Çalışmada kışlık ve yazlık olarak ekilen kişniş çeşit ve hatlarında uçucu yağ bileşenlerinden ana bileşen olan linalol oranına ait değişim Çizelge 4.11.‟de verilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinden anlaşılacağı gibi uçucu yağ bileşenlerinde bulunan linalool oranı kışlık ekimlerde % 53,8-76,7 arasında değişirken, yazlık ekimlerde % 56,5-70,4 arasında olmuştur. Ekim dönemlerine göre ortalama değerleri ise kışlık ekimde % 64.51 iken yazlık ekimlerde % 61,15 olarak belirlenmiştir.
Çeşitlere ait ortalama değerler en yüksek linalol oranları Hat/I (% 73.6)de elde dilmiş bunu Arslan (%65.8), Gürbüz (% 62.8 ) çeşitlerinden elde edilen değerler izlemiştir. Yapılan çalışmalarda kişnişte ana bileşenin linalol olduğu bilinmektedir (Telci ve ark. 2006). Özel ve ark. (2009), Harran ovasında yaptıkları çalışmada linalol oranı % 76.12-82.74, Kaya ve ark. (2000), ise Kazova koşullarında % 79.86-80.54 arasında değiştiğini belirlemişlerdir. Diederichsen (1996) kişnişte linalol oranlarının % 60-80 arasında değiştiğini belirtmiştir. Tescil edilmiş çeşitlerde linalol oranı değerlerden düşük iken, en yüksek linalol oranının elde edildiği Hat-II‟ye ait linalol oranı literatür değerlerinde yüksek değerler arasında yer almıştır
Çizelge 4.11. Tokat Kazova koşullarında yazlık ve kışlık ekilen kişniş çeşit ve hatlarında linalool oranı değişimi
Çeşit/Hat Kışlık Yazlık ORTALAMA Çeşit/Hat
1ARSLAN 64,4 67,2 65,8 2GÜRBÜZ 67,2 58,5 62,8 3KUDRETK 59,6 64,8 62,1 4 PELMUS 67,0 57,9 62,4 5 ERBAA 69,1 62,4 65,7 6 GAMZE 53,4 56,5 54,9 7 HAT/I 76,7 70,4 73,6 8 HAT/II 53,8 51,62 52,7 ORTALAMA Dönemler 63,9 61,2 63,9 61,2 65,8 62,8 62,1 62,4 65,7 54,9 73,6 52,7 0 10 20 30 40 50 60 70 80 DÖNE MLER KIŞL IK YAZL IK ÇEŞİ TLER 1ARS LAN 2GÜR BÜZ 3KUD RETK 4 PE LMUS 5 ER BAA 6 GA MZE 7 HA T/I 8 HA T/II Seri 1
Şekil 4.11. Tokat Kazova koşullarında yazlık ve kışlık ekilen kişniş çeşit ve hatlarında linalool oranlarının dönemlere göre değişimi
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Bu araştırma 2012-2013 yılı vejetasyon döneminde Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Taşlıçiftlik Kampüsü deneme alanında kurulmuştur. Bitki metaryali olarak
Coriandrum sativum L. türüne ait tescil edilmiş 6 çeşit ile toptan seleksiyonla geliştirilmiş iki
hat kullanılmıştır. Yürütülen bu çalışmada bitki boyu (cm), dal sayısı (adet/bitki), şemsiye sayısı (adet/bitki), şemsiyecik sayısı (adet/bitki), bin dane ağırlığı, dekara tohum verimi (kg/da), biyolojik verim, hasat indeksi, uçucu yağ oranı (%), dekara yağ verimi (l/da) özellikleri incelenmiştir. Çalışması sonucunda elde edilen bulgular aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir.
1. Çalışmada kışlık ekilen bitkilerde daha yüksek bitki boyu alınırken, çeşitlere ait ortalama değerler 83,9-99,1 cm arasında değişmiştir. En yüksek bitki boyu Gürbuz (99,1 cm) çeşidinden elde edilmiştir.
2. Çalışmada çeşitlere ait dal sayısı 3,8-4,6 adet/bitki şemsiye sayısı ise 6,5-10,1 adet/bitki arsında değişmiştir. En yüksek dal sayısı Hat/II (4,6 adet bitki)‟de elde edilirken şemsiye sayısı Gamze (10.1 adet bitki) çeşidinden elde edilmiştir. Çalışmada şemsiyecik sayısında, ekim dönemlerine göre ortalama değerleri ise kışlık ekimler de 5.2 adet iken yazlık ekim de 5.1 adet bitki olarak belirlenmiştir. En yüksek şemsiyecik sayısı 5,4 adet ile Hat/I (5,4 adet)‟den alınmıştır.
3. Bin meyve ağırlığı ortalama en yüksek değer 11,9 g ile Hat/II çeşidinden elde edilmiştir. Biyolojik verim Arslan (860,4 kg) çeşidinden elde edilmiş, bunu Pelmus (816,4 kg), Gürbüz (811,8 kg) ve Gamze (802,5 kg) çeşitleri izlemiştir. En düşük değer ise Kudret K (690,2 kg) çeşidinden elde edilmiştir. Biyolojik verim bakımından dönem interaksiyonları önemli olmuş, kışlık ekimlerde Gamze çeşidinde en yüksek, yazlık ekimlerde Pelmus çeşidinde en yüksek verim vermiştir.
4. Çalışmada çeşitlere meyve verimleri kışlık ekimlerde 102,9-251,6 kg/da, yazlık ekimlerde ise 78,7-165,6 kg/da arasında değişmiştir. Kışlık ekimlerde en yüksek verim Gamze çeşidinden alırken yazlıklarda Erbaa ve Hat/I‟den alınmıştır.
5. Hasat indeksi Erbaa (22.0), Gamze (19.9), Hat/II (19.6) çeşitlerinden, en düşük değer ise Pelmus (13.2) çeşidinden elde edilmiştir.
6. Çalışmada çeşitlere ait ortalama uçucu yağ oranları % 0,3-0,5 arasında değişmiş, en yüksek uçucu yağ oranları % 0,5ile Kudret K ve %0,4 ile Pelmus çeşitlerinden alınmıştır. Dekara yağ verimleri ise Gamze (0,61 l/da), Kudret K (0,51 l/da), Erbaa (0,54 l/da) çeşidinde yüksek olmuştur. Bu özelikler kışlık ekimlerde daha yüksek bulunmuştur.
7. Linalool oranları en yüksek değer %73.6 ile Hat/I‟den elde edilmiş, kışlık ekimlerde linalol oranları daha yüksek olmuştur.
Çalışma sonucunda incelenen kişniş çeşitlerinden elde edilen verilere göre, incelenen özellilkler bakımından çeşitler arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. Kişniş kullanılan kısmı çoğunlukla olgunlaşmış meyveleri olduğundan meyve verimi yüksek çeşitlerin üretimine öncelik verilmesi gereklidir. Çeşitler incelenen verimler (meyve ve uçucu yağ verimi bakımından dönemlere farklı tepki göstermiş, kışlık ekimlerde Gamze çeşidinde meyve ve uçucu yağ verimleri yüksek olduğundan bu çeşide kışlık ekimlerde öncelik verilebileceği belirlenmiştir. Yazlık ekimlerde ise Erbaa çeşidi ile Hat/I‟de meyve verimleri yüksek olduğundan yazlık ekilebileceği belirlenmiştir. Ayrıca Hat/I‟de linalol oranının yüksek olması uçucu yağ kalitesi açısından önemlidir. Çalışmada tüm çeşitler deneme yılında kış soğuklarından zarar görmediğinden kışlık olarak ekilebilir. Ancak daha sert kışlarda zarar görme ihtimaline karşı tarla denemelerinin en az bir yıl daha yürütülmesi uygun olacaktır
KAYNAKLAR
Anonim, 1997.Tokat İli Arazi Varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel.Md.Yayınları, İl Rapor No: 60, Ankara.
Anonim, 2007. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Verileri, Tokat.
Başer, K. H. C. 1998. Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Endüstriyel Kullanımı. Anadolu
Üniversitesi Tıbbi ve Aromatik Bitki ve İlaç Araştırma Merkezi, TAB Bülteni, 13-14, 19-34
Bayram, E., Arabacı, O., 2005. Farklı Sıra Arası ve Tohumluk Miktarlarında Kişniş
(Coriandrum sativum L.) „in Bazı Morfolojik ve Teknolojik Özelliklerinin
Belirlenmesi. Türkiye VI. Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya.Araştırma Sunusu Cilt I, Sayfa 535-540
Bayram, E., Kırıcı, E., Tansi, S., Yılmaz, G., Arabacı, O., Kızıl, S., Telci, İ., 2010, Tıbbi ve Aromatik Bikiler Üretiminin Arttırılması Olanakları, Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı-1 11-15 Ocak 2010 Ankara, Say. 437-457
Baytop, T., 1984. Türkiye‟de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları. No: 3255. İstanbul Baytop, T., 1994. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü T.D.K. Ankara.
