Müzakerelere katılma hakkı her ne kadar genel kurula katılma hakkıyla paralellik gösterse de bu hakkın vazgeçilmez oluşu, kullanımının bazı sınırlamalara tâbi tutulmasına engel değildir172. Müzakerelere katılma hakkı, hem gündeme bağlı kalmak, dürüstlük kuralına ve eşit işlem ilkesine uygun hareket etmek gibi kanuna dayanan hem de başkasına saygı ve nezaketle hareket etme gibi ilkelerden kaynaklanan sınırlamalara tâbi tutulabilir173
.
1. Konuşma Süresinin Sınırlandırılması
Hak sahiplerinin genel kurul toplantılarına elektronik ortamda katılımlarının sağlanması halinde, çalışmamızın birinci bölümünde belirttiğimiz dezavantajlardan biri de genel kurula etkin katılım sağlama amacının bir süre sonra, dijital kakofoninin oluşma ihtimali düşünüldüğünde ters tepmesiydi. Bu dezavantajın önüne geçebilmek ve her kafadan bir ses çıkması sebebiyle genel kurul toplantılarının içinden çıkılamaz bir hale gelmesini önlemek maksadıyla pay sahiplerinin konuşmalarına süre sınırlaması getirilmesi kaçınılmazdır174
.
Pay sahiplerinin konuşma süreleri şirket sözleşmesinde belirlendiğinde, toplantı başkanının bu sürelere uygun olarak pay sahiplerine konuşma hakkı vermesi gerekecektir175. Şirket sözleşmesinde pay sahiplerinin konuşma süresine ilişkin hüküm
172 POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, s. 565, No. 951; YİĞİT, s. 150; AKBAY, s. 147; ÖZER, “Tez”, s. 119. 173 YİĞİT, s. 160.
174
Konrad von NUSSBAUM, “Neuge Wege zur Online-Hauptversammlung durch das ARUG”,
Gesellschafts und Wirtschaftsrecht, 2009, Beck Online, 215; ÇETİN, s. 117.
175 Ömer TEOMAN, “Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantılarında Pay Sahiplerinin Konuşma Süresinin
Sınırlandırılması”, Otuz Yıl Ticaret Hukuku, Tüm Makalelerim, C. 1, 1971-1982, 2000, s. 463, (Anılış:
55
bulunmaması halinde genel kurul, konuşma sürelerini sınırlandıracaktır176. Bu sınırlamaya genel kurulun karar vermesi, pay sahibini daha etkili bir şekilde koruyacaktır177
.
Genel kurulun alacağı sınırlandırma kararı, toplantının başlangıcı esnasında alınabileceği gibi toplantının ilerleyen safhalarında da alınabilecektir178. Gerçekten, başlangıçta hak sahiplerinin müzakerelere katılımlarının beklenenden az olması sebebiyle arzu eden pay sahiplerinin konuşmalarına, makul ölçüleri aşmamaları halinde, süre sınırı öngörülmesinin herhangi bir pratik yararı bulunmadığı açıktır. Ancak toplantının ilerlemesiyle hararetli tartışmaların yaşanmaya başlaması, pay sahiplerinin konuşmalarına süre sınırı getirilmesini kaçınılmaz kılmaktadır.
Konuşma sürelerinin sınırlandırılması hali, içinden çıkılması mümkün olmayan tartışmalara son verebilmek için şirket menfaatlerinin korunması amacına yönelik olduğundan bu sınırlamaların eşit işlem ilkesine aykırı olmadığı daha önce de belirtilmişti. Her ne kadar bu sınırlamalar eşit işlem ilkesine aykırılık teşkil etmese de pay sahipleri, kötüye kullanım olarak nitelendirilebilecek sübjektif sınırlamalarla genel kurulun insafına bırakılmamalıdır. Bunun için konuşma sürelerine getirilen sınırlandırmaların objektif kriterlere uygun yapılması gerekmektedir. Bu ilkeleri Teoman şu şekilde sıralamaktadır179
: - Genel kurulda karar alınmadan önce pay sahipleri ilgili gündem maddesi hakkında görüşlerini açıklayabilmeli, karardan önce bir tartışma imkânı tanınmalıdır.
