Maki ve frigana vejetasyonu

Maki, 1 m’den uzun çalı ve ağaççıkların oluşturduğu herdem yeşil Akdeniz bitki örtüsüdür. Torosların eteklerinde makiler genellikle, yumuşak kireçtaşlarından şekillenen karstik oluşumlar arasındaki demirce zengin, kırmızı Akdeniz toprakları üzerinde yer alır. Makilerin tahrip edilmesinden sonra daha bodur çalıların hakim olduğu, herdem yeşil Akdeniz bitki örtüsüne frigana veya garik denmektedir. Yazları uzun süren sıcak ve kurak iklim koşulları, yapraklardan su kaybını azaltacak, buharlaşmaya dirençli, kalın yapraklı, kalın kutiküllü, küçük yapraklı, tüylü ve dikenli çalıların sıkça bulunduğu bitki örtüsünün gelişmesine imkan verir. Bu bitkiler genellikle kokulu uçucu yağlar açısından da zengindir (Güner vd 2014).

Bu vejetasyon tipine Datköy (948 m), Eski İmecik Köyü (845 m), İmecik Köyü (1200 m) ve üst kesimleri ile Cebel Ovası (874 m), Güzle Köyü-Yazır Yaylası yol ayrımının üst kesimlerindeki yamaçlarda (1300 m’lerde) rastlamak mümkündür. Genellikle kuraklığa dayanıklı ve yaprak dökmeyen bitkilerin oluşturduğu maki vejetasyonu alanda saf olarak bulunabildiği gibi orman vejetasyonu ile karışık gruplar halinde de bulunabilmektedir. Bu vejetasyon tipi, Kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarının tahribinden sonra sekonder olarak ortaya çıkar. Maki vejetasyonunun alandaki en baskın türü Quercus coccifera L. (Kermes meşesi) iken frigana vejetasyonunda Cistus creticus L. (Laden ) en baskın türdür. Maki ve frigana

32

vejetasyonunun diğer üyeleri ise; Myrtus communis L. subsp. communis (Mersin), Paliurus spina-christi Miller (Karaçalı), Pistacia palaestina Boiss. (Çöğre), Olea europaea L. (Zeytin), Phillyrea latifolia L. (Akçakesme), Ceratonia siliqua L. (Keçiboynuzu), Styrax officinalis L. (Ayıfındığı), Anagyris foetida L. (Zivircik, Şekil 3.2), Fontanesia phillyreoides Labill. (Cılbırtı), Jasminum fruticans L. (Boruk, Şekil 3.1), Calicotome villosa (Poiret) Link (Keçiboğan), Daphne sericea Vahl (Tavukbüzüğü, Şekil 3.3), Daphne oleoides Schreber subsp. oleoides (Gövçek), Amelanchier parviflora Boiss. var. parviflora (Karagöz), Crataegus monogyna Jacq. var. monogyna (Yemişen), Amygdalus orientalis Miller (Payam), Rosa phoenicia Boiss. (Fenike gülü) gibi türlerden oluşmaktadır. Bunlardan Quercus coccifera L. (Kermes meşesi), Ceratonia siliqua L. (Keçiboynuzu), Phillyrea latifolia L. (Akçakesme), Myrtus communis L. subsp. communis (Mersin), Olea europaea L. (Zeytin), Amelanchier parviflora Boiss. var. parviflora (Karagöz), Jasminum fruticans L. (Boruk) yaprak dökmeyen maki vejetasyonu üyeleridir.

Maki ve frigana vejetasyonu altı ve açıklıklarında yayılış gösteren türler arasında Acanthus hirsutus Boiss. subsp. hirsutus (Kıllı ayıpençesi), Fritillaria pinardii Boiss. (Mahçup lale), Centaurea urvillei DC. subsp. stepposa Wagenitz (Yerkötürümü), Ebenus boissieri Barbey (Bahar geveni), Bunium microcarpum (Boiss.) Freyn subsp. microcarpum (İncirop), Orchis anatolica Boiss. (Dildamak), Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard (Sivrisalep), Himantoglossum comperianum (Steven) P. Delforge (Meşe keşkeşi), Cephalanthera epipactoides Fisch. & Mey. (Ana çamçiçeği) gibi türleri saymak mümkündür.

Şekil 3.1. Jasminum fruticans L. (Boruk)

33 Şekil 3.2. Anagyris foetida L. (Zivircik)

34 3.1.2. Orman vejetasyonu

Araştırma alanında 900 m’den sonra başlayan ve 1600 m’lere kadar gözlenebilen yer yer saf ve yer yer de maki üyeleri ile karışık grup oluşturan bir vejetasyon tipidir. Bu vejetasyon tipinde yükseltiye bağlı olarak farklı bitki türleri baskınlık göstermektedir. Cebel Ovasının üst kesimlerindeki yamaçlardan 1200 m’lere kadar baskın olan ve orman oluşturan tür Pinus brutia Ten. (Kızılçam)’dır. Araştırma alanında 1000 m’nin üzerine çıkıldığı zaman Pinus brutia Ten. (Kızılçam) yerini Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe (Karaçam)’ya bırakmaktadır. Orman vejetasyonu içerisinde yer alan diğer üyeler ise 1600 m’lere kadar gözlenebilen Juniperus excelsa M.Bieb. subsp. excelsa (Boz ardıç, Şekil 3.4) ile Juniperus foetidissima Willd. (Kokar ardıç), Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus (Katranardıcı, Şekil 3.5)’dur. Cedrus libani A. Rich var. libani (Katranağacı), İmecik Köyü’nde (1200 m–1500 m) ağaçlandırma çalışması yapılarak orman haline getirilen türlerdendir. Cupressus sempervirens L. (Servi) ise araştırma alanı içerisinde bahçe ve yol kenarlarında kültüre alınan bitkilerdir. Orman içerisinde yer alan bu türlerin yanında orman altı ve orman açıklıklarında da çok sayıda bitki türü yayılış göstermektedir. Bu türleri Nerium oleander L. (Zakkum), Vitex agnus-castus L. (Hayıt), Doronicum orientale Hoffm. (Kaplanotu, Şekil 3.6), Digitalis cariensis Boiss. ex Benth. (İshalotu), Gagea peduncularis (C.Presl) Pascher (Karga sarımsağı), Vinca herbacea Waldst. & Kit. (Bikir çiçeği), Anthemis rosea Sm. subsp. carnea (Boiss.) Grierson (Gül papatya), Asyneuma virgatum (Labill.) Bornm. subsp. cichoriiforme (Boiss.) Damboldt (Özgedeğnek), Fritillaria elwesii Boiss. (Sürmeli lale), Silene dichotoma Ehrh. subsp. racemosa (Otth.) Graebn. & P.Graebn. (Salkım nakıl) şeklinde sıralamak mümkündür.

35

Şekil 3.5. Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus (Katranardıcı)

36 3.1.3. Bozkır (step) vejetasyonu

Bozkır (step), daha çok kurakçıl nitelikte, yazın kuruyan, kışı dinlenme halinde geçiren, bir yıllık veya çok yıllık Buğdaygiller ile yastık teşkil eden çok yıllık çalımsı türlerin hakim olduğu formasyondur. Türkiye’de bozkır vejetasyonu, antropojen karakterli ikincil vejetasyon tipidir (Güner vd 2014).

Araştırma alanında 1500 m’den daha yüksek kesimlerde görülen, genellikle iklim ve topoğrafik yapı bakımından kuraklığa ve soğuğa dayanıklı bitkilerin oluşturduğu bir vejetasyon tipidir. İmecik Yaylası, Yazır Yaylası ve çevresi, Çakmak Yaylası, İmecik Köyü’nün üst kesimlerindeki yamaçlarda bu vejetasyon üyelerini gözlemlemek mümkündür. Bu vejetasyon tipinin üyeleri Onosma alborosea Fisch. & Mey. subsp. alborosea var. alborosea (Kaya emceği), Asphodeline taurica (Pallas) Endl. (Kılçiriş), Solenanthus stamineus (Desf.) Wettst. (Yayla tütünü, Şekil 3.7), Onobrychis cornuta (L.) Desv. (Kuşkaçıran), Cerasus prostrata (Lab.) Ser. var. prostrata (Taş kirazı), Scutellaria orientalis L. subsp. pinnatifida Edmondson (Kırbaç sırımı, Şekil 3.9), Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. subsp. acerosum var. acerosum (Pişikkeveni), Salvia pisidica Boiss. & Heldr. ex Bentham (Benli şalba, Şekil 3.8), Marrubium bourgaei Boiss. subsp. bourgaei (Bozkaşık), Astragalus onobrychis L. (Korunga geveni), Astragalus hirsutus Vahl (Tüylü geven), Saponaria pumilio Boiss. (Zarif sabunotu), Morina persica L. var. persica (Merdivençiçeği), Digitalis cariensis Boiss. ex Benth. (İshalotu), Prometheum sempervivoides (Fischer ex Bieb.) H.Ohba (Horoz lelesi) şeklinde sıralanabilir.

Şekil 3.7. Solenanthus stamineus (Desf.) Wettst. (Yayla tütünü)

37

Şekil 3.8. Salvia pisidica Boiss. & Heldr. ex Bentham (Benli şalba)

38 3.1.4. Kayalık vejetasyonu

Kayalık alanlar hemen her yerde bulunmasına rağmen, ulaşım güçlükleri nedeniyle insan etkisinden uzak kalmış, korunmuş alan niteliğindedir. Bitki çeşitliliği nem, kayanın stabilitesi, tohum çimlenmesi için uygun yerlerin bulunmasına bağlı olarak artar. Kaya yüzeyi, çevresindeki habitata göre düşük su tutma kapasitesi, besin azlığı, tohumların tutunma ve çimlenme zorluğu, rüzgara ve güneşe daha fazla maruz kalma gibi faktörlerin bir arada olması nedeniyle, çevresindeki bitki örtüsü elemanları için bariyer oluşturur. Böylece kayalık alanlar, genellikle çok özelleşmiş bitki örtüsüne sahip olurlar (Güner vd 2014).

Bu vejetasyon tipine yüksekliğe bağlı kalmaksızın topoğrafik yapının elverdiği ölçüde her türlü rakımda rastlamak mümkündür. Kaya vejetasyonunun üyelerini Asplenium ceterach L. (Dalakotu), Dryopteris pallida (Bory) Fomin subsp. pallida (Solucan eğreltisi), Arabis deflexa Boiss. (Yetim kazteresi, Şekil 3.10), Aubrieta canescens (Boiss.) Bornm. subsp. canescens (Obrizya), Sedum dasyphyllum L. (Tüylü damkoruğu), Ajuga chamaepitys (L.) Schreber subsp. chia (Schreber) Arcangeli (Acıgıcı, Şekil 3.12), Hyoscyamus aureus L. (Sarı banotu), Inula heterolepis Boiss. (Ak andızotu), Cymbalaria longipes (Boiss. & Heldr.) A.Cheval. (Nakkaşotu, Şekil 3.11), Rosularia libanotica (Strand ex L.) Samuelsson (Arap kayakoruğu), Onosma rutila Hub.-Mor. (Mersin emceği), Conringia grandiflora Boiss. & Heldr. (İritelkari) şeklinde sıralamak mümkündür.

39

Şekil 3.11. Cymbalaria longipes (Boiss. & Heldr.) A.Cheval. (Nakkaşotu)

40 3.1.5. Sucul vejetasyon

Geniş ölçüde su ihtiyacı olan bitkilerin oluşturduğu bir vejetasyon tipidir. Bu vejetasyon tipine Yazır Yayla yolu civarında nemli, gölgelik alanlarda, İmecik Yaylası mevkiinde sulak alanlarda rastlamak mümkündür. Bu vejetasyon tipinin üyelerini Bellis perennis L. (Koyungözü, Şekil 3.13), Nerium oleander L. (Zakkum), Salix alba L. subsp. alba (Ak söğüt), Populus nigra L. subsp. nigra (Karakavak), Vitex agnus- castus L. (Hayıt), Arundo donax L. (Kargı), Veronica anagallis-aquatica L. (Sugedemesi), Veronica beccabunga L. subsp. beccabunga (At teresi), Mentha spicata L. subsp. spicata (Eşek nanesi), Eleocharis uniglumis (Link) Schultes subsp. uniglumis (Kapçıksazı), Juncus inflexus L. subsp. inflexus (Sazak), Dactylorhiza iberica (Bieb. ex Willd.) Soó (Kırım salebi, Şekil 3.14), Cirsium arvense (L.) Scop. (Köygöçüren), Nasturtium officinale R.Br. (Suteresi), Ranunculus repens L. (Tiktakdana), Ranunculus ficaria L. subsp. calthifolius (Reichb.) Arc. (Çöpsalebi, Şekil 3.15), Equisetum telmateia Ehrh. (Deredoruk) şeklinde sıralamak mümkündür.

41

Şekil 3.14. Dactylorhiza iberica (Bieb. ex Willd.) Soó (Kırım salebi)

42 3.1.6. Kültür bitkileri vejetasyonu

Araştırma alanı içerisinde yerleşim birimlerinin yakınlarında ve kültür alanlarında rastlanan bir vejetasyon tipidir. Bu vejetasyon tipinde yer alan türler kontrollü olarak dikildiği için birbirlerine üstünlük sağlayamamışlardır. Bu vejetasyon tipinin üyeleri Cupressus sempervirens L. (Servi), Robinia pseudoacacia L. (Yalancı akasya, Şekil 3.18), Phaseolus vulgaris L. (Fasülye), Punica granatum L. (Nar), Morus alba L. (Ak dut), Prunus divaricata Ledeb. var. divaricata (Yunus eriği), Pyrus communis L. subsp. sativa (DC.) Hegi (Armut, Şekil 3.17), Vitis vinifera L. (Asma), Cedrus libani A.Rich var. libani (Katranağacı), Lactuca sativa L. (Marul), Ipomea purpurea (L.) Roth (Kahkaha çiçeği), Capsicum annuum L. (Biber), Calendula officinalis L. (Aynısafa, Şekil 3.16) şeklinde sıralanabilir.

43

Şekil 3.17. Pyrus communis L. subsp. sativa (DC.) Hegi (Armut)

44 3.2. Araştırma Alanının Bitkileri

Divisio: PTERIDOPHYTA (EĞRELTİLER) Classis: EQUISETOPSIDA (Atkuyruğu Sınıfı) Subclassis: EQUISETIDAE (Atkuyruğu Altsınıfı)

1. EQUISETACEAE (Atkuyruğugiller) 1. Equisetum L. (Atkuyruğu)

1. Verimsiz gövde üzerindeki oluk sayısı 20’den az … … 1. giganteum 1. Verimsiz gövde üzerindeki oluk sayısı 20’den fazla … …2. telmateia