Makroskopik özellikler

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabi tutulan kayaç örneklerinin dış yüzeylerinde gözle görülür düzeyde meydana gelen değişimler incelenmiştir. Bu dokusal değişiklikler bazı kayaç örneklerinde az gözlemlenirken, bazı kayaç örneklerinde ise oldukça belirgindir. Tuz (NaCl) kristalizasyonudan kaynaklanan bozunma sonucu makroskopik olarak meydana gelen değişimler, periyotlar arasında bazen az, bazen fazla olmaktadır. Ancak aynı periyot içinde tuz kristallenmesine maruz kalan aynı kayacın farklı numunelerinde bile farklı dokusal değişiklikler izlenmiştir.

1 nolu örnekte (granit) ve 2 nolu örnekte (granit porfir) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 1 ve 2 numaralı kayaç örneklerine ait karot numunelerinin dış yüzeyleri incelendiğinde bozunmanın köşelerden başladığı gözlenmektedir. Özellikle 1 numaralı kayaç örneğindeki kenarların aşınarak örneğin şeklini (dairesel) değiştirdiği gözlenmektedir. Ayrıca her iki kayaç örneğinde de biyotit minerallerinde meydana gelen bozulmalara bağlı dökülmeler sonucu kayaç yüzeyindeki röliyef farkı çok net olarak izlenmektedir. Bu mineraller bir toplu iğne veya tırnak ile kolayca yerinden oynatılabilmektedir. Kayaçta yan yana bulunan minerallerden bozulması daha kolay olan mineralin bozulmasına bağlı olarak yanında bulunan bozulması daha zor mineralleri yerinden oynatarak kayaçtan kopardığı izlenmektedir. Örneğin koyu renkli minerallerin (biyotit) daha kolay bozuşarak kayaçtan ayrıldığı fakat ilerleyen periyotlarla koyu renkli mineraller yanında bulunan açık renkli minerallerinde (feldispat ve kuvars) kayaçtan koparak ayrıldığı izlenmiştir (Şekil 5.25).

Şekil 5.25. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra bozunmadan kaynaklanan kayaç yüzeyinde gözlenen

röliyef farkı ve mineral kopmaları a) 1 nolu örnek (granit), b) 2 nolu örnek (granit porfir).

3 nolu örnekte (bazalt) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 3 numaralı kayaç örneğinin dış yüzeyinde çok belirgin bir bozunma izlenmemektedir. Fakat kayacın dış yüzeyinde doğal olarak bulunan boşlukların daha belirgin hal aldığı ve ondüleli yapı kazandığı gözlenmektedir. Deneye tabii tutulan bazalt örnekleri arasında bazı kayaç örneklerinde tamamen ayrılmalar gözlenmiştir (Şekil 5.26).

Şekil. 5.26. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 3 nolu örnekte (bazalt) gözlenen gözeneklerde

genişleme ve yüzeydeki dalgalanma ile süreksizlik oluşumu.

4 nolu örnekte (andezit) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 4 numaralı kayaç örneğinin dış yüzeyinde bulunan anklavların bozunma ile aşındığı, ayrıca plajiyoklas fenokristalleri ve biyotitlerin bozulmalara bağlı olarak koptuğu gözlenmektedir. Kayaçtan koparak ayrılan minerallerin yerlerinde boşluklar bulunmaktadır. Bazı kayaçların ise kenarlarında kopmalar gözlenmektedir (Şekil 5.27).

5 nolu örnekte (spilit) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 5 numaralı kayaç örneğinin bütününde belirgin bir şekilde yayılım gösteren çubuksu minerallerin (plajiyoklas fenokristalleri) tuz kristallenmesi sonucu yer yer tamamen aşınarak yerinden koptuğu ve kayaçta gözenekli yapı oluşturduğu gözlenmektedir. Bazı kayaç örneklerinde ise süreksizlik düzlemleri gözlenmiştir. Deneyin ilerleyen periyotlarında ise yer yer kayaç hamurunun (plajiyoklas mikrolitleri, volkanik cam ve opak mineraller) bozunarak boşluk oluşturduğu gözlenmektedir (Şekil 5.28).

