış (+), Ticari Borçlardaki Artış (-), Amortisman ve Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Giderler (-), Stoklardaki Azalış (-), Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki Artışlar (+),Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki Azalışlar (-)” kalemlerinin dikkate alınması gerekmektedir.¹⁰³

a-) Satışların Maliyeti (+) ; Tekdüzen hesap planının 62. grubunda yer alır.

a) Satılan ticari mallar, b) Satılan mamuller, c) Satılan hizmet maliyeti, d) Diğer satışların maliyetinin

toplam tutarından oluşmaktadır¹⁰⁴.

b-) Stoklardaki Artış (+) ; Bu tutar, Tekdüzen hesap planında 15 Hesap Grubundaki cari ve önceki dönem verilerinin karşılaştırılması ile hesaplanan artışlardır. Nakit akım tablonda C/1-b bölümünde yer alır. “158-Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı” Hesabı’nın hesaplamalarda dikkate alınmaması gerekmektedir.

Ancak 293-Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar Hesabı’ndaki artış ve azalışlar hesaplamalarda dikkate alınır. 293- No’ lu Hesap tedbirli satın alma ve imal etme politikası gereği ve stok dönüş hızının düşüklüğü nedeniyle işletmede bulunan ve işletmenin bir yıllık dönem içinde kullanabileceğinden daha fazla olan stok kalemlerinin izlendiği hesaptır¹⁰⁵.

15 hesap grubunda “150 İlk Madde Ve Malzeme, 151 Yarı Mamuller, 153 Ticari Mallar, 157 Diğer Stoklar, 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-), 159 Verilen Sipariş Avansları, 293 Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar” hesapları yer almaktadır ¹⁰⁶.       

103 Büyükışık Emre, a.g.e, s. 172

104Gökçen Gürbüz, Genel Muhasebe İlkeler ve Tekdüzen Hesap Planı Uygulamaları, İstanbul: Beta Basım, s.344, 2011.

105 Akdoğan Nalan ve Sevilengül Orhan, a.g.e, 381

106Üstünel Bülent, a.g.e, s. 602

c-) Ticari Borçlardaki Azalış (+) ; Bu tutar Tekdüzen hesap planında 32 Hesap Grubundaki cari ve önceki dönem verilerindeki artışların karşılaştırılması ile hesaplanan bulunan verilerdir. 32 hesap grubunda aşağıdaki hesapların dikkate alınması gerekmektedir. Uzun vadeli borçlarda yer alan aşağıdaki hesaplardan vadesi 1 yılın altına düşenler dönem sonlarında 32 hesap grubuna aktarıldığından ve nakit çıkışına neden olmadığı için aşağıdaki hesaplar dikkate alınmaz.¹⁰⁷.

d-) Ticari Borçlardaki Artış (-) ; Alımlardan kaynaklanan kısa ve uzun vadeli ticari borçların cari dönem ve önceki dönem verilerinin karşılaştırılması suretiyle bulunan ticari borç artışları bu kalemde raporlanır. Ticari borçlardaki artışlar veresiye alışları yansıttığı için o dönemin toplam harcama tutarından çıkartılır. Yine bu tutarın hesaplanmasında 32 ve 42 grubundaki hesaplardan faydalanılır. Ayrıca yukarda belirtildiği gibi yine uzun vadeli borçların, vadesi 1 yılın altına düşenler kısa vadeli borçlara aktarıldığından ve nakit artışı sağlamadığından nakit artışı olarak dikkate alınmaz¹⁰⁸.

e-) Amortisman ve Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Giderler (-) ; Bu hesap mal ve hizmet üretim maliyeti içinde yer alır fakat nakit çıkışı gerektirmez.

- Amortisman Giderleri ve Tükenme Payları (-) : Amortisman giderlerini bulmaya çalışırken dikkate alınması gereken, muhtelif hesaplara dağıtılan ve üretim hesaplarına gider yazılmış olan amortisman paylarıdır. Bu hesap kalemlerini bulabilmek için mal üretimi ile uğraşan işletmelerde 730 Genel Üretim Giderleri hesabına, hizmet üretimi ile uğraşan işletmelerde ise 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabına bakmak gerekir. Bu kalemler nakit çıkışlarını hesaplarken indirim kalemi olarak dikkate alınır¹⁰⁹.

- Gider Tahakkukları: Maliyetlere intikal ettirilen ancak nakit çıkışı gerektirmeyen mal ve hizmet üretimi ile ilgili giderlere ait kalemlere dikkat edilmesi gerekmektedir. Nakit çıkışına neden olmayan kalemler “379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları, 381 Gider Tahakkukları, 481 Gider Tahakkukları” hesaplarıdır. Bu       

107Gücenme Ümit, Mali Tablolar Analizi, Bursa: Marmara Kitabevi Yayınları, 1.Baskı, s.157, 1996

108Akdoğan Nalan ve Tenker Nejat, a.g.e, s. 266

109Üstünel Bülent, a.g.e, s. 603

hesapların toplamı nakit akım tablosunda indirim tutarı olarak gösterilmektedir. Kısa ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynak ödemeleri bölümünde yer alır¹¹⁰.

- Önceki Yıl Ödenmiş Giderlerden Cari Dönemin Payı: Bu gruptaki hesaplar, önceki dönemde peşin ödenerek aktifleştirilmiş bulunan giderlerden üretimle ilgili olup, cari dönemde maliyetlere intikal ettirilen giderlerdir. Bu hesaplar “180 Gelecek Aylara Ait Giderler, 280 Gelecek Yıllara Ait Giderlere” ait hesaplardır. 180 ve 280 no.lu hesaplardaki azalış tutarları, nakit çıktısı gerektirmediğinden, dönem içi nakit çıkışları bölümünde indirim kalemi olarak yer alır¹¹¹.

f-) Stoklardaki Azalış (-); Bu kalem 15 Grubundaki stok kalemlerinin karşılaştırılması suretiyle bulunur. Maliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışlarının tespitinde 15 Grubundaki stok kalemlerinin azalış tutarı (-) indirim unsuru olarak dikkate alınır. Ancak bu hesaplamalarda “158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı” hariç tutulmalıdır¹¹².

g-) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki Artışlar (+); Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki artışlar nakit çıkışına neden olmaktadır.

Geçici olarak kabulü yapılıncaya kadar, taahhüt firmaları cari dönem içinde faaliyetleri ile ilgili olarak yapmış oldukları bu harcamaları hizmet maliyetine vermeyip aktifte bekletirler. Bu hesaptaki artışların “dönen varlık artışları”

bölümünde gösterilmesi, nakit akım tablosu okuyucularını yanıltabilir.

Bu nedenle işletme faaliyeti ile ilgili harcamaların, taahhüt firmaları tarafından maliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışı bölümünde raporlamaları daha uygun olur.

Amortisman giderlerinin Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerinde meydana gelen artışlardan indirilmesi unutulmamalıdır¹¹³.

110Büyükışık Emre, a.g.e, s. 173

111Üstünel Bülent, a.g.e, s. 606

112Akdoğan Nalan ve Tenker Nejat, a.g.e, s. 268

113Akdoğan Nalan ve Tenker Nejat, a.g.e, s. 268

ğ-) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki Azalışlar (-); Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki azalışlar nakit çıkışına neden olmadığından, satılan hizmet maliyetinden düşülmesi gerekir. Bu hesaptaki azalış daha önceki dönemlerde yapılan harcamaların “geçici kabulünün yapılması”

dolayısıyla satılan hizmet maliyeti hesabına aktarılması nedeniyle ortaya çıkar. Bu bilgi önceki dönem bilançondan alınır.¹¹⁴.