Asphodeline taurica (Pallas) Endl (Kılçiriş)

Datköy, yol kenarı, 1200 m, 1.VII.2012, G. SÖNMEZ 1059, Doğu Akd. Elem., (G).

178 4. TARTIŞMA

Tezin bu bölümünde elde edilen bulguların değerlendirilmesi yapılmıştır. Bulgular önce kendi aralarında daha sonra araştırma konusuna ve araştırma alanına yakın çalışmalarla karşılaştırılmıştır.

Araştırma alanından Mart 2012-Kasım 2013 tarihleri arasında 1122 bitki örneği toplanmıştır. Örnekler üzerinde yapılan morfolojik değerlendirmeler sonucunda, 86 familya, 338 cins ve 702 tür (714 takson) tespit edilmiştir. Toplam taksondan 32 takson C3 karesinden ilk kez kaydedilmiştir. 86 familyadan 5’i Pteridophyta (Eğreltiler) divisiosuna, 81’i ise Magnoliophyta (Tohumlu Bitkiler) divisiosuna aittir. Teşhis edilen 714 taksondan 7 takson Pteridophyta divisiosuna, 707’si ise Magnoliophyta divisiosuna aittir. Magnoliophyta divisiosuna dahil olan Pinophytina (Açık Tohumlular) alt divisiosu 8 takson; Magnoliophytina (Kapalı Tohumlular) alt divisiosu 699 takson içermektedir. Magnoliophytina (Kapalı Tohumlular) alt divisiosundan 618 takson Magnoliopsida (İki çenekliler/Dikotiller) sınıfı, 81 takson ise Liliopsida (Tek çenekliler/Monokotiller) sınıfına dahildir. En fazla takson ihtiva eden familyalar sırasıyla Asteraceae (88), Fabaceae (85), Lamiaceae (56), Brassicaceae (48), Caryophyllaceae (41), Boraginaceae (30), Ranunculaceae (22), Asparagaceae (21), Rosaceae (20) ve Plantaginaceae (20)’dir. Astragalus (16), Silene (12), Medicago (11), Ornithogalum (10), Vicia (10), Veronica (10), Trigonella (9), Ranunculus (9), Centaurea (9) ve Verbascum (9) sırasıyla en çok takson içeren cinslerdir.

Alandaki endemik takson sayısı 95 (%13,53)’dir. Toplam taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımları ise şu şekildedir: 253 (%35,43) takson Akdeniz elementi, 93 (%13,02) takson İran-Turan elementi, 17 (%2,38) takson Avrupa-Sibirya elementidir. 351 (%49,15) takson ise çok bölgelidir veya fitocoğrafik bölgesi bilinmemektedir. Araştırma alanında takson sayısı bakımından en büyük familya Asteraceae (88 takson), en büyük cins ise Astragalus (16 takson) cinsidir.

Araştırma alanında 9 adet parazit takson tespit edilmiştir. Bunlardan Cuscuta campestris Yuncker (Kafirsaçı), Orobanche alba Stephan ex Willd. (Boğasak), Orobanche caryophyllacea Smith (Kokulu süpürgeotu), Orobanche minor Smith (Göveotu), Orobanche nana Noë ex G.Beck (Veremotu), Orobanche ramosa L. (Narin canavarotu, Şekil 4.1), Cytinus ruber (Fourr.) Fritsch (Yernarı) ve Phelypaea coccinea (Bieb.) Poiret (Kardaşkanı, Şekil 4.2) tam parazit iken Viscum album L. subsp. album (Ökseotu, Şekil 4.3) yarı parazit bitkilerdir.

179

Şekil 4.1. Orobanche ramosa L. (Narin canavarotu)

180

Şekil 4.3. Viscum album L. subsp. album (Ökseotu)

Çizelge 4.1 incelendiğinde; araştırma alanında Akdeniz fitocoğrafik bölgesi elementlerinin sayısının fazla olduğu görülmekte olup sebebini ise alanın tamamiyle Akdeniz fitocoğrafik bölgesinin sınırları içerisinde yer almasına bağlamak mümkündür. Akdeniz elementlerinden sonra ikinci sırayı İran-Turan elementlerine ait türler almaktadır. Bu türler genellikle Akdeniz fitocoğrafik bölgesine uyum sağlamış ve kurak habitatlarda yayılış göstermektedirler. Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölge elementleri ise üçüncü sırada yer almaktadır. Bu türler de Türkiye genelinde yaygın olan ve alanda

181

sulak, nemli habitatlarda yayılış gösteren türlerdir. Araştırma alanında çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen taksonların sayısı ise 351’dir ve toplam takson sayısının %49,15’ini oluşturmaktadır. Bu oran yüzde olarak hemen hemen üç fitocoğrafik bölgenin toplamına eşittir. Araştırma alanında çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen taksonların sayısının fazla olmasının sebebini; çalışma alanının kozmopolit türlerin yaşaması için elverişli kesimler ihtiva etmesine (kültür arazileri, tarla kenarı, yol kenarı, yerleşim yerleri ve sucul ekosistemler gibi); Türkiye Florası ve Türkiye Bitkileri Listesi’nde türlerin belli bir fitocoğrafik bölgeye dahil edilememiş olmasına bağlamak mümkündür.

Çizelge 4.1. Araştırma alanının floristik açıdan değerlendirilmesi

Sayıları Pteridophyta (Eğreltiler)

Pinophytina (Açık Tohumlular) Magnoliophytina (Kapalı Tohumlular) Toplam Magnoliopsida ( Dikotiller) Liliopsida ( Monokotiller) Familya 5 3 66 12 86 Cins 6 5 287 40 338 Tür 7 8 606 81 702 Takson 7 8 618 81 714 Endemik Takson - - 79 16 95 Akd. Elem. - 3 207 43 253 İr.-Tur. Elem. - - 85 8 93 Avr.-Sib. Elem. - - 13 4 17

Çok bölgeli veya

Bilinmeyen 7 5 313 26 351

Çizelge 4.2’den anlaşılacağı üzere; araştırma alanı, karşılaştırma yapılan alanlarla familya sayısı, cins sayısı ve endemik takson sayısı açısından incelendiğinde üçüncü sırada; tür sayısı açısından ilk sırada (Sarısu-Saklıkent Florası ile beraber) ve takson sayısı açısından incelendiğinde ikinci sırada yer almaktadır. Çizelge 4.3’te görüldüğü üzere, takson sayıları incelendiğinde Sarısu-Saklıkent (Antalya) Florası ve araştırma alanının takson sayılarının fazla olduğu görülmekte olup en az takson içeren çalışma Bakırlı Dağı’nın Florası’dır. Bunun nedeni, Sarısu-Saklıkent (Antalya) Florası ve araştırma alanının yerleşim birimlerine yakın olması, farklı habitatlar içermesi, farklı yükseklikler içermesi, sulak alanların ve kültür alanlarının bulunmasıdır. Araştırma alanına yakın ve araştırma konusuna benzer çalışmaların floristik bulguları araştırma alanının floristik bulguları ile değerlendirildiğinde, familya, cins, tür ve takson sayısı açısından Sarısu-Saklıkent (Antalya) Florası’nın ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Bu durumu Sarısu-Saklıkent arasının farklı habitat koşullarına ve farklı topoğrafik koşullara

182

sahip olmasına bağlayabiliriz. Endemik takson sayısı açısından incelendiğinde Elmalı Sedir Araştırma Ormanı Florası ilk sırada, Bakırlı Dağı’nın Florası ikinci sırada yer almaktadır. Bu alanlardaki endemik takson sayısının yüksekliğinin sebebini bu alanların araştırma alanına oranla yerleşim birimleri sayısının az olması, kültür arazilerinin fazla yer kaplamamasına bağlı olarak kültür bitkilerinin ve ruderal bitkilerin sayısının az olması ve endemizm merkezlerine yakın olmaları ile açıklamak mümkündür.

Çizelge 4.2. Araştırma alanına yakın ve araştırma konusuna benzer çalışmaların floristik açıdan değerlendirilmesi

Karşılaştırma

Yapılan Alanlar I II III IV V

Familya Sayısı 86 57 83 99 92

Cins Sayısı 338 233 320 395 392

Tür Sayısı 702 - 687 702 680

Takson Sayısı 714 460 706 715 698

Endemik Takson Sayısı 95 134 140 92 80

Çizelge 4.3. Araştırma alanı ve diğer araştırma alanların takson sayılarına göre karşılaştırılması

I. İmecik Dağı (Korkuteli/Antalya) Florası II. Bakırlı Dağı’nın (Antalya) Flora ve Vejetasyonu III. Elmalı Sedir Araştırma Ormanı Florası

IV. Sarısu-Saklıkent (Antalya) Florası V. Termessos Milli Parkı (Antalya) Florası

Çizelge 4.4 incelendiğinde; Bakırlı Dağı’nın Flora ve Vejetasyonu araştırmasında fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı irdeleyen bir çalışma belirtilmemiş olmakla birlikte araştırma alanı ve karşılaştırma yapılan alanlardaki taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı incelendiğinde diğer bütün çalışmalarda çok bölgeli veya bilinmeyen taksonlarının sayısının en yüksek oranda olduğu gözlemlenmektedir. Türkiye vejetasyon yapısı ve onun ekolojisi bakımından üç fitocoğrafik bölgeye ayrılmış olup coğrafik konumu itibari ile de bu üç bölgenin kesiştiği bir konumdadır. Bu

0 100 200 300 400 500 600 700 800 I II III IV V Takson Sayıları 714 460 706 715 698 Takso n Sa yıları

183

fitocoğrafik bölgeler çok dar alanlar içerisinde iç içe girmiş durumdadır. Bu yüzden birçok bitki birden fazla fitocoğrafik bölgede yayılış göstermektedir. İran-Turan fitocoğrafik bölgesi elemanları Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesi dışında kurak habitatlarda yayılış göstermekte olup Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesi elemanları diğer bölgelerdeki sulak habitatlarda yayılış gösterebilmektedir. Akdeniz fitocoğrafik bölgesi elemanları İran-Turan fitocoğrafik bölgesine tür gönderirken, Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesinde enklav olarak bulunmaktadır. Bu durum sonuç olarak çok bölgeli veya bilinmeyen olarak belirtilen taksonların sayısını artırmaktadır. Karşılaştırma yapılan alanlardaki taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı sıralama olarak araştırma alanı ile paralellik göstermektedir. Bütün çalışmalarda Akdeniz fitocoğrafik bölgesi elemanlarının çok bölgeli veya bilinmeyen taksonlardan sonra yoğun olarak yer aldığı gözlemlenmekte ve bunları sırasıyla İran-Turan ve Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgelerinin elemanları takip etmektedir.

Çizelge 4.4. Araştırma alanı ve karşılaştırma yapılan alanlardaki taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı

Karşılaştırma Yapılan Alanlar ► I II III IV V

Takson sayısı ► 714 460 706 715 698 Fitoc oğ rafi k Bölgele r

Akd. Elem. Sayı 253 - 194 251 280

% 35,43 - 28,23 35,75 41,70

İr.-Tur. Elem. Sayı 93 - 87 41 34

% 13,02 - 12,66 5,84 5,00

Avr.-Sib. Elem. Sayı 17 - 18 17 17

% 2,38 - 2,62 2,42 2,5

Çok bölgeli veya Bilinmeyen

Sayı 351 - 388 390 349

% 49,15 - 56,47 55,55 51,32

I. İmecik Dağı (Korkuteli/Antalya) Florası II. Bakırlı Dağı’nın (Antalya) Flora ve Vejetasyonu III. Elmalı Sedir Araştırma Ormanı Florası

