Bireyleri ve toplumları biçimlendirme, yönlendirme, değiştirme, geliştirme ve yetkinleştirmede en etkili süreçlerin başında eğitim gelir. Çağdaş eğitim, bilim, sanat ve teknik olarak adlandırılan üç genel konu alanına belli bir felsefi bütünlük içinde kapsayan bir çerçevede düzenlenip gerçekleştirilmeye çalışılır (Uçan, 2005a: 14).
Sanat eğitiminin alt kollarından olan fonetik sanat eğitiminin bir dalı da müzik eğitimidir. Müzik eğitimi ise daha çok sessel ve işitsel nitelik bir sanat eğitimi olarak, güzel sanatlar eğitiminin en önemli dallarından birini oluşturur.
Müzik eğitimi, temelde, bir müziksel davranış kazandırma veya bir müziksel davranış değişikliği oluşturma, bir müziksel davranış geliştirme sürecidir. Bu süreçte daha çok, eğitim göre bireyin kendi müziksel yaşantısı temel alınır, bu temelden yola çıkılarak belirli amaçlar doğrultusunda planlı, düzenli ve yöntemli bir yol izlenir ve bu yolla belirli hedeflere erişilir. Müzik eğitimi yoluyla, birey ile çevresi, özellikle müziksel çevresi arasındaki iletişim ve etkileşimin daha sağlıklı, daha düzenli, daha etkili ve daha verimli olması beklenir (Uçan, 2005a: 14).
Çok boyutlu ve çok fonksiyonlu bir kavram olarak karşımıza çıkan müzik eğitiminin de hedeflediği kitle ve kapsam açısından belirgin türleri mevcuttur.
2.5.1. Müzik Eğitiminin Üç Ana Türü
Müzik eğitimi, yönelik olduğu kitleye ve amaca göre, üç ana türe ayrılır. Bunlar; genel (herkes), özengen (amatör) ve mesleki (profesyonel) müzik eğitimidir (Uçan, 2005a; 30).
2.5.1.1. Genel Müzik Eğitimi
Genel müzik eğitimi, iş-meslek, okul, bölüm, kol-dal ve program türü ne olursa olsun, ayrım gözetmeksizin, her düzeyde, her aşamada, her yaşta herkese yönelik olup, sağlıklı ve dengeli bir ‗insanca yaşam‘ için gerekli asgari-ortak genel müzik kültürünü kazandırmayı amaçlar (Uçan, 2005a: 31).
Ülkemizde genel müzik eğitimi, okul öncesi ve ilköğretim okullarında tüm bireylere verilmesi gereken zorunlu bir eğitimdir. Ancak orta öğretim ve yüksek öğretim düzeyinde zorunlu değildir. Müzik eğitimi, okul öncesi ve ilköğretim birinci
kademe 1. 2. ve 3. sınıflar düzeyinde sınıf öğretmeni, 4. ve üstü sınıflarda ise müzik öğretmeni tarafından verilemektedir. Üniversitelerde ise müzik dersi okutmanı, müzik dersi öğretim görevlisi ve müzik dersi öğretim üyeleri tarafından verilmektedir (Uçan, 2005a: 31).
Günümüz genel müzik eğitiminde, daha çok, müziği bilgili, bilinçli, görgülü duyarlı bir anlayış ve yaklaşımla, haz duyup zevk alarak kullanan ya da tüketen kitleler yetiştirmeye dönük bir strateji uygulanır. Bu uygulamalarda, bireyin müziksel bilgi, görgü, ilgi, istek ve yeteneğini çeşitlendirip zenginleştirerek geliştirmek esastır. Bu durum genel müzik eğitiminde olabildiğince ―çok yönlü‖, ―çok boyutlu‖ olmayı gerektirir. Bütün bu özellik ve nitelikleriyle genel müzik eğitimi öncelikle ―genel eğitim‖in bir boyutu ve çok önemli öğesidir (Uçan, 2005a: 31).
Genel müzik eğitimi özengen ve mesleksel müzik eğitiminin temelini oluşturur. Birey genel müzik eğitiminde kazandığı genel müzik kültürü ile yatkın ve ilgili olduğu müzik koluna yönelir (özengen müzik) ve isterse bu alanda uzmanlığın gerektiği, mesleksel müzik eğitimini seçer (mesleki müzik eğitimi) (Uçan, 2005a: 33).
