Kurumsal Bağlılık Kavramı

Bir kavram ve anlayış biçimi olarak bağlılık; toplum duygusunun olduğu her yerde var olup, toplumsal içgüdünün duygusal bir anlatım biçimidir. Kölenin efendisine, memurun görevine, askerin yurduna sadakati anlamındaki bağlılık, eski söyleniş

şekliyle sadakat, sadık olma durumunu anlatmaktadır. Genel olarak bağlılık, en yüksek derecede bir duygudur. Bir kişiye, bir düşünceye, bir kuruma ya da kendimizden daha büyük gördüğümüz bir şeye karşı gösterdiğimiz bağlılığı ve yerine getirmek zorunda olduğumuz bir yükümlülüğü anlatır (Ergun, 1975: 98).

İşletmeler işgörenlerin istek, beklenti ve ihtiyaçlarını bilmek ve karşılamak durumundadır. Bunu yapabilirlerse işgörenlerin moral, motivasyon ve tatmini üzerinde etkili olabileceklerdir. İşgörenler de motive edildikleri ve tatmin oldukları örgütsel koşullarda, örgüte bağlılık duyacaklar ve bu doğrultuda performanslarını artırarak örgüt amaçları doğrultusunda çaba göstereceklerdir. Bunun için işletmelerin, varlıklarını korumaları ve sürdürmeleri için hayati öneme sahip işgörenlerin örgütsel bağlılıkları ve performanslarını artırması konusuna gereken önemi vermelidir (Uygur 2007, 71).

Türkiye'de yapılan araştırmalarda örgütsel bağlılık teriminin “organizational commitment” kavramının karşılığı olarak, başlıca iki anlamda kullanıldığı belirtilmiştir. Buna göre 1993'te Varoğlu, 1995'te Tuncer, bu kavramı “örgütsel bağlılık”; 1996'da Celep ve 2000 yılında Balcı ise, “örgütsel adanmışlık” şeklinde adlandırmışlardır. Bu çalışmada, bu kavramın karşılığı olarak “örgütsel bağlılık” terimi kullanılmıştır (İnce ve Gül, 2005).

İşgörenlerin işle ilgili tutumlarından biri olan örgütsel bağlılık, özellikle son 50 yılda fazlaca üzerinde durulan bir kavram olmasına rağmen, henüz bu kavramın tanımı üzerinde fikir birliğine varılamamıştır(Bayram, 2003, 128).

Bu nedenle literatür incelendiğinde, birbirinden farklı birçok bağlılık tanımına rastlamak mümkündür. Örgütsel bağlılığa yönelik tanımlar aşağıda sıralanmıştır (Keleş, 2006):

- Kişinin kimliğini örgüte bağlayan tutum ve eğilimlerdir.

- Bireyin belli bir hareket tarzına ve çevresindeki kişilere bağlılık duyması ile belli davranışlara yönelmede kişinin, kendisini taahhüt altına koymasıdır.

- Örgütün amaçları ile kişinin amaçlarının bütünleşme veya uyuşması sürecidir.

- İşgörenlerin, elde ettiklerinin yaptıkları katkılara oranı ile ilgili algılamaları ve örgütteki yatırımlarının ve yan yatırımlarının birikimine bağlı olan bir değiş tokuş ve birikme olgusudur.

- Kişinin tatmin edici olsa da olmasa da, bir işe saplanıp kalması ve kendini işine psikolojik olarak bağlanmış hissetmesidir.

- Bir örgütün çoklu unsurlarının (tepe yönetimi, müşterileri, sendikaları ve genel alanda toplumu kapsayabilir) amaçlarıyla özdeşleşme sürecidir.

- Kişinin örgüte karşı hissettiği psikolojik bağlanma olup, örgütün bakış açıları ile özelliklerini kabul etme ve kendine uyarlama derecesini yansıtmaktadır.

- Örgütün amaç ve değerlerine taraflı, duygusal bağlılığı amaç ve değerler kapsamında bireyin, rolünü örgütün iyiliği için yapmasıdır.

Meyer ve Allen ise örgütsel bağlılığı; işgörenlerin örgüte olan psikolojik yaklaşımını ve işgören ile örgüt arasındaki ilişkiyi yansıtan, örgüt üyeliğini devam ettirme kararına yol açan psikolojik bir durum olarak tanımlamıştır (Başyiğit, 2006).

Grusk,1966’da bağılılığı “bireyin örgüte olan bağının gücü” şeklinde tanımlamıştır (Balay, 2000).

