Literatürde Yer Alan Bazı Araştırma Örnekleri

Flores ve Whybark (1987), ABC analizi ile ilgili yaptığı araştırmayı sunarak literatürdeki ilk çalışma olmayı başarmışlardır. Bu çalışmadan etkilenen Chen vd. (2008), tedarik süresi ve stokta bulundurulan malzemelerin kritikliği gibi ilave kriterler ekleyerek uygulamada çok kriterli ABC analizi yapmışlardır.

Ernst ve Cohen (1990), araştırmalarında istatistiksel kümelemeye dayanan bir yöntem bulmuşlardır fakat bu yöntem stok kontrol sistemini etkilediği için orta kademe yöneticilere de çok karmaşık geleceği sonucunu çıkarmışlardır.

Literatüre bakıldığında ABC analizi ile birlikte AHP yöntemi de birçok yazar tarafından önerilmektedir. AHP yöntemi, birçok kriteri birleştirerek büyük hesaplamalarda ve ölçüm sisteminde kullanım kolaylığı ile öne çıkmaktadır. Bu yöntemin

kriterlerin ikili karşılaştırılmasında, derecelendirilmesinde ve ilgili ağırlıklandırılmasında önemli miktarda sübjektiflik içerdiği için bazen dezavantaj sağladığı görülmektedir (Chu vd., 2008, Partovi ve Anandarajan, 2002, Flores vd., 1992).

Cakir ve Canbolat (2008), çok kriterli stok sınıflandırma problemini çözümlemek için bulanık AHP yöntemini önermiştir. Güvenir ve Erel (1998) ise çok kriterli sınıflandırma için AHP tekniği ve genetik algoritmayı birlikte kullanarak yeni bir yöntem sunmuştur.

Partovi ve Anandarajan (2002), stok kalemlerinin ABC yöntemi ile sınıflandırılması için iki öğrenme metodu olan geriye yayılım ve genetik algoritmadan yararlanan yapay bir sinir ağı önermişlerdir. Ramanathan (2006) ise çok kriterli stok sınıflandırması problemi için veri zarflama analizine benzeyen basit ağırlıklı bir doğrusal optimizasyon modeli önermiştir.

Zhou ve Fan (2007), çok kriterli ABC stok sınıflandırması için bazı dengeleme özelliklerini de dahil ederek Ramanathan’ın modelinin genişletilmiş halini sunmuş ve elde ettikleri sınıflandırma sonuçlarını bulanık sınıflandırıcıların sonuçları ile karşılaştırmışlardır. Sonuç olarak da önerdikleri yöntemin diğerlerinden daha üstün olduğunu ortaya koymuşlardır. Chu vd. (2008) ise ABC analizi ve bulanık sınıflandırmayı entegre ederek yeni bir stok kontrol yöntemi önermişlerdir.

Bhattacharya vd. (2007), ABC analizi için TOPSIS yöntemini kullanmışlardır ve ANOVA ile elde ettikleri sonuçların analizini gerçekleştirmişlerdir.

TOPSIS, sunduğu avantajlardan ötürü işletme yönetimi ve gündelik yaşamla ilgili ÇKKV problemlerinin çözümünde araştırmacılar tarafından sıkça kullanılmaktadır (Demireli, 2010; Yıldırım ve Önder, 2015).

Behzadian vd. (2012), TOPSIS yönteminin ağırlıklı olarak tedarik zinciri ve lojistik yönetimi, tasarım, mühendislik ve imalat sistemleri ile alakalı olarak kullanıldığını ifade etmişlerdir.

Birçok yazar çalışmalarında TOPSIS yöntemini farklı amaçlar doğrultusunda kullanmışlardır;

 Huang (2016), hasta portföy analizi yapabilmek,

 Lau vd. (2016), müşteri ilişkileri yönetimini geliştirebilmek ve işletme için en karlı müşteriyi belirleyebilmek,

 Mehralian vd. (2016), toplam kalite yönetimini etkileyen kritik başarı faktörlerini tespit edebilmek,

 Kumar vd. (2016), üretim sistemlerinin bakımı önündeki engelleri belirleyebilmek ve sıralama yapabilmek,

 Parsaei vd. (2012), sipariş kabul sürecini inceleyebilmek,

 Liu ve Li (2015), üniversite eğitim kalitesini değerlendirebilmek,  Ghosh (2011), fakülte performanslarını analiz edebilmek,

 Song ve Zheng (2015), yüksekokullardaki eğitim kalitesinde inceleme yapabilmek,

 Wang vd. (2015), en iyi web hizmetlerini tespit edebilmek,

 Houska (2012), ülkelerin ekonomik performanslarını değerlendirebilmek,  Özgüven (2011), perakendecilerin performanslarının değerlendirebilmek,  Monavvarian vd. (2011), bilgi yönetim stratejisini belirlemek,

 Jadidi vd. (2010) ise tedarikçi seçimi yapabilmek

Yukarıda belirtilmiş olan yazarlar TOPSIS yöntemini yine belirtilmiş olan amaçlar yüzünden kullanmışlardır.

Bu bölümde de görüldüğü üzere ABC, VED, ABC-VED Matris, AHP ve TOPSIS yöntemleriyle literatüre giren araştırmalar yer almaktadır.

Özellikle sektör açısından literatüre bakılacak olunursa, sağlık sektöründe ABC, VED ve ABC-VED Matrisi yöntemlerini kullanmış olan araştırmalar çoğunlukla yer almaktadır. Bu çalışmalardan bazılarına aşağıdakiler örnek olarak gösterilebilir.

3.1.1. Kırsal Bölgenin Sağlık Merkezinde İlaç Yönetimi İçin Stok

Kontrol Tekniklerinin Uygulanması

ABC-VED analizini kullanarak bir Kırsal Sağlık Merkezinde yıllık ilaç harcamasını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Stok kontrol teknikleri ABC, VED ve ABC- VED matris analizleri, sağlık merkezinde ilaç harcamalarını incelemek için kullanılmıştır. Veriler 2006-2007 mali yılı içinde toplanmıştır. Mekân olarak Goa eyaletinde bir köy sağlık merkezi tercih edilmiştir.

Uygulamada ABC ve VED analizleri ayrı ayrı yapılmıştır. ABC ve VED analizini çapraz tablolayarak da ABC-VED matrisi oluşturulmuş ve bu matris üç kategoride sınıflandırılmıştır.

Sonuç olarak, sağlık hizmeti ortamında stok kontrol tekniklerinin kullanılması yalnızca hasta bakımında değil, aynı zamanda kaynakların optimum kullanımı bakımından da önemli iyileşmeler sağlamaya yardımcı olduğu görülmektedir.

Kaynak: Vaz, F. S., Ferreira, A. M., Pereira-Antao, I., Kulkarni, M. S., & Motghare, D. D. (2008). Application of inventory control techniques for drug management at a rural health centre. Indian J Prev Soc Med, 39(3), 120-23.

3.1.2. İlaç Stoklarında ABC ve VED Analizi Kullanılarak Sağlık

Tesislerinin Değerlendirilmesi

Bu araştırmanın amacı, ABC ve VED ilacına harcanan yıllık miktarları değerlendirerek, hastane için en uygun ilaç depolama seviyesine katkıda bulunmaktır. Bu sayede stok maliyetlerinin optimum seviyeye düşürülmesi hedeflenmektedir.

Bu çalışmada, 2016 yılında İstanbul'da faaliyet gösteren özel bir hastanenin ilaç tüketim verileri kullanılmıştır. Yıllık tüketim ve 910 ilacın birim maliyetine dayanarak, her ilacın toplam yıllık harcaması hesaplanmış ve ilaçlar bu hesaplamaya göre sıralanmıştır. ABC analizine göre, bu harcamaların %70.08'i 46 ilaç (A), 92 ilacın

%19.88'i (B) ve 772 ilacın %10.04'ünden (C) oluşmaktadır. VED analizine göre 265 ilaç V ve E grubunda 467, D grubunda ise 178 ilaç belirlenmiştir. ABC-VED matrisine göre, birinci kategoride 298, ikinci kategoride 446, üçüncü kategoride 163 ilaç bulunmaktadır. Sonuç olarak, bu analizler yönetime, özellikle toplam harcamaların önemli bir bölümünü oluşturan ilaçların güvenlik stoğu seviyelerinin belirlenmesinde katkı sağlayacaktır.

Kaynak: Yılmaz, F. (2018). The drug inventories evaluation of healthcare facilities using ABC and VED analyzes. Istanbul Journal of Pharmacy, 48(2), 43-48.

3.1.3. Medikal Mağazalarda Stok Kontrol Teknikleri. Delhi'deki

Nöropsikiyatri Hastanesi

Bu araştırmanın genel amacı sıkı yönetim kontrolüne ihtiyaç duyan ilaç kategorilerini tanımlamaktır. Ayrıca araştırmanın spesifik amaçları bulunmaktadır. Bunlar aşağıda belirtilmiştir:

 Tıbbi malzeme depolarının yıllık tüketimini ve bunlara yapılan harcamaları 2008-2009 yılları için analiz etmek,

 ABC ve VED ve ABC-VED matris analizine dayalı bir öncelik sistemini geliştirmek,

 Daha fazla denetleyici izleme gerektiren ürün kategorilerini belirlemek. Çalışma, yalnızca nöropsikiyatrik ve davranışsal hastalıklara adanmış, Delhi'deki en büyük uzmanlık alanlarına sahip üçüncü dereceli sağlık merkezlerinden birinde gerçekleştirilmiştir. Tıbbi mağazanın 2008-2009 mali yılı için harcadığı yıllık tüketim ve harcama verileri toplanmış ve daha sonra MS Excel'de kopyalanarak analiz edilmiştir. ABC ve VED analizleri yapıldıktan sonra ABC ve VED analizini çapraz tablolayarak bir ABC-VED matrisi oluşturulmuştur.

Sonuç olarak hastanenin tıbbi deposunun stok harcaması, medikal mağazaların etkin ve verimli yönetimi için bilimsel stok yönetimi araçlarının uygulanmasına ve

önemli kategorilere ait ürünlerin yakın denetimine ihtiyaç duyulduğu görülmüştür. Bu kategoriler de aşağıdaki belirtilmiştir:

 Kategori 1: Üst yönetim tarafından yakın izleme ve sıkı kontrol gerekiyor.  Kategori 2: Orta seviye yönetimi tarafından orta düzeyde kontrol.

Kategori 3: Alt yönetim seviyesinde kontrol.

Kaynak: Khurana, S., Chhillar, N., & Gautam, V. K. S. (2013). Inventory control techniques in medical stores of a tertiary care neuropsychiatry hospital in Delhi. Health, 5(1), 8.

3.1.4. Üçüncü Dereceli Bakım Hastanesinde İlaç Masrafları Üzerine

Çalışma: ABC-VED Analizi

Bu makale, daha fazla denetleyici izleme gerektiren ilaç kategorilerini belirlemek için ABC-VED analizini kullanarak Goa Medical College Hastanesi'nde yıllık ilaç harcamasını analiz etmektedir. Veriler 2005–2006 mali yılında toplanmıştır. Hastanede ilaç harcamalarını incelemek için stok kontrol teknikleri olan ABC, VED ve ABC-VED matris analizi kullanılmıştır.

348 ilaçtan yaklaşık %12,93'ü yıllık ilaç harcamasının %45,45'ini (45 ilaç) oluşturuyor ve A sınıfı ilaç olarak sınıflandırılmaktadır. İlaçların %19,54'ü (68 ilaç), bütçenin %20,48'ini (B kategorisi) oluştururken, geri kalan %67,53'ü (235 ilaç) yıllık ilaç harcamalarının sadece %10,07'sini (C kategorisi) oluşturmaktadır. 43 ilaç (%12,36) hayati ilaçlar olarak sınıflandırılmış ve sırasıyla 164 (%47,12) ve 141 (%40,52) temel ve istenen ilaçlar olarak kabul edilmiştir. ABC-VED matris analize dayalı, ilaçların yüzde 22.99'u kategori I olarak sınıflandırılmış ve toplam ilaç harcamalarının %74.80'ini oluşturmaktadır. Kategori II ilaçlar (%41,67) toplam ilaç bütçesinin %21,68'ini, geri kalan %35,36'yı (kategori III) toplam ilaç harcamasının yalnızca %3,52'sini oluşturmaktadır.

Sonuç olarak, stok kontrol tekniklerinin kullanılması sağlık hizmetlerinde rutin bir uygulama olarak benimsenmelidir. Sadece hasta bakımında değil, aynı zamanda kaynakların optimal kullanımı ve stok dışı durumların ortadan kaldırılması şeklinde de önemli iyileştirmeler sağlanabilir. Sermayenin bağımsız bırakılması aynı zamanda diğer gelişimsel faaliyetlere de olanak sağlayacaktır. Sadeliği ve kullanım kolaylığı göz önüne alındığında, bu tekniklerin sağlık yöneticileri arasında çok popüler olması muhtemeldir ve bu nedenle, sağlık sektöründe bu yönetim tekniklerinin yoğun bir şekilde tanıtımına ihtiyaç vardır.

Kaynak: Vaz, F. S., Ferreira, A. M., Kulkarni, M. S., Motghare, D. D., & Pereira-Antao, I. (2008). A study of drug expenditure at a tertiary care hospital: An ABC-VED analysis. Journal of Health Management, 10(1), 119-127.

3.1.5. Üçüncü Dereceli Eğitim Hastanesinde İlaç Deposunun ABC ve

VED Analizi.

Bu çalışma, 2011-2012 mali yılında SGH, Pune, tarafından kullanılan ilaçların sık kontrol edilmesine ihtiyaç duyan maddelerini tanımlamak için ABC ve VED analizi kullanılarak Hindistan’da yapılmıştır.