- Pay sahiplerinin konuşma süreleri, genel kurulun alacağı bir kararla sınırlanabilir. - Bu sınırlama, pay sahibinin gündem maddesi hakkındaki görüşlerini açıklama imkânını tamamen ortadan kaldıracak derecede kısa olmamalıdır.
- Somut olayda kısıtlamanın haksızlığı kabul edildiğinde, iptal davası için, pay sahibinin kendisine ayrılan süre içerisinde görüşlerini açıklamaya çalışmış olması, ön koşul niteliği taşımamaktadır. 176 TEOMAN, “Süre”, s. 469-470. 177 YİĞİT, s. 162. 178 YİĞİT, s. 162. 179 TEOMAN, “Süre”, s. 465.
56
2. Gündeme Bağlılık İlkesine Tâbi Olma
TTK m. 617/3’te gündeme ilişkin konularda da anonim şirkete ilişkin hükümlerin atıf yoluyla uygulanması gerektiği ve limited şirketlerde de TTK m. 413/2’de düzenlenen gündeme bağlılık ilkesinin uygulama alanı bulacağı daha önce belirtildi. Kural olarak gündemde yer almayan bir hususun görüşülüp karara bağlanması mümkün değildir. Bir başka ifadeyle genel kurulun gündeminde yer almayan bir husus hakkında müzakere açılması söz konusu olamayacak, müzakereler gündem maddeleriyle sınırlı olacaktır180
. Gündem dışı hususlarda, ancak gündemde yer alan maddelerin tamamının görüşülüp karara bağlanmasından sonra ve başkanın buna izin vermesiyle konuşma yapılabilir ve bu konularda karar alınamaz181
.
EOT m. 10/2’de, hak sahiplerinin elektronik ortamda katıldıkları toplantıda yazılı veya sesli olarak ileteceklerini görüşlerinin gündeme ilişkin olması gerektiğini açıkça belirttiğinden, çevirim içi katılımcıların müzakerelere katılma hakları, gündemde yer alan hususlarla sınırlıdır.
3. Ahlak, Âdâp ve Dürüstlük Kurallarına Aykırı Kullanma Yasağına Tâbi Olma
Hak sahiplerinin, TTK ve EOT kapsamında kendilerine tanınan müzakerelere katılma haklarını, kendilerine tanınan kapsamda kullanmaları gerekmektedir. Bir başka ifadeyle haklarının sınırlarını bilmeleri ve görüşlerini buna göre açıklamaları gerekmektedir182. Zira müzakerelere katılma hakkı her şeyden önce, salt bir hak olması dolayısıyla TMK m. 2/2’de belirtilen hakkın kötüye kullanılması yasağına tâbi olacaktır. Bunun içindir ki, makul ölçüyü aşan, hakkın kullanımından çok engelleme amacına yönelik olan, güvenliği ortadan kaldıran, genel kurulun çalışmasını güçleştiren pay sahiplerini ve yöneticileri tehdide yönelen konuşmalara müsaade edilmemeli, böyle hareket eden pay
180 YİĞİT, s. 164.
181 AKBAY, s. 147-148. 182
57
sahiplerinin genel kuruldan çıkarılması sağlanmalıdır183. Bu kapsamda, çevirim içi katılımcıların görüşlerinin fiziki katılımcılara aksettirildiği ekranların yahut ses sisteminin çalışmasını engelleyen fiziki katılımcıların davranışlarının dürüstlük kurallarına aykırı olacağı açıktır. Yine aynı şekilde, bazı görüşmelerin kayda alınmamasını talep eden yahut çevirim içi katılımcıların durumdan haberdar olmalarını engelleyen, fiziki katılımcıların da haklarını açıkça kötüye kullandıklarını söylemek mümkündür.