IV. Sarısu-Saklıkent (Antalya) Florası V. Termessos Milli Parkı (Antalya) Florası

Çizelge 4.5’den de anlaşılacağı üzere araştırma alanı karşılaştırma yapılan alanlarla endemik tür sayısı ve endemizm oranı açısından incelendiğinde üçüncü sırada yer almaktadır. Endemik tür sayısı Elmalı Sedir Araştırma Ormanı araştırmasında en fazla olup endemizm oranı ise Bakırlı Dağı’nın Flora ve Vejetasyonu araştırmasında en fazladır. %29,7 endemizm oranı ile Bakırlı Dağı’nın Flora ve Vejetasyonu adlı araştırmada endemizm oranının bu kadar yüksek olmasının sebebini alanda lokal endemik türlerin fazlalığı, alanın coğrafik, jeomorfolojik konumu itibari ile değişik habitat tiplerine sahip olması ve subalpinik bir bölgede yer alması ile açıklamak mümkündür. Araştırma alanı endemik bitkilerce zengin Batı Toroslarda yer almasına rağmen endemizm oranı ülke genelinin gerisinde kalmıştır. Bunun başlıca nedenleri, araştırma alanında bulunan yerleşim birimleri, geniş yer kaplayan tarım arazileri, sulak alanlar ve buralarda yayılış gösteren kozmopolit türlerdir. Ruderal alanlardaki bitki

184

türleri ve geniş yayılış gösteren maki ve orman altı bitki türlerinin de hesaba katılması endemizm oranının ülke ortalamasının gerisinde kalmasına neden olmaktadır.

Çizelge 4.5. Araştırma alanı ve karşılaştırma yapılan alanlardaki endemik tür- endemik takson sayıları ve endemizm oranları

Karşılaştırma Yapılan Alanlar

Endemik Tür - Endemik Takson

Sayısı Endemizm oranı (%)

I 95 13,53

II 134 29,7

III 140 20,37

IV 92 13,1

V 80 11,76

I. İmecik Dağı (Korkuteli/Antalya) Florası II. Bakırlı Dağı’nın (Antalya) Flora ve Vejetasyonu III. Elmalı Sedir Araştırma Ormanı Florası

IV. Sarısu-Saklıkent (Antalya) Florası V. Termessos Milli Parkı (Antalya) Florası

Endemik taksonların tehlike kategorilerine göre dağılımlarına bakıldığında (Çizelge 4.6) endemik bitkilerin büyük çoğunluğunun yaygın olan endemikler olduğu görülür. Araştırma alanından toplanan endemik taksonlar IUCN (2006)’ye göre incelendiğinde; 11 tanesi VU (Zarar görebilir) kategorisinde; 10 tanesi CD (Koruma önlemi gerektiren) kategorisinde; 2 tanesi EN (Tehlikede) kategorisinde; 2 tanesi R (Nadir) kategorisinde; 1 tanesi LR (Düşük riskli) kategorisinde; 41 tanesi LC (Az endişe verici) kategorisinde; 11 tanesi ise NT (Henüz tehdit altında değil) kategorisinde yer almaktadır.

Ülkemiz endemikleri İran-Turan ve Akdeniz fitocoğrafik bölgeleri içerisinde yoğunlaşmıştır. Araştırma alanında yayılış gösteren 25 familyaya ait 95 endemik bitki taksonu bulunmuştur. Araştırma alanı içersinde yer alan endemik taksonlardan 66 takson (%69,5) Akdeniz elementi, 20 takson (%21,0) İran-Turan elementi, 9 takson (%9,5) çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen takson olup Avrupa-Sibirya elementi endemik takson araştırma alanında bulunmamaktadır.

Araştırma alanında en çok endemik takson içeren familya 14 taksonla Asteraceae familyasıdır. Bu familyayı 13 taksonla Lamiaceae familyası, 9 taksonla Fabaceae familyası, 8 taksonla Brassicaceae familyası, 6’şar taksonla Caryophyllaceae, Iridaceae ve Scrophulariaceae familyaları takip etmektedir.