Medikal mağaza tarafından kullanılan toplam madde sayısı 291’dir. Yıllık toplam ilaç harcaması (ADE), ABC analizi ile sırasıyla %13.4, %16.5 ve %70.1 kategorisine ait olduğu görülmüştür. ADE'nin kategorisinin %69.1, %19.2 ve %11.7'sini oluşturduğu bulunmuştur. VED analizinde, %50.9, %40.2 ve %8.9’un sırasıyla V, E ve D kategori maddeleri olduğunu gösterilmiştir. ABC-VED matris analizinde, %57, % 35 ve %8, ADE'nin de sırasıyla %85.3, %14.2 ve %0.5'ini oluşturan kategori I, II ve III maddeleri olarak bulunmuştur.

Sonuç olarak, üst yönetim kontrolünü gerektiren kategori I'e ait maddeleri, sırasıyla orta ve alt yönetim seviyesine göre kontrol gerektiren kategori II ve III'e ait maddeleri göstermektedir.

Kaynak: Wandalkar, P., Pandit, P. T., & Zite, A. R. (2013). ABC and VED analysis of

the drug store of a tertiary care teaching hospital. Indian Journal of Basic and Applied

Medical Research, 3(1), 126-131.

3.1.6.

Nagpur Devlet Tıp Koleji Hastanesinde İlaç Harcamalarının

Ekonomik Analizi

Bu çalışmanın amacı, Nagpur Devlet Tıp Koleji Hastanesi'nde ilaç harcamalarının ekonomik analizini yapmak ve sıkıyönetimi gerektiren ilaç kategorilerini belirlemektir. 2001-2002 yılları arasında son tamamlanan mali yıl için ilaç harcamalarının ekonomik analizi yapılmıştır. Bu araştırmanın geniş hedefleri bulunmaktadır;

 ADE analizi kullanılarak ABC ve VED analizi.

 ABC - VED matrisine dayanan öncelikli sistemin gelişimi.

 Daha fazla denetleyici izleme gerektiren ilaç kategorilerinin tanımlanması.  Enflasyonun ADE üzerindeki etkisini bulmak için Maliyet Enflasyon Endeksi'nin

(CII) uygulanması.

 Varyansı bilmek için gerçek ADE'nin endeksli maliyetle karşılaştırılması.  Regresyon analizini kullanarak cari mali yılın giderinin değerlendirilmesi.  Kalitenin iyileştirilmesi için alınacak önlemlerin önerisi.

1400 yataklı hastanenin yıllık hastane harcaması (AHE) verileri, hastanenin Baş Denetim ofisinden alınmıştır. Her ilacın yıllık tüketimi ve bunun üzerine yapılan harcamalar Tıbbi Mağaza kayıtlarından hesaplanmıştır.

Stoktaki tüm ilaçların ABC maliyet analizi yapılmıştır. Bunun için bireysel ilaçların ADE'si azalan düzende düzenlenmiş ve daha sonra kümülatif maliyet hesaplanmıştır. Tüm ilaçların VED analizi yapılmıştır. Ardından, kullanılabilecek bir yönetim sistemini geliştirmek için ABC ve VED analizlerini birleştirerek matris formüle edilmiştir. Elde edilen kombinasyondan, denetimi yönlendirmek için iki kategoriye öncelik verilmiştir:

 Kategori 1: Yüksek öncelikli gruptur ve daha fazla dikkat gerektirir. AV, AE, AD, BV ve BE ilaç gruplarından oluşmaktadır.

 Kategori 2: Önceliği düşüktür ve BD, CV, CE ve CD ilaç gruplarına ait ilaçları oluşmaktadır.

Yıllık ilaç alımının endeksli maliyetini bulmak için Hindistan Hükümeti tarafından belirlenen maliyet enflasyon endeksi (CII) uygulanmıştır. Gerçek ADE ve türetilmiş endeksli maliyet arasındaki farklar bulunmuştur. Sonraki yıllara ait harcamaları değerlendirmek için doğrusal regresyon fonksiyonu (NCSS yazılımı) kullanılmıştır.

Sonuç olarak, NCSS yazılımının doğrusal regresyon fonksiyonunu kullanarak, önümüzdeki yıla kadar ADE'yi tahmin edilmektedir.ADE'nin 2003 ve 2005 yılları ile birlikte üst ve alt güven limitleri ise çalışmadaki tabloda açıklanarak verilmiştir.

Kaynak: Thawani, V. R., Turankar, A. V., Sontakke, S. D., Pimpalkhute, S. V., Dakhale, G. N., Jaiswal, K. S., ... & Dharmadhikari, S. D. (2004). Economic analysis of drug expenditure in Government Medical College hospital, Nagpur. Indian Journal of

Pharmacology, 36(1), 15.