Müşterilere Ait Mevduat, Yatırım ve/veya Kredi Hesaplarından Usulsüz Para

Başlıkta bahsi geçen zimmet olayları personelce şube müşterilerine ait mevduat ve/veya kredi hesaplarından müşterilerin bilgisi ve talimatı olmaksızın personelin kendi sicil ve şifre kullanılarak düzenlenen tediye fişleri yoluyla gerçekleştirilmektedir. Personelce müşteri hesaplarından usulsüz olarak çekilen tutarlar veya zimmetin anlaşılmaması amacıyla bu yakın meblağlar personelin kendisine, eşine veya akrabalarına ait hesaplara yatırılmakta, büyük tutarlı tediyelerde ise zimmete geçirilen para kendi gişesinden nakit olarak fiziken kendisi veya 3. Şahıslar aracılığı ile şube dışarısına çıkarılabilmektedir.

Usulsüz işlemlerin ortaya çıkmasını engellemek aracılığıyla çeşitli yollara başvurulabilmektedir. Bu gibi durumlara örnek olarak personelin müşterisi ile kurduğu yakın ilişki ile güven kazanması ve boş tediye fişlerinin önceden imzalatılması, ya da sahte imzalar atılması, usulsüz işlemlere ilişkin bazı fişlerin imha edilmesi gösterilebilir. Personel müşterilerin güvenini kazanarak müşterilere başka dekont imzalatıyormuş gibi yaparak tediye dekontu imzalatabilmektedir. Bazen müşterinin teslim ettiği paralar hesaba geçirilmemektedir. Bu tip zimmetler genellikle müşterinin ihbarı ile ortaya çıkmaktadır. Bu durumun önlenebilmesi için her ay ya da periyotlarda mevduat sahiplerine hesap ekstrelerinin gönderilmesi yerinde olacak bir uygulamadır. Ayrıca, boş tediye fişlerinin tespiti amacıyla gün sonunda operasyon yetkilisinin her personelin kestiği fişlerin sistemden alınan fiş listesi ile karşılaştırılması ve fiş numaralarının sırası kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda şubelerce yapılabilecek diğer bir husus banko görevlilerinin yalnızca kasa tahsil ve tediye

fişlerini kesebilmesi ve bireysel müşteri ilişkilerinden sorumlu personelinde sadece mahsup fişlerini kesmesi sağlanmalıdır.

Bazen de personel gişe görevlilerine hesap sahibinin yanında oturduğunu söyleyerek hesaplarından nakit çekilen tutarları müşteriye iletmek amacıyla zimmetine geçirmekte ve daha önce hazırladığı dekontları, gişe görevlisine verebilmektedir. Personel boş fişler üzerine sahte imzalar atarak veya boş fişler ibraz ederek gişe yetkililerine işlem yaptırabilmekte; gişe yetkilileri farklı bir makamda bulunan personelin müşterilerini tanımadıkları, personele duydukları aşırı güven ve kıdemin kendilerinden büyük olması gibi gerekçelerle yapılan usulsüzlüğü sorgulamadan kendilerinden isteneni yerine getirebilmektedirler. Müşteri ilişkileri yönetmeni olan ve/veya müşterilerin nakit yatırma veya çekme işlemlerinin mutlaka bankolarda yapılmasının sağlanması bu usulsüzlüğü önleyebilecektir. Personel zimmetinin ortaya çıkmasını önlemek için zimmete geçirilen tutarları kısmen hesaplara iade edebilmekte, müşteriler işlem yapmak istediğinde hesaplara başka müşterilerden para aktarabilmektedir. Bu sarmal yapıyı da yapabildiği ölçüde sürdürebilmektedir. Personel 3.şahıs adına sahte imzayla açtığı fiktif hesaba da müşterinin hesabından çekilen parayı yatırılmış gösterebilmektedir. Bu durumda ise fiktif hesapların açılmasının önlenmesi için sistem üzerinden operasyon yetkilisinin gün içinde açılan tüm yeni tüm hesapları belgeleri ile birlikte kontrol etmesi yerinde olacaktır.

Diğer taraftan, müşterinin bilgisi dışında sahte evraklara kredi tanımlanarak söz konusu kredi tutarı personelce kendi lehine veya başkasının lehine kullanılabilmektedir. Bu vakalarda şubenin mevcut müşterisinin adına kredi açılmakta ve kredi çeşitli yollarla farklı hesaplara aktarılmakta ya da nakit çekilmektedir. Bu bağlamda, şubelerde gün içinde açılan kredi hesaplarının sistem üzerinden alınan dökümü ile ilgili kredi dosyalarının karşılaştırılması yapılabilir. Ayrıca, periyodik olarak kredi kullanan müşterilere hesap ekstreleri gönderiminde şube müdürü ve operasyon yetkilisinin birlikte hareket etmesi usulsüzlüğü yapan personelin hesap ekstre göndermek istememesini engelleyecektir.

Müşteri hesaplarından komisyon, masraf vb. açıklamalarla ve sahte imzalarla tediye işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. Diğer müşterilerden fatura tahsilatları personel tarafından zimmete geçirilebilmektedir. Sahte imzalar ya da imzasız fişlerle yapılan işlemlerde banka operasyon yetkilisinin fişleri akşam kasa kapandıktan sonra iyice incelemesi gerekmektedir. Ancak, şubelerde kesilen fiş adedinin büyük olması sebebiyle söz konusu kontroller gecikebilmekte ya da ihmal edilebilmektedir. Maalesef insan faktörünün olduğu bu kontrollerde hatalar olabilecektir. Merkezi denetimlerle bunların önlenebilmesi de personel hesaplarının yakından incelenmesi ya da fiktif açılan mevduat hesaplarının kontrol edilebilmesiyle mümkün olacaktır. Bunun dışında yerinden denetimlerde iç kontrol ve teftiş

birimi söz konusu usulsüzlükleri genellikle sonradan tespit edebilmektedir. Personelce bazı müşterilerinin vadeli mevduat hesapları veya yatırım hesapları da vadesinden önce bozulabilmektedir. Müşterilerin şubeye geldiği dönemlerde yapılan zimmeti gizlemek için çok sayıda fiktif para yatırma ve fon alış işlemi gerçekleştirilebilmekte ve müşterilerin şubeden ayrılmaları akabinde yapılan işlemlerin tersi gerçekleştirerek zimmet yapılan tutarları hesaplardan çıkarılmakta ve böylece kasa mutabakatı sağlanabilmektedir. Söz konusu vadeden önce bozma işlemlerinin daha az görüleceğinden dolayı ikinci ama daha yetkili bir personelin izninin alınması söz konusu usulsüzlüğü başlamadan önleyebilecektir. Burada, manuel faiz hesaplanmasının da sistem tarafından engellenmesi gerekmektedir.

Uzun süredir hareket görmeyen mevduat hesaplarından mahsup ya da tediye fişleri kesilerek çekilen tutarlar da yapılan usulsüzlüklere örnek verilebilir. Söz konusu suiistimalin önlenebilmesi için 1 yıldır hareket görmeyen mevduat hesapları ile ilgili işlem yapılabilmesine sistemin izin vermemesi şekilde önlem alınmalıdır. Söz konusu işlemin gerçekleştirilebilmesi için ikinci bir üst yetkili personelin şifresine ihtiyaç duyulmalıdır.

Bazı şirketler ticari kredi kullanma amacıyla krediyi çalışanlarının üzerinden tüketici kredisi kullanabilmektedirler. Farklı bireysel müşterilerin kredi ödemelerinin kendileri ile ilgili olmayan farklı bir mevduat hesabından ödenmesi ve hesabın şirkete ait olmasının tespit edilebilmesiyle usulsüz bu işlem de önlenebilecektir. Bu kredi kullanımına genellikle kredi değerliliği düşük firmalar başvurmaktadır. Ancak ,böyle firmaların mensuplarının kulanmış olduğu tüketici kredileri şube personelinin biraz dikkati ile tespit edilebilmektedir. Bu noktada, şube personelinin firmanın niyetini bilmesi ve firma çıkarları için işlemleri yapması da usulsüzlüğün yöntemi olarak düşünülebilir. Bu bağlamda yapılması gereken kredi dosyalarının periyodik zamanlarda incelenmesi olacaktır.

Diğer taraftan paravan şirketler aracılığıyla ya da yetki limitleri aşımı veya çeşitli hileler ile yetki dışında kredi kullandırılabilmektedir. Burada mercek altına alınması gereken hususlardan biri merkezi denetim birimi olarak düzenli aralıklarla şubelerin kredi portföyünün gelişimi izlenmesi ve olağan dışı kredi artışları olan şubeler üzerinde özellikle durulmasıdır.

Şube personelince müşterilerin kredi limit boşluklarından kredi kullandırılmış izlenimini vererek zimmetine para geçirilebilmekte, bunun için de yazın daha az kullanılan ‘’turizm’’ ve kışın daha az kullanılan ‘’tarım’’ sektörü kredilerinden faydalanılabilmektedir. Şube müşterilerinin mevduat ve kredi hesaplarındaki talimatları ve istekleri dışında değişikliklerin önlenebilmesi için en etkili yöntemlerden birisi internet bankacılığının yaygınlaşması olacaktır. Böylece müşteri istediği her anda hesabını kontrol edebilecektir. Ancak, internet dolandırıcılığının önüne geçilebilmesi için güvenlik tedbirlerinin dikkatle alınması gerekmektedir