Baytop, T., 1994. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü T.D.K. Ankara.
Bharwaj, S.D., Kaushal, A. N., 1989. Effect of nitrojen levels and harvesting in Java citronella. Mysore Journal of Agricultural Sciences, 15:60-62
Bommegowda, A., Narayana, M.R., Krishnamoorty, K.K., 1981, Nitrojen fertilizer use in Java citronella. Mysore Journal of Agricultural Sciences, 15:60-62
Carrubba, A., Torre, R.L., Saiano, F. and Alonzo, G. 2006. Effect of Sowing Time on Coriander Performance in A Semiarid Mediterranean Environment. Crop Science, 46: 437-447.
Ceylan, A., 1987. Tıbbi Bitkiler (Uçucu Yağ İçerenler), Ege Üniversitesi Ziraat FakültesiYayınları. No:481, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Basımevi, Bornova-İzmir, sayfa:173-174
Ceylan, A., 1995. Tıbbi Bitkiler I. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:312 İzmir. Clark, R. J., Menary, R. C., 1980a. Environmental effects on peppermint (Mentha piperita L.)
II Effect of temparature on photosynthesis, photorespiration and dark respiration in peppermint with reference to oil composition. Aust. J. Plant. Physiol., 7:693-697. Diederichsen A., 1996. Coriander – Coriandrum sativum L. Promoting the conservation and
use of underutilized and neglected crops. IPGRI, Rome
Doğan, A. ve A. Akgün, A. Bayrak, 1984. Türk kişnişlerinin uçucu yağ verimi ve uçucu yağlarının bileşenleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yılığı 34, 213-220
Doğan, A. ve A. Akgün, A. Bayrak, 1987. Kişniş üretimi, bileşimi ve kullanımı, Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 2:326-333
Gümüsçü, A., İpek, A. ve Gümüsçü, G. 2007. Tescilli Kişniş (Coriandrum sativum L.) Çumra (Konya) Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran 2007,Erzurum.Cilt:2,521-525
Hedge, I.C.&Lamond, J.M. 1972:Olymposciadium. –Pp.421-422 in: Davis, P.H.,(ed)Flora of Turkey and The East Aegean Islands 4.- Edingburgh
Hornok, 1992. The cultivation of medicinal plants. Cultivation and Processing of Medicinal Plants (Ed. L. Hornok), Budapest, pp 131-136
Kaya, N.,G. Yılmaz ve İ.Telci, 2000 Farklı zamanlarda ekiklen kişniş (Coriandrum sativum
L.) populasyonlarının agronomik ve teknolojik özellikleri. Turk. J. Agric. For.24
(2000) 355-364
Karadogan, T. ve Oral, E. 1994. Farklı Sıra Aralıkları Uygulanan Kisnis Varyetelerinin Verim ve Verim Unsurları ve Kalitesi Üzerine Bir Arastırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25 (3): 311-318.
Kan Y (2007). Konya ekolojik koşullarında yetiştirilen kişnişte (Coriandrum sativum L.) uygulanan organik ve inorganik gübrelerin verim ve uçucu yağ üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 21 (42): 36-42.
Kan, Y. ve İpek, A. 2004. Seçilmis Bazı Kisnis (Coriandrum sativum L.) Hatlarının Verim ve Bazı Özellikleri. 14. Bitkisel Blaç Hammaddeleri Toplantısı, Bildiriler, Eskisehir, Eds. K.H.C.Baser ve N.Kırımer. Web‟de yayın tarihi. 149-153.
Kırıcı, S., İnan M., Türk, M., Giray,S., E., Taghikkani, H., 2014 Determınatıon Of Suıtable Coriander (Coriandrum Sativum L.) Cultıvars For Eastern Medıterranean Regıon Turkish Journal of Field Crops 2014, 19(1), 1-6
Kızıl, S., İpek, A., 2004. Bazı Kişniş (Coriandrum sativum L.) Hatlarında Farklı Sıra Arası Mesafelerinin Verim, Verim Özellikleri ve Uçucu Yağ Oranı Üzerine Etkileri Tarım Bilimlerı Dergisi. 10 (3) 237-244
Khah, E.M. 2009. Effect of Sowing Date and Cultivar on Leaf Yield and SeedProduction of Coriander (Coriandrum sativum L.). International Journal of Food,Agriculture and Environment, 7 (2): 332-334.
