İş Müfettişlerinin Görevleri

İş. K. ve diğer kanunlarda temel amaç işveren karşısında işçinin korunmasıdır. Bu maksatla devlet İş. K.nun 91. maddesinin 1. fıkrasında hükmedildiği gibi çalışma hayatını ve yürürlükte bulunan kanun ve diğer mevzuatların gereğinin yapılıp yapılmadığını denetler. Bu görev Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı iş müfettişleri tarafından yerine getirilmektedir.

İş. K.nun 92. maddesine göre; 91 inci madde hükmünün uygulanması için iş hayatının izlenmesi, denetlenmesi ve teftişiyle ödevli olan iş müfettişleri, işyerlerini ve eklentilerini, işin yürütülmesi tarzını ve ilgili belgeleri, araç ve gereçleri, cihaz ve makineleri, ham ve işlenmiş maddelerle, iş için gerekli olan malzemeyi 93 üncü maddede yazılı esaslara uyarak gerektiği zamanlarda ve işçilerin yaşamına, sağlığına, güvenliğine, eğitimine, dinlenmesine veya oturup yatmasına ilişkin tesis ve tertipleri her zaman görmek, araştırmak ve incelemek ve bu Kanunla suç sayılan eylemlere rastladığı zaman bu hususta Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak İş Teftişi Tüzüğünde açıklanan şekillerde bu halleri önlemek yetkisine sahiptirler.

Teftiş, denetleme ve incelemeler sırasında işverenler, işçiler ve bu işle ilgili görülen başka kişiler izleme, denetleme ve teftişle görevli iş müfettişleri ve işçi şikayetlerini inceleyen bölge müdürlüğü memurları tarafından çağrıldıkları zaman gelmek, ifade ve bilgi vermek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek; iş müfettişlerinin birinci fıkrada yazılı görevlerini yapmaları için kendilerine her çeşit kolaylığı göstermek, bu yoldaki isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler. Bu durumda iş müfettişlerinin görevlerini sıralarsak;

a) İş teftiş Kurulu Başkanı veya grup başkanınca kendilerine verilen işleri yapmak,

b) Çalışmalarının sonuçlarını rapora bağlayarak grup başkanına vermek, c) Görevli oldukları yerlerde, programlarında bulunmayan, fakat işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden kesin ve ciddi zorunluluk bulunan durumlarda,

kendilerinden ve derhal işe el koyarak gereğini yapmak ve durumu grup başkanına bildirmek,

d) Mevzuatta gördükleri boşluk ve aksaklıkların giderilmesi için önerilerde bulunmak,

e) İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca düzenlenen anketleri yürütmek ve istenen istatistik bilgileri derlemek,

f) Teftiş programı gereğince yapacağı işlerin yer ve gününü belirleyen aylık çalışma çizelgesini hazırlayarak iki örneğini grup başkanına vermek,

g) Yasalarla verilen diğer görevleri yapmak diyebiliriz.

Çalışma hayatını izleme, denetleme ve teftişe yetkili iş müfettişleri ile işçi şikayetlerini incelemekle görevli bölge müdürlüğü memurları tarafından tutulan tutanaklar aksi kanıtlanıncaya kadar geçerlidir. İş müfettişleri tarafından düzenlenen raporların ve tutulan tutanakların işçi alacaklarına ilişkin kısımlarına karşı taraflarca otuz gün içerisinde yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İş mahkemesinin kararına karşı taraflarca 5521 sayılı Kanunun 8 inci maddesine göre kanun yoluna başvurulabilir. Kanun yoluna başvurulması iş mahkemesince hüküm altına alınan işçi alacağının tahsiline engel teşkil etmez.

İş Müfettişleri daha önce sıraladığımız görevlerini yerine getirirken bir takım hususlar göz önüne çıkmaktadır. İş Hukuku ile ilgili kanun ve hükümleri incelediğimiz zaman iş denetiminin bazı ilkelere sahip olduğu görülmektedir. Bunlar;

™ İş Denetiminin İşyeri Faaliyetlerini Aksatmadan Yapılması ™ İş Denetiminde Gizlilik İlkesi

3.3.2.2.1. İş Denetiminin İşyeri Faaliyetlerini Aksatmadan Yapılması

İş müfettişleri tarafından yapılan iş denetiminde üzerinde durulması gereken ilk ilke iş yeri faaliyetlerinin aksatılmadan denetimin yapılmasıdır. 4857 sayılı İş. K. 93. madde ile İş Teftişi Tüzüğü 20. maddeki mevcut hükümlerden denetim yapılırken işin normal seyrinin ve iş yerinin işleyişinin denetim konusunun niteliğine göre olabildiğince sekteye uğratılmaması ve güçleştirilmemesi arzulanır. Aksi durumda çoğu kez birbirinden kopuk ve plansızca hatta bazen baskın biçiminde yapılan denetimlerin işyerinin işlemesini engelleyerek gerek o işyerinin işverenine gerekse bir bütün olarak düşünürsek ulusal ekonomiye büyük zarar vereceği açıktır. Bundan dolayı iş denetiminin işyerinin çalışma düzenini aksatmaması kural olarak kabul edilebilir. Fakat bu kural her zaman geçerlidir demek doğru olmaz. İş müfettişleri tarafından denetimler işin niteliğine göre gerektiği zaman(iş yerindeki alet, edevat, malzeme, vs. İçin durum böyledir.), bazense her zaman(iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olanlar böyledir.) icra edilir. Gerektiği zaman yapılan denetlemelerde alet, edevat vb. denetlenirken işyeri faaliyetlerinin aksamaması arzulanır. Fakat söz konusu iş sağlığı ve iş güvenliği olduğunda insan hayatının işyerinin faaliyetine devam etmesinden daha öncelikli olduğu da dikkate alındığında işyeri faaliyetinin aksaması doğal karşılanacak bir durumdur. İş. K.nun 92/2 maddesinde de belirttiği gibi her ne kadar yapılan iş denetimi ile iş aksamış olsa da işverenin iş aksıyor diye iş denetimini engellemeye kalkması yasaktır. Fakat burada önemli olan husus iş müfettişinin işdenetimini yaparken yeterince işi aksatmamasıdır.

3.3.2.2.2. İş Denetiminde Gizlilik İlkesi

İş. K.nun 93. maddesine göre iş müfettişleri “İş hayatını izleme, denetleme ve teftiş yetkisi olan iş müfettişleri görevlerini yaparlarken işin normal gidişini ve işyerinin işlemesini, inceledikleri konunun niteliğine göre mümkün olduğu kadar aksatmamak, durdurmamak ve güçleştirmemekle ve resmi işlemlerin yürütülüp sonuçlandırılması için, açıklanması gerekmedikçe, işverenin ve işyerinin meslek sırları ve şartları, ekonomik ve ticari hal ve durumları hakkında gördükleri ve öğrendikleri hususları tamamen gizli tutmak ve kendileri tarafından bilgileri ve

ifadeleri alınan yahut kendilerine başvuran veya ihbarda bulunan işçilerin ve başka kişilerin isimlerini ve kimliklerini açıklamamakla yükümlüdürler.” Yapılan iş denetimi ister ani olsun ister planlı olsun, denetim sırasında elde edilen kimlik vb. işletmeye ait bilgiler saklı tutulmalıdır. İş müfettişleri bir yandan işverenin ve işyerinin meslek sırları ve şartları, ekonomik ve ticari hal ve durumları hakkında gördükleri ve öğrendikleri hususları tamamen gizli tutmak ve kendileri tarafından bilgileri ve ifadeleri alınan veya kendilerine başvuran veya ihbarda bulunan işçilerin ve başka kişilerin isimlerini ve kimliklerini açıklamamakla yükümlü kılınırken diğer yandan anılan bilgilerin resmi işlemlerin yürütülüp sonuçlandırılması için açıklanması gerekiyorsa açıklayacaktır. İş müfettişlerinin bu tür sır saklama yükümlülüğü sadece ani denetimlerde değil planlı denetimlerde de geçerlidir.

3.3.2.2.3 Yerinde İş Denetimi İlkesi

İş müfettişlerinin denetim yaparken üzerinde durucağı diğer bir ilke de yerinde iş denetimi ilkesidir. Buna göre kural olarak; iş müfettişinin bizzat ilgili işyerine gelerek ifade alacağı, belge ve bilgileri inceleyeceğidir. Fakat işverenin veya ilgili işveren vekilinin veya ilgili işçilerin o an işyerinde olmadığı, kayıt, belge ve defterlerin işyerinde bulunmadığı hallerde veya bunlar olsa bile işyerinde denetim faaliyeti için uygun yer bulunmaması durumunda anılan kuraldan ayrılmak bir zorunluluk durumudur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 1995/6 sayılı genelgesine göre iş müfettişleri, ilgili kişileri ve belgeleri iş müfettişliği binasına veya belirleyeceği başka bir adrese isteyip denetim yapabilir.