Örgütsel bağlılık, kurumun değer yargıları ve hedefleri ile özdeşleşmek, aynı zamanda kurumdan karşılık beklemeksizin bu hedefleri gerçekleştirmek için hissedilen sorumluluktur (Gözen, 20007).

Örgütsel bağlılığın; işe katılma, sadakat ve örgüt değerlerine olan inanç olmak üzere bireyin örgüte olan psikolojik bağlılığını ifade ettiği düşünülmektedir. Bağlılıkta üç

aşama olarak; itaat, dahil olma ve kimlik kazanma sayılmaktadır. (Bazı kaynaklara göre itaat, özdeşleşme ve benimseme gibi adlarla da anılmaktadır). Bu düşünceye göre itaat aşamasında; birey karsısındaki insanların etkisini kendini tanıtma amacıyla kabul eder ve örgüte dahil olmaktan gurur duyar. İtaat’in; maddi ya da manevi ödül almak ya da maddi veya manevi cezadan kaçınmak amacıyla bağlanma olduğunda söz konusu olduğu söylenmektedir. Özdeşleşme türünde bağlanmanın; bireyin başka bir birey ya da gruba benzemek istemesi ve onların değerlerine, düşüncelerine saygı duyması ile ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu tür bağlılığın, küçükken ailede başladığı daha sonra çalışma yaşamında da kişinin kendine ideal olarak örgütün değerlerini seçerek bunlarla özdeşleşmek istediği belirtilmektedir. Benimsemede ise bireyin, örgütün amaç ve değerleri kendininkilerle aynı olduğu için ona bağlandığı söylenmektedir ve bu tür bağlanmanın kolay kolay ortadan kalkmayacağı düşünülmektedir (Özmen, 1990: akt. Erbaş, 2008).

Luthans’a göre örgütsel bağlılık, örgütün üyesi olarak varlığını sürdürmek için yoğun istek duyma, örgüt yararı için normalden fazla çaba gösterme ve örgütün değer ve hedeflerine inanma ve kabul etmedir. Çalışanların örgüte sadakatleriyle ilgili bir tutumdur.

Güçlü örgütsel bağlılık şu şekilde karakterize edilir:

- Örgütsel amaç ve değerleri kabullenme ve bunlara güçlü bir inanç duyma

- Örgütsel amaçların başarılması yönünde ekstra çaba harcama örgüt üyeliğini devam ettirme yönünde güçlü bir istek duymadır.

Örgütsel bağlılık çalışanın örgütsel amaç ve hedeflerinin bir parçası olmayı kabul etmesi ile gerçekleşir. Kısacası çalışan örgütün başarmaya çalıştığı şeye inanıyorsa, bu onu bu amaca katkıda bulunmak için motive eder (Şen, 2008).

Vanderberg ve Scarpella, kurumsal bağlılığı "Kurumun hedef ve değer yargılarına inanma, bunları kabul etme (kurumun bürokratik yapısı, kuruma sadakat, norm ve düzenlemeler) ve kurum adına çabalamaya gönüllü olma" olarak tanımlamaktadır (Çetin, 2004: 90).

Örgütsel bağlılığa ilişkin yukarıda yapılan tanımlardan da anlaşılacağı üzere, kavrama ilişkin yapılan tanımlar oldukça farklı içeriklere sahiptir. Bunun nedeni, işgören ile örgüt arasındaki ilişkinin yapısı ve nasıl geliştiği konusunda, yazarlar arasındaki görüş ayrılıklarıdır. Ancak örgütsel bağlılık üzerine yapılan bütün tanımlar, bağlılığın ya tutumsal ya da davranışsal bir

temele dayandığı konusunda bir ortak nokta geliştirmektedirler. Diğer bir ifadeyle, işgörenler tutumsal veya davranışsal bir sebep geliştirerek örgüt üyeliğini devam ettirmektedirler. Bu doğrultuda, örgütsel davranış alanında çalışan bilim adamları, daha çok tutumsal bağlılık üzerinde dururlarken, sosyal psikologlar, daha çok davranışsal bağlılık üzerinde yoğunlaşmışlardır (Mowday, 1982: akt. Eğilmez, 2008).

Örgütsel bağlılık, bireyin işle bütünleşmesi ve örgütün değerlerine inanmasını içeren, örgüte olan psikolojik bağı ifade eder. Yani örgütsel bağlılık, bireyin örgüte ve yaptığı işe bağlanması, sadakat göstermesi ve örgüt değerlerine inanması gibi duyguