LEYLA MECNUN

Doğu edebiyatlarında çok kez işlenen Leyla ve Mecnun mesnevisinin erkek kahramanı ve Leyla’ya duyduğu aşkından dolayı aşığın sembol kişilerinden biri haline gelmiştir. Divan şiirinde de aşık sembolü olarak Ferhad ile birlikte onun da

119 _Bahçe 120 _Bahçivan 121 _{Necatigil,a.g.e.s.327} 122 Necatigil ,a.g.e.s.316

50 ismi geçmektedir. Leyla ise sevgilinin temsil etmektedir123_{. Divan şairleri,} Mecnun’un Leyla’ya olan aşkını ve bilinen maceralarını ele alarak sayısız mazmunlar oluşturmuşlardır. İsmi üzerinde sözlük anlamı çağrıştıracak şekilde tevriye ya da iham-ı tenasüp yapılmıştır. Fuzûlî gibi şairlerin divanında Mecnun’a sıklıkla rastlanmış ve telmihlere konu olmuştur. Behçet Necatigil’de şiirlerinde sıklıkla Leyla ile Mecnun’a gönderme yapmıştır.

“Divane Derkenar” adlı şiirinde Leyla ile Mecnun’a gönderme yaparak divan şiirinde kullanılan birçok mazmuna şiirinde yer vermiştir.

“Kimin elinde kaside Kimin elinde gazel Kimi çağırır zülüf

Kande yok gönül

Kanı hani fincan

Kimin yanında yari Kimin yanında ağyar Kime yanar bağrı Ağlar bir kuş kol kanad Sahra da Leyla kırılır Mecnun gider andan”

Şiirin bu bölümünde ‘gazel-kaside-zülüf-ağyar’ terimleri ile birlikte kullanmıştır. Divan şiirinde aşığın sevgiliye ulaşmasında engel olan her şey rakip sayılmaktadır. Zülüf124

ve ağyar 125rakip için kullanılan terimlerdir. Necatigil

123 _{Onay.a.g.e.s.288} 124

“Zülüf, kâkül, perçem, gisu, şekli, kokusu, rengi dolayısıyla pek çok teşbih ve mecaza konu olmuştur. Sevgilinin saçı perişan yani dağınık ve düzensizdir. Aşığın aklını başından alır. Hatta uzunluğu sebebiyle kendisine esir eder. Kokusu misk ve amberden daha yoğun ve etkilidir. Rüzgâr bu kokuyu aşığa ulaştırır.” 124 _{(Pala İskender, Ansiklopedik Divan Şiirleri Ansiklopedisi, Kapı}

51 devamındaki mısralarda ise ‘Leyla-Mecnun- Sahra’ terimleri ile bu destanlaşan aşk hikâyesinin en büyük engellerden biri olan ‘sahra’ yani rakibi işaret etmiştir.

Yine aynı şiirin devamında ise; divan şairleri ‘Baki, Nedim’ ile birlikte divan şiirinde çok sık kullanılan ‘inci, nale,yare,ceylan,servi,revan,hicran,divan’ terimlerini kullanmıştır.

Kimin dilinde baki Kimin dilinde nedim

Mercan yaş nale

Gözleri inci yare

Saplanmış ok neye düşer Kuşlar benzer ceylane.

Kimin yolunda servi Kimin yolunda revan

Kim bu hicranda daim

Kimin şu ateş ahlar Canı o divan.”126

Divan şiirinde geçen klasik aşk konularını hatırlatan bu terimleri geliş güzel kullanmamıştır. Divan şiirinde “servi revan” sevgili için kullanılmıştır. Necatigil’in bu şiirinin tamamı göz önünde bulundurulunca divan şiirinde ‘sevgili- âşık- rakip’ üçgeninde geçen bütün benzetmeler şekilsel olarak yerleştirilmiştir.

“Sevda Peşinde II” adlı şiirinde Leyla ve Mecnun’a modern hayatın yoğunluğu içinde eski bir anıdan bahseder gibi değinmiştir.

“Aşık olduğumu şundan anla: Yolda giderken

Vatman çan çalar, şoför korna.

125 _{“Rakîp-Ağyar: Başkalarının menfaatine mani olarak kendi menfaatine çalışan kimseler demektir.}

Edebiyatımızda engel, düşman, ağyar, hasut, yabancı gibi manalara kullanmışlardır.” (Onay, a.g.e. s.339)

126

52 Aklıma eski bir hikaye geldi:

Leyla ile Mecnun.” 127

“Çeşit” şiirinde hem divan şiirine hem de Leyla’ya gönderme yapmıştır.

“Duyar, lüks koltuklarda yan, duvarlar Bir zengin seste horultuyu

Feilatün, feilatün, feilün Leyla üstüne övgü Alkış üstüne alkış.”128

“İplik” şiirinde ise divan şiirinde sık kullanılan mazmunlarla birlikte Leyla’ya yer vermiştir. Bu mazmunların birlikte kullanıldığına işaret ederek Leyla’nın yüz yıllara konu olmuş hikâyesine atıfta bulunmuştur.

“Baki geldi aklıma Bakiden sonra Nedim Gül deyince bülbül Gece Leyla deyince”129

Necatigil bu şiirinde Leyla’yı gece ile birlikte kullanılmıştır. Divan şiirinde ‘gece’ aşığın ayrılık ve hasretle geçen zaman dilimi için kullanılmıştır. Necatigil’de şiirinde divan şiirinin geleneksel yapısına atıf yapmıştır.

“Sevda Peşinde” adlı şiirinde ise Leyla ironik bir üslupla kullanılmıştır.

“Ben artık bulunduğun şehirden gittim, İnsan kuş misâli!

Sen hâlâ 127 _{Necatigil ,a.g.e.s.29} 128 _{Necatigil ,a.g.e.s.449} 129 Necatigil a.g.e.s.449

53 O kalabalık evde olmalısın,

Gelip gidenin çok mu bari? Üzgünüm Leyla,

Dünya hali!” 130

Divan şiirinde aşık sevgiliye ulaşmak uğruna her türlü sıkıntıya katlanıp gam keder içinde sabrederken Necatigil şiirinde böyle bir durum söz konusu değildir. Necatigil aşkı şiirinde farklı boyutları ile ele almıştır. Sadece Leyla ile Mecnun’u değil Türk edebiyatına yüz yıllarca konu olmuş ‘Ferhat ve Şirin’ ile ‘Aslı ve Kerem’i de şiirinde kullanmıştır.

“Kan ” isimli şiirinde Türk edebiyatında çok sık kullanılan Ferhat ve Şirin ile Aslı ile Kerem hikâyelerine telmih yapmıştır.

“Yürür Ferhat’la Kerem bir seraba Diz yorgunluğu yol uzun

Şirine susamış Aslıya acıkmış Kavuşurlar bu muydu

Kan iter bıkmış.

Utançla gururla korkuyla tutuk”131

“Abdal” şiirinde yine yüz yıllara konu olmuş bu iki aşk hikayesi kahramanlarının isimleir geçmektedir.

“ Nerde bu Leyla, aslı nerde? Çıkartmalar, yağma ve Leyla! Vurur Ferhat dağlara abdal---- Bir fener olacak ilerde bir yerde.”132

130 _{Necatigil ,a.g.e.s.28} 131 _{Necatigil ,a.g.e.s.123} 132

54 Necatigil bu tarihi aşk hikâyelerini modern bir bakış açısı ile yorumlamıştır.

“Bilmeceler” adlı şiirinde ise Şirin’e kavuşma hayali Ferhat’ın deldiği Bisütun dağı ile birlikte kullanmıştır.

“Yollara bakalım: Yolların sonu dağ, Bir sütun mu yoksa Ferhad'ın deldiği?”133

Yine “Çıkmak” şiirinde Ferhat ve ‘aşk- ürkmüş ceylan ve tutsak’ terimleri ile birlikte kullanılmıştır. Türk edebiyatının geleneksel mazmunlarından olan aşığın avcı(sevgili) tarafından tuzağa düşürülen ceylan motifini kullanmıştır.

“O ki bir gözü pekliği yiğit şövalyelerde O ki dağlarda Ferhat yalın ayak.

Bu çağlar kıt zamanlarda bizi bize komazlar O ki aşk, ürkmüş ceylan ve tutsak.”134