M Binası (Büyük Lojman Yapısı)

düşünülmektedir. O dönemde yapıların mutfak ve tuvaletleri yapı dışında çözüldüğünden, bu yapının da özgün durumda mutfak ve WC hacimleri yoktur; plan düzeni, birbirine benzer nitelikte odalardan oluşmuştur. Bu nedenle, yapının bir kamu binası olarak inşa edilmiş olma ihtimali de gözönünde bulundurulmuştur. Ancak, birbirinden bağımsız üç adet girişinin bulunması, bu girişlerin üç ayrı haneye hizmet ettiğini işaret ettiğinden, yapının lojman olarak inşa edildiği görüşünü desteklemektedir. İstasyondaki diğer lojman yapılarından daha büyük ve özenli olması ise, bu yapının istasyon şefi, hareket amiri gibi kıdemli çalışanlara hizmet ettiğini düşündürmektedir.

Yapı üzerindeki izlere ve 1960 tarihli tadilat projesine dayanarak, yapıyı üç dönemde incelemek mümkündür. Yapımından hemen sonra yapılan tadilatta, yapıya mutfak ve WC hacimleri eklenmiştir. İkinci bir tadilat ise 1960‟lı yıllara tarihlenmektedir [Mumcuoğlu, 2001]. Bu dönemde, zemin kata herhangi bir müdahale yapılmamış, fakat üst kat iki haneye bölünmüştür.

Özgün yapı, zemin katta iki ve birinci katta bir adet olmak üzere, üç hane olarak düzenlenmiştir. Zemin kattaki batı daireye, batı cephesindeki kapıdan girilmektedir. Z02, Z03 ve Z04 numaralı, birbirinden geçilerek ulaşılan üç adet odadan oluşmaktadır. Aynı kattaki doğu daireye ise güney cephede doğu tarafta bulunan kapıdan girilmektedir. Bu dairede, Z07A kodlu bir giriş hacminden ulaşılan Z05, Z06 ve Z07B kodlu üç adet oda yeralmaktadır. Üst kata güney cephedeki diğer kapıdan girilmektedir. Bu kapıdan girilen hacimde bodrum kata ulaşan bir merdiven bulunmaktadır. Aynı hacimden üst kata da 22 rıhtlı, ahşap bir merdivenle çıkılmaktadır. 101 numaralı hacmin batı tarafındaki bir kapıyla ulaşılan 102 ve 103 numaralı iki mekan bulunmaktadır. 101 numaralı hacmin doğu tarafında ise 107C kodlu koridor ve bu koridordan ulaşılan 104, 105, 106 ve 107 numaralı dört adet oda yeralmaktadır.

Yapının ıslak hacimlerinin sonradan eklenmiş olduğu, gerek plan şemasındaki ve cephe düzenindeki aksamalardan, gerek ise tesisat detaylarından anlaşılmaktadır.

Zemin kattaki batı dairenin Z02 numaralı mekanının güneybatı köşesinden küçük bir hacim ayrılarak Z02B kodlu WC mekanı oluşturulmuştur. Hacmin geri kalan kısmı ise mutfak ve giriş hacmi olarak kullanılmıştır. WC hacminin havalandırılması için açılan pencere, 40x50 cm boyutlarında olup, yapının pencere tipolojisine uymamaktadır. Pencerenin etrafında söve bulunmamaktadır. Ayrıca pencere etrafında özensiz bir sıva onarımı yapıldığı görülmektedir (Foto 32).

Zemin kat doğu dairede ise, Z05 kodlu hacimden yaklaşık 180 cm x 360 cm boyutlarında bir mekan ayrılarak mutfak haline getirilmiştir. Güney cephede en doğuda bulunan pencere camının boyalı olması ise, Z06B kodlu tuvaletin, Z06 kodlu hacimden ayrılmış olduğuna işaret etmektedir. Mekanın güney penceresi, tadilattan sonra, tuvaletin penceresi haline gelmiştir. 106 cm x 205 cm boyutlarındaki pencerenin camı, mahremiyet sağlamak amacıyla, boyanmıştır. Z07A ve Z07B kodlu hacimlerde bulunan desteklerin de sağlamlaştırma amaçlı bir önlem olarak bu dönemde yapıldığı düşünülmektedir.

Tadilat sırasında, birinci katta, merdivenin batı taraftaki kolunun üstüne 6 rıhtlı ahşap bir merdiven yapılmıştır. Bu merdivenle, 90 cm x 160 cm boyutlarındaki WC

hacmine ulaşılmaktadır. Döşemesinin, birinci kat döşeme kotundan 161.5 cm yüksekte olması, sıhhi tesisatın açıktan geçirilmesi ve havalandırılmasının, merdiven hacmine açılan bir pencere ile sağlanmış olması, bu hacmin yapıya sonradan eklenen bir kısım olduğuna işaret etmektedir.

107B kodlu mutfak ve 107A kodlu banyonun da sonradan bu işlevlerle donatıldığı, yapıda gözlenen bir takım detaylardan anlaşılmaktadır. Mutfakta bulunan davlumbaza ait baca, yapının özgün bacalarından farklı niteliktedir. Diğer bacalar, çatının üstünde tuğla olarak devam ederken, mutfağın bacası sıvalıdır. Ayrıca, bu baca çatıyı taşıyan aşığa rastladığı noktada inceltilmiştir (Foto 72). Bu nedenlerden dolayı, mutfak bacasının ve dolayısıyla davlumbazın sonradan eklendiği anlaşılmaktadır. Birinci kattaki 107A kodlu banyo kapısının altında, koridorun süpürgeliğinin devam etmesi, bu kapının sonradan açıldığını düşündürmektedir (Foto 62). Bu durumda, 107B kodlu mutfak ve 107A kodlu banyo hacimlerinin, özgün halde, tek mekanken bu dönemde bölünmüş olduğu anlaşılmaktadır.