Şekil 5.27.Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 4 nolu örnekte (andezit) gözlenen minerallerin

bozunmaları sonucu oluşan boşluklar ve yüzeydeki aşınma ve kopmalar.

Şekil 5.28.Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 5 nolu örnekte (spilit) gözlenen süreksizlik düzlemi,

6 nolu örnekte (mermer) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 6 numaralı kayaç örneğinin dış yüzeyinde belirginleşen bozunmalar izlenmektedir. Köşelerin çoğunlukla aşındığı ve pütürlü bir yüzey oluştuğu, yer yer de kopmaların olduğu gözlenmektedir. Tuz kristallenmesi sonucu kayacın çekilme basıncı yenilmiş ve buna bağlı olarak kayaçta küçük çatlaklar oluşmuştur. Kayacın dış yüzeyindeki bozunmanın bir görünümü de kavlama şeklinde izlenmektedir. Ayrıca kayaçta bulunan süreksizlikler arasındaki dolgu malzemesinin de bozunduğu ve burada zayıf bir zon oluşturduğu gözlenmektedir (Şekil 5.29).

Şekil 5.29. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 6 nolu örnekte (mermer) süreksizlik düzlemi boyunca

gözlenen bozunma ile kayaç yüzeyindeki kavlamalar.

7 nolu örnekte (kristalin kireçtaşı) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 7 numaralı örneğin kenarlarında yer yer kopmalar gözlenirken bazı kayaç örneklerinde ise kenarların aşınarak pürüzlü bir yapı kazandığı gözlenmiştir. Kayaçtaki muhtemel fosil izlerinin ve mikro çatlakların ilerleyen tuz kristallenmesi periyotları sonucunda daha fazla bozundukları izlenmiştir (Şekil 5.30).

Şekil 5.30. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 7 nolu örnek (kristalin kireçtaşı) yüzeyinde gözlenen

dalgalanma, kopma ve yüzeyde CaCO3 birikimi.

8 nolu örnekte (kristalin kireçtaşı) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 8 numaralı örneğin tuzlu su ile teması sonucu kayaçtaki bazı mineraller çözünerek dış yüzeylerin pütürlü bir görünüm kazanmasına yol açmıştır. Kayacın dış yüzeyinde yer yer beyaz renkli ince zar şeklinde CaCO3 bileşimli kabuk oluşumları izlenmektedir. Ayrıca kayaçta var olan boşlukların

Şekil 5.31. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 8 nolu örnekte (kristalin kireçtaşı) gözlenen CaCO3

bileşimli kabuk oluşumları, mineral bozunmaları sonucu oluşan boşluklar, aşınmalar ve kopmalar.

9 nolu örnekte (tüf) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 9 numaralı örneğin var olan gözeneklerin boyutlarının büyüdüğü izlenmektedir. Ayrıca dış yüzeyde izlenen anklavlar daha hızlı bozunarak dış yüzeyde belirgin boşlukların oluşmasına sebep olmuştur. Kayacın kenarlarında ise kopmalar izlenmektedir (Şekil 5.32).

Şekil 5.32. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 9 nolu örnekte (tüf) gözeneklerde genişleme, aşınma ve

kopmalar.

10 nolu örnekte (tüf) gözlenen makroskopik değişimler:

Tuz (NaCl) kristallenmesi deneyine tabii tutulan 10 numaralı örnekte var olan gözeneklerin boyutlarının büyüdüğü ve sayısının arttığı izlenmektedir. Kayacın dış yüzeyinde ise yer yer kopmalar gözlenmiştir. Ayrıca kayaçta bulunan beyaz renkli pomzalar daha hızlı bir şekilde bozularak, bulundukları yerlerde boşluklar meydana getirmişlerdir (Şekil 5.33).

Şekil 5.33. Tuz kristallenmesi deneyinden sonra 10 nolu örneğin (tüf) gözeneklerinin genişlemesi, aşınma

ve kopmalar.