185

Araştırma alanında yerleşim birimlerinin olması nedeniyle kontrolsüz otlatma ve genel tahribat olmasının yanısıra araştırma alanının jeomorfolojik yapısından kaynaklı dağ sporlarının yaygın olması neticesinde türlerin popülasyonlarının azalması tehlikesi her zaman mevcuttur.

Çizelge 4.6. Araştırma alanında bulunan endemik taksonlar ve IUCN kategorileri

Familya Adı Takson Adı Tehlike

kategorileri

Apiaceae Tordylium lanatum (Boiss.) Boiss. (Yünlü

davulotu) VU

Aristolochiaceae Aristolochia lycica Davis & Khan (Kargakavuğu, _{Şekil 4.4)} LC

Asteraceae Achillea lycaonica Boiss. & Heldr. (Doğumparça) LC

Asteraceae Achillea nobilis L. subsp. sipylea (O.Schwarz)

Bässler (Kâbe fesleğeni) NT

Asteraceae Achillea teretifolia Willd. (Beyaz civanperçemi) LC

Asteraceae Anthemis rosea Sm. subsp. carnea (Boiss.) _{Grierson (Gül papatya, Şekil 4.5)} CD

Asteraceae Anthemis sintenisii Freyn (Yaz papatyası) LC

Asteraceae Carduus olympicus Boiss. subsp. hypoleucus _{(Bornm.) Davis (Uludağ sakadikeni)} LC

Asteraceae Centaurea kotschyi (Boiss. & Heldr.) Hayek var.

kotschyi (Dişlek sarıbaş) LC

Asteraceae Centaurea luschaniana Heimerl ex Stapf (Zühre _düğmesi) CD

Asteraceae Centaurea lycia Boiss. (Yörük düğmesi) CD

Asteraceae Centaurea pestalozzae Boiss. (Bodur sarıbaş) VU

Asteraceae Crepis macropus Boiss. & Heldr. (Ak kıskıs) LC

186 Çizelge 4.6’nın Devamı

Asteraceae Cyanus reuterianus (Boiss.) Holub var. phrygia

Boram. (Kapele) LC

Asteraceae Onopordum boissierianum Raab-Straube &

Greuter (Kahve dikeni) NT

Boraginaceae Moltkia aurea Boiss. (Sarı kesen) LC

Boraginaceae Onosma armena DC. (Hevajo) LC

Boraginaceae Onosma bracteosa Hausskn. & Bornm. (Küpeli

emcek) LC

Boraginaceae Onosma rutila Hub.-Mor. (Mersin emceği) CD

Brassicaceae Arabis deflexa Boiss. (Yetim kazteresi) -

Brassicaceae Aubrieta canescens (Boiss.) Bornm. subsp.

canescens (Obrizya) LC

Brassicaceae Boreava aptera Boiss. & Heldr. (Kayşak) VU

Brassicaceae Conringia grandiflora Boiss. & Heldr. (İritelkari) CD Brassicaceae Heldreichia bupleurifolia Boiss. subsp. bourgaei _{(Boiss.) Parolly (Akdağ hardalı)} -

Brassicaceae Hesperis pendula DC. subsp. campicarpa (Boiss.)

Dvorak (Dingildek) CD

Brassicaceae Hesperis pisidica Huber-Morath (Dirmil yıldızı) -

Brassicaceae Matthiola longipetala (Vent.) DC. subsp. pumilio _{(Sibth. & Smith) P.W.Ball (Cüce şebboy)} EN

Campanulaceae Asyneuma lycium (Boiss.) Bornm. _{(Bereketdeğneği)} VU

Caprifoliaceae Scabiosa reuteriana Boiss. (Efe uyuzotu) LC

Caryophyllaceae Arenaria eliasiana Kit Tan & Sorger (Ahraz

kumotu) VU