Khashmelmous, A.E. 1982. Effect of Irrigation Intervals on Yield and Quality of Coriander (Coriandrum sativum ). VIII African Symposium of Horticultural Crops. 167-171. Mert,A.,Kırıcı,S.,1998.Hatay Ekolojik Koşullarında Bazı Baharat Bitkilerinin Yetiştirilme
Olanakları.XII Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı.20-22 Mayıs,1998.Ankara.175- 181
Msaada, K., Hosni, K., Taarit, M.B., Chahed,T., Kchouk, M. ve Marzouk, B., 2007.Changes on essential oil composition of during three stages of maturity. Food Chemistry, 102:1131-1134
Msaada , K., Hosni, K., Taarit, M.B., Ouchikh,O. ve Marzouk, B., 2009a. Variations inessential oil composition during maturation of coriander (Coriandrum sativum L.) fruits. Journal of Food Biochemistry, 33:603-612.
Nandal, J.K., Dahiya, M.S., Gupta, V., Bamel, J. and Telhan, S.K. 2010. Response of Spacing, Phosphorus Level and Cutting of Leaves on Growth and Yield of Coriander. Indian Journal of Horticulture, 67:
Özel, A., Güler, İ., Erden, K., 2009. Harran Ovası Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Kişniş (Coriandrum Sativum L.)‟İn Verim Ve Bazı Bitkisel Özelliklerine Etkisi HR.Ü.Z.F.Dergisi, 13(4): 41-48
Potter T.L. 1996, Essential oil composition of cliantro. J.Agric. Food Chem. 44 (7):1824-1826 htpp://dx.doi.org/10.1021/jf950814c
Singh, R. S., Pathak, M. G., Bodoli, D. W, 1980 .Response of Java citronella cultivars to nitrojen under Jorthat conditions, J,Essential Oil Research, 4(4), 411-416
Telci, İ., Bayram, E. ve Avcı B., 2006.Changes in yields, essential oil and linalool contents of
Coriandrum sativum varieties (var. vulgare Alef. and var. Microcarpum DC.)
harvested atdifferent development stages. European Journal of Horticultural Science, 71(6): 267-271
Telci, İ., Toncer, O.G.,Sahbaz N.,2006. Yiekd, esential oil content and composition of
Coriandrum sativum varities (var. Vulgare Alef. And var. Microcarpum DC.) grown
Tunçtürk, M., 2006. Kişniş (Coriandrum Sativum L.) Bitkisinde Farklı Tohumluk Miktarlarının Verim, Verim Özellikleri Ve Uçucu Yağ Oranı Üzerine Etkisi Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 (39): (2006) 58-62
Tunçtürk, R., 2011. Kişniş (Coriandrum sativum L.) Çeşitlerinde Değişik Ekim Mesafelerinin Verim ve Kalite Üzerine Etkisi YYÜ Tar Bil Dergisi 2011, 21(2): 89-97
Uzun, A., Özçelik, H. ve Özden, Y.S. 2010. Orta Karadeniz Bölgesi için Geliştirilen Kisnis
(Coriandrum sativum L.) Çeşitlerinin Bazı Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi,
Verim ve Uçucu Yag Oranının Stabilite Analizi. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(1): 1-8.
Yaver, S., Sağlam, E., 2013. Bazı Kişniş Çeşitlerinin (Coriandrum sativum L.) Tekirdağ Koşullarında Verim ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi. 10. Tarla Bitkileri Kongresi, 10-13 Eylül 2013, Konya
Şarer E., 2004. Seçilmiş Kişniş (Coriandrum sativum L.) Hatlarında Yazlık ve Kışlık Ekimin Ürün Kalitesine Etkisi Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Esin Raporu (No: 2000-05-03-015) Ankara
ÖZGEÇMİŞ
Adı: Fazilet Soyadı: GÜCÜK
Doğum Tarihi ve Yeri: 22.08.1988/ BOYABAT Medeni Hali: Evli
Yabancı Dili: İngilizce Telefon: 05074709657
e-mail: faziletguner @hotmail.com Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Yılı
Yüksek Lisans Gaziosmanpaşa Üniv. 2014
Lisans Gaziosmanpaşa Üniv. 2011
Lise Mehmet Akif Ersoy Lisesi
/YDA