Kurumsal Yönetim ve Aktif Kârlılık ĠliĢkisi

Aktif kârlılığı, Ģirket varlıklarının kâr elde etmek için Ģirket yönetimi tarafından ne ölçüde etkin kullanıldığının bir göstergesidir. Net kâr/toplam aktif formülü ile hesaplanan bu oranın yüksek olması istenir. Ancak bu oran değerlendirilirken aktiflere yapılan yatırımın finansmanında ne kadar öz kaynak ya da ne kadar yabancı kaynak kullanıldığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü aktif kârlılığı hem özsermaye hem de yabancı kaynağın birlikte kullanımı sonucunda elde edilen kârlılığı temsil eder. Bu nedenle borç/toplam aktif oranı ile birlikte değerlendirilmesi uygun olacaktır.

Borç/toplam aktif oranının yüksek olması pay sahiplerinin az bir sermaye ile daha geniĢ kaynakların kullanımına egemen oldukları anlamına gelir. Ayrıca borç/toplam aktif oranının yüksek olduğu Ģirketler, Ģirketin faaliyetleri sonucunda elde ettiği kâr oranının yabancı kaynakların maliyetinden yüksek olduğu durumlarda da finansal kaldıracın olumlu etkisinden yararlanma olanağı elde ederler.

Bu çerçevede kurumsal yönetim ilkelerine uyum düzeyinin aktif kârlılığa etkisi çoklu hiyerarĢik regresyon analizi yöntemi kullanılarak sınanmıĢtır. Analizin ilk adımında araĢtırmanın kukla değiĢkeni durumundaki sektörler, ikinci adımında kontrol değiĢkenleri (beta, borç/özsermaye oranı), üçüncü adımında belirleyici durumundaki bağımsız değiĢkenler (kurumsal yönetim derecelendirme notu, firma büyüklüğü, firmanın borsada iĢlem görme süresi, toplam borç/toplam aktifler oranı), dördüncü adımda ise kurumsal yönetim derecelendirme notu ile firma büyüklüğü, borsada iĢlem görme süresi ve toplam borç/toplam aktifler oranı arasındaki etkileĢim puanları dahil edilmiĢtir. Böylece dört aĢamadan oluĢan bir analiz gerçekleĢtirilmiĢtir.

Tablo 3.4: Kurumsal Yönetim ve Aktif Kârlılık Arasındaki ĠliĢki Ġle Ġlgili Regresyon Analizi Sonuçları

Mode l

Kareler

Toplamı df Ortalama Kare F Anlamlılık 1 Regresyon _{0,018 3 0,006 0,512 0,675}a Fark _{1,102 95 0,012} Toplam _{1,120 98} 2 Regresyon _{0,067 5 0,013 1,188 0,321}b Fark _{1,053 93 0,011} Toplam _{1,120 98} 3 Regresyon _{0,321 9 0,036 3,977 0,000}c Fark _{0,799 89 0,009} Toplam _{1,120 98} 4 Regresyon _{0,425 12 0,035 4,385 0,000}d Fark _{0,695 86 0,008} Toplam _{1,120 98}

a. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör)

b. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Beta, Borç/ Özsermaye

c. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Beta, Borç/ Özsermaye, ĠMKB‟de ĠĢlem Göreme Süresi, Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu, Borç / Toplam Aktif, Firma Büyüklüğü

d. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Beta, Borç/ Özsermaye, ĠMKB‟de ĠĢlem Göreme Süresi, Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu, Borç / Toplam Aktif, Firma Büyüklüğü, KYDN*BTA, KYDN*ĠGS, KYDN*FB

e. Bağımlı DeğiĢken: Aktif Kârlılığı

Tablo 3.4‟teki analiz sonuçlarından modele ilk adımda dahil edilen kukla değiĢkenler ile aktif kârlılık arasındaki iliĢki anlamlı değildir. Buna göre firma kârlılığı sektörden bağımsızdır. Denkleme kontrol değiĢkenlerinin dahil edilmesi sonrasında da iliĢkinin anlamlı olmadığı gözlenmiĢtir. Bu bulgu kontrol değiĢkenlerinin (beta ve borç/özsermaye oranının) aktif kârlılık üzerinde etkisinin bulunmadığını göstermektedir. Dolayısıyla aktif kârlılık üzerindeki değiĢimin sadece bağımsız değiĢkenler ile bunlar arasındaki etkileĢimin bir sonucu olduğu söylenebilir.

Buna paralel olarak bağımsız değiĢkenlerin (kurumsal yönetim derecelendirme notu, firma büyüklüğü, firmanın borsada iĢlem görme süresi, toplam borç/toplam aktifler oranı) modele dahil edilmesi ile birlikte iliĢki p < 0.01 düzeyinde anlamlılık kazanmıĢtır.