Bu tadilata ilişkin herhangi bir projeye ulaşılamamıştır. Fakat, açılan kapıların pervazları, özgün pervazlarla aynı profile sahip olduğundan, tadilatın, özgün yapının yapım tarihine oldukça yakın bir tarihte yapıldığı düşünülmektedir. Bu tadilat sırasında eklenen, 101B kodlu WC hacmine ulaşan merdivenin trabzanı (Foto 46) ve 107B kodlu mutfaktaki davlumbaz (Foto 60) da niteliklidir. Tadilat, yapının diğer istasyonlardaki örneklerinde de aynı şekilde uygulanmıştır. Aynı detaylarla, mutfak ve WC hacimleri eklenmiştir (EK E). Sağlamlaştırma amacıyla zemin katta yapılan destekler ise, diğer örneklere ait projelerde görülmemektedir. Bu nedenle, Yeşilköy‟deki yapıda, sağlamlaştırma gerektirecek özel bir durum olduğu düşünülmektedir. Ancak, zemin kata girilemediğinden, destekler üzerine detaylı bir inceleme yapılamamıştır.

Yapı, 1960‟lı yıllarda, ikinci bir tadilat geçirmiştir. Bu tadilata ilişkin proje (EK D2), TCDD 1. Bölge Müdürlüğü Yol Bölümü arşivinden sağlanmıştır. Projede kapsamlı bir tadilat öngörülmüştür. Zemin kattaki doğu daireye ait Z07B kodlu odanın, batı daireye katılması düşünülmüştür. Çatının kuzey tarafının kaldırılarak balkona dönüştürülmesi, birinci kat ve çatı katının duvar örülerek ikiye bölünmesi ve çatı katına ulaşan ikinci bir merdiven yapılması düşünülmüştür. Çatı katına ulaşan merdivenlerden birinin, 101B kodlu WC‟nin, diğerinin ise 107A kodlu banyonun olduğu yerde olması teklif edilmiştir. Bu nedenle, batı daireye ait WC‟nin 102 numaralı hacimde, doğu dairenin banyosunun ise 105 numaralı mekanda yapılması önerilmiştir. 107B kodlu mutfağın bir bölümü de WC olarak ayrılmıştır. Zemin ve birinci katlar için önerilen bu değişiklikler yapılmamış, çatı katı için düşünülen bölücü

duvar inşa edilmemiş ve çatı sökülmemiştir. Bu projenin tamamı gerçekleştirilmemiştir ancak proje uyarınca, birinci katta bir takım değişiklikler yapılmıştır.

Tadilat sırasında, zemin katta herhangi bir müdahale yapılmamıştır. Birinci kat ise, iki haneye ayrılmış, merdivenin batı tarafına bir doğrama ve kapı eklenerek ikinci dairenin girişi oluşturulmuştur. Bu daireye mutfak sağlamak amacıyla, 102 numaralı hacmin içinde bir duvar örülmüştür. Her iki yüzünde, iskemlelik ve süpürgelik bulunmaması, üzerindeki kapının özgün nitelikte olmaması ve pencerenin hemen yanına örülmüş olması, sözkonusu duvarın sonradan eklenmiş olduğunu göstermektedir. Aynı daireye bir oda daha sağlamak amacıyla, 104 kodlu mekanın içine 26 cm kalınlığında bir duvar örülerek 104A kodlu hacim oluşturulmuştur. Bu hacme girmek için, 103 kodlu odanın doğu duvarında bir kapı açılmıştır. Kapı açılırken, duvardaki süpürgelik ve iskemlelik kesilmiş, kapı kasası yerleştirildikten sonra da tekrar eklenerek onarılmıştır (Foto 53). Sonradan eklenen duvarlarda, süpürgelik ve iskemlelik bulunmadığından ve yeni açılan kapıların pervazlarının farklı oluşundan dolayı, bu dönem ekleri yapı üzerinden kolaylıkla okunabilmektedir. Yapı, 1996 yılından beri kullanılmamaktadır [Süslü, 2001]. Bu süre boyunca, yapıda evsiz kişiler yerleşmiş, yaşamaya başlamışlardır. Bunun önlenmesi amacıyla, öncelikle kapılara ahşaplar çakılmıştır. Bu işlem sırasında, kapı söveleri yer yer kırılmıştır. O döneme ait çivi izleri, yapı cephesinde görülmektedir (Foto 35). Bu yöntemle, yapıya giriş engellenemeyince, yapının işgalden korunması gerekçesiyle, 1999 yılında zemin kata ait giriş kapıları, duvar örülüp sıvanarak kapatılmıştır [Süslü, 2001]. Üst katın giriş kapısı ise, özgün nitelikte olmayıp, 1960 tadilatında eklenildiği düşünülen metal bir kapıdır. Bu nedenle, yapıda özgün dış kapı görülememiştir. Ancak, uygulama aşamasında, zemin katın giriş kapılarını kapatan duvarlar kaldırıldığında, özgün dış kapıların ortaya çıkabileceği düşünülmektedir. Tez çalışması sırasında, duvarların kaldırılması mümkün olmadığından, restitüsyon aşamasında, yapının Kumkapı ve Yedikule‟deki benzerine ait, özgün nitelik taşıdığı düşünülen, dış kapı detayı esas alınmıştır (Foto 151).