2.5.1.2. Özengen Müzik Eğitimi
Özengen müzik eğitimi, müziğe ya da müziğin belli bir dalında özengence (amatörce) ilgili istekli ve yatkın olanlara yönelik olup, etkin bir müziksel katılım, zevk doyum sağlamak ve bunu olabildiğince sürdürüp geliştirmek için gerekli müziksel davranışlar kazandırmayı amaçlar (Uçan, 2005a; 31).
Aslında her kişide az-çok bir ―müziksel algılama‖, ―müzik yapma‖ ve ‖müziksel yorumlama, hatta birçok kişide ―müziksel yaratma‖ güdüsü vardır. Bu güdü, özellikle kişinin gönüllü katılımını esas alan ve kişiyi buna yönlendirip özendiren bireysel ve toplu eğitim uygulamalarında kolayca kendini belli eder ve gelişme olanağı bulur.
Özengen müzik eğitimi, ilköğretim ve ortaöğretimlerde daha çok, eğitsel müzik kol çalışmaları, seçmeli ses ve çalgı toplulukları, bireysel ve toplu müzik kursları, isteğe bağlı olarak müzik etkinlikleri ve müzik yarışmaları yoluyla gerçekleşir. Üniversitelerde ise, bunlara benzer durum ve ortamların yanı sıra, serbest ya da boş zamanları değerlendirmek amacıyla gönüllü katılıma bağlı olarak yürütülen bireysel ve toplu müzik yapma çalışmalarıdır (Uçan, 2005a: 32).
Özengen müzik eğitiminde, daha çok, müziği izleyip dinleyerek tüketen ya da kullanan kitlelerin yerine, müzikten herhangi bir parasal ya da maddi karşılık beklemeksizin, yalnızca zevk ve doyum sağlamak için yaparak yaşayan ve bunu kendisi için bir yaşam biçimine dönüştüren müzikseverler ve amatör müzikçiler yetiştirmeye dönük bir eğitimi kapsar (Özgün, 2009). Bu eğitim örgün ya da yaygın eğitim kurumlarında açılan resmi ya da özel müzik kurslarında verilmektedir.
2.5.1.3. Mesleki Müzik Eğitimi
Mesleki müzik eğitimi, müzik alanının bütününü, bir kolunu ya da dalını, o bütün, kol ya da dal ile ilgili bir işi meslek olarak seçen, müziğe belli düzeyde yetenekli kişilere yönelik olup, mesleğin gerektirdiği müziksel davranışları ve birikimi kazandırmayı amaçlar. Müzik sanatçılığı eğitimi (bestecilik eğitimi, seslendiricilik/yorumculuk eğitimi), müzikbilimcilik eğitimi, müzik öğretmenliği (eğitimciliği) eğitimi, müzik teknologluğu eğitimi, mesleki müzik eğitiminin başlıca dallarını oluşturur (Uçan, 2005a: 32).
Mesleki müzik eğitimi görecek kişide, öncelikle seçilen dal mesleğin gerektirdiği boyutlarda ve asgari yeterlikte olmak üzere, belirli yetenek düzeyi ve kapasitesi aranır. Kişinin söz konusu yetenek düzeyi ve kapasitesi belli bir tercih ve ön kayıt sonrası yapılan yetenek sınavındaki başarı durumuna göre sıralanarak belirlenir. Mesleki müzik eğitimi, genellikle, örgün eğitim kurumlarında ya da bu kurumlardakine benzer ortamlarda gerçekleştirilir. Bazı özel durumlarda, bazı dallarda çok erken yaşlarda başlamakla birlikte, genellikle, ilköğretimin son yıllarındaki yönlendirmelere de bağlı olarak, ortaöğretimde belirginleşir ve yükseköğretimde kesin biçimini alır. Alan bilgisi, genel bilgi ve meslek bilgisini birlikte kapsayacak biçimde programlanır. Bu eğitim hangi düzeyde olursa olsun,
mesleki müzik eğitimi vermek için yetiştirilmiş yeterli ve yetkili kişilerce yürütülür (Uçan, 2005a; 33).
Türkiye‘de mesleki müzik eğitimi faaliyetlerinin örgün ve planlı olarak yürütüldüğü kurumlar mevcuttur.