Dördüncü adımdaki kurumsal yönetim derecelendirme notu ile diğer bağımsız değiĢkenler arasındaki etkileĢim sonucunda elde edilen değiĢkenlerin modele dahil

edilmesi F katsayısının 3.977‟den, 4.385‟e çıkmasını sağlamıĢtır. Bu bulgu etkileĢim değiĢkenlerinin modele katkı sağladığını göstermektedir. Bununla birlikte, her bir değiĢken grubunun aktif kârlılık üzerindeki görece etkisini belirlemek için model özeti tablosunun incelenmesi gerekmektedir.

Tablo 3.5: Kurumsal Yönetim ve Aktif Kârlılık Arasındaki ĠliĢki Ġle Ġlgili Model Özeti Model R R2 DüzeltilmiĢ R2 Tahminin Std. Hatası DeğiĢim Ġstatistikleri R2 DeğiĢimi DeğiĢimi F F DeğiĢiminin Anlamlılık Düzeyi 1 _0,126a 0,016 -0,015 0,1077 0,016 0,512 0,675 2 _0,245b 0,060 0,009 0,1064 0,044 2,182 0,119 3 _0,536c 0,287 0,215 0,094 0,227 7,077 0,000 4 _0,616d 0,380 0,293 0,089 0,093 4,286 0,007 f. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör)

g. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Beta, Borç / Özsermaye

h. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Beta, Borç / Özsermaye, ĠMKB‟de ĠĢlem Göreme Süresi, Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu, Borç / Toplam Aktif, Firma Büyüklüğü

i. Belirleyiciler: (Sabit), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Kukla DeğiĢken (Sektör), Beta, Borç / Özsermaye, ĠMKB‟de ĠĢlem Göreme Süresi, Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu, Borç / Toplam Aktif, Firma Büyüklüğü, KYDN*BTA, KYDN*ĠGS, KYDN*FB

Tablo 3.5‟teki değerler araĢtırma kapsamında incelenen değiĢkenlerin aktif kârlılığını % 38 oranında (R2

= .380) belirlediğini göstermektedir. Ayrıca anlamlılık sütunundaki değerlerden kukla değiĢkenler (ΔP = .675) ile kontrol değiĢkenlerinin (ΔP = .193) modele katkı sağlamadığı anlaĢılmaktadır. Bunun yanında bağımsız değiĢkenler ile aktif kârlılık (ΔP = .000), etkileĢim değiĢkenleri ve aktif kârlılık (ΔP = .007) arasındaki iliĢkiler ise istatistiksel olarak anlamlıdır. Bağımsız değiĢkenler aktif kârlılığı % 22 (R2 = .227) oranında etkilerken, etkileĢim değiĢkenlerinin aktif kârlılık üzerindeki etkisi % 9‟dur (R2

= .093).

Bunun yanında her bir değiĢkenin aktif kârlılık ile olan iliĢkisini ayrı ayrı değerlendirebilmek için katsayı tablosunun incelenmesi gerekmektedir. Tablo 3.6‟daki katsayılar aktif kârlılık ile kukla değiĢkenlerin her üçü arasındaki iliĢkinin de anlamlı olmadığını göstermektedir. Diğer bir deyiĢle bu bulgu aktif kârlılık düzeyinin sektörden bağımsız olduğu anlamına gelmektedir.

Ayrıca kontrol değiĢkeni durumundaki beta katsayısı ile aktif kârlılık arasındaki iliĢki de anlamlı değildir. Bununla birlikte borç/özsermaye oranı ile aktif kârlılık arasında (p = .01; p ≤ .01) istatistiksel olarak anlamlı bir iliĢki bulunmaktadır.

Bağımsız değiĢkenlerden kurumsal yönetim notu, firma büyüklüğü ve borç/toplam aktif oranının aktif kârlılığa etkisi istatistiksel olarak anlamlı iken, ĠMKB‟de iĢlem görme süresi ile aktif kârlılık arasındaki iliĢki anlamlı değildir.

Buna paralel olarak kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeyi ile firma büyüklüğü ve borç/toplam aktif oranını arasındaki etkileĢim modele katkı sağlarken, kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeyi ile ĠMKB‟de iĢlem görme süresi arasındaki etkileĢimin aktif kârlılığını etkilemediği belirlenmiĢtir.

Bu bulgular ıĢığında araĢtırmanının birinci hipotezinin

H1 = Kurumsal yönetim düzeyi ile aktif kârlılık arasında ilişki vardır.

araĢtırma verileri tarafından doğrulandığı sonucuna ulaĢılmıĢtır. Buna göre Ģirketlerin kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeyleri arttıkça, aktif kârlılıkları da buna paralel olarak artıĢ göstermektedir.

Borç/toplam aktif ile aktif kârlılık arasındaki iliĢki ise anlamlı fakat negatiftir. Diğer bir ifade ile borç/toplam aktif yükseldikçe, aktif kârlılıkta düĢüĢ yaĢanmaktadır. Ayrıca kurumsal yönetim düzeyi ve firma büyüklüğü arasındaki etkileĢim ile aktif kârlılık arasındaki iliĢkinin anlamlı olması, kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeyinin büyük firmaların aktif kârlılığına küçük firmalara oranla daha fazla katkı sağladığını ortaya koymaktadır.

Benzer Ģekilde kurumsal yönetim düzeyi ve borç/toplam aktif ile aktif kârlılık arasındaki iliĢkinin anlamlı bulunması borç/toplam aktif değiĢkeninin, aktif kârlılık üzerindeki etkisinin firma büyüklüğüne bağlı olduğunu göstermektedir. Dikkat edilirse, borç/toplam aktif yalnız baĢına aktif kârlılığını olumsuz etkilerken, bu etki kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeyi ile birlikte pozitife dönüĢmüĢtür.

Buradan hareketle Ģirketlerin kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeyi arttıkça aktif kârlılıklarının arttığı, diğer bir ifade ile Ģirketin varlıklarının etkin bir Ģekilde yönetildiği sonucuna ulaĢılabilir. Ayrıca bu durum Ģirketlerin kurumsal yönetim ilkelerini uygulama düzeylerinin düĢük olmasına bağlı olarak kredibilitesinin

düĢmesi ve buna bağlı olarak da yabancı kaynak maliyetinin özsermaye maliyetinin üzerinde gerçekleĢmesinin bir sonucu olabilir.

Tablo 3.6: Kurumsal Yönetim ve Aktif Kârlılık Arasındaki ĠliĢki Ġle Ġlgili Katsayılar

Model Standart Olmayan Katsayılar Standart Katsayılar _{t Anlamlılık} B Std. Hata Beta 1 (Sabit) 0,035 0,016 2,170 0,032

Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,022 0,024 -0,101 -0,925 0,357 Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,035 0,032 -0,118 -1,089 0,279 Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,019 0,078 -0,025 -0,247 0,805

2

(Sabit) 0,047 0,017 2,735 0,007

Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,012 0,024 -0,055 -0,501 0,618 Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,041 0,032 -0,138 -1,282 0,203 Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,019 0,077 -0,025 -0,250 0,804 Beta 0,001 0,013 0,007 0,074 0,941 Borç / Özsermaye -0,005 0,002 -0,218 -2,088 0,040

3

(Sabit) -0,363 0,161 -2,258 0,026

Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,018 0,024 -0,083 -0,751 0,455 Kukla DeğiĢken (Sektör) 0,004 0,031 0,014 0,134 0,894 Kukla DeğiĢken (Sektör) 0,035 0,070 0,046 0,500 0,618 Beta -0,017 0,013 -0,137 -1,311 0,193 Borç / Özsermaye 0,002 0,003 0,083 0,729 0,468 Kurumsal Yönetim Notu 0,015 0,008 0,216 1,880 0,063 Firma Büyüklüğü 0,047 0,019 0,333 2,456 0,016 IMKB Süre -0,003 0,037 -0,007 -0,075 0,941 Borç / Toplam Aktif -0,241 0,050 -0,586 -4,775 0,000

4

(Sabit) -2,051 0,737 -2,783 0,007

Kukla DeğiĢken (Sektör) -0,020 0,023 -0,090 -0,839 0,404 Kukla DeğiĢken (Sektör) 0,014 0,031 0,047 0,449 0,655 Kukla DeğiĢken (Sektör) 0,024 0,067 0,032 0,366 0,716 Beta -0,002 0,013 -0,014 -0,135 0,893 Borç / Özsermaye 0,008 0,003 0,349 2,642 0,010 Kurumsal Yönetim Notu 0,312 0,122 4,590 2,559 0,012 Firma Büyüklüğü 0,286 0,083 1,999 3,443 0,001 ĠMKB‟de ĠĢlem Süresi -0,075 0,167 -0,192 -0,451 0,653 Borç / Toplam Aktif -0,758 0,178 -1,846 -4,257 0,000 KYDN*FB -0,041 0,014 -6,434 -3,003 0,003 KYDN*ĠGS 0,010 0,026 0,223 0,397 0,693 KYDN*BTA 0,087 0,029 1,630 3,031 0,003 a. Bağımlı DeğiĢken: Aktif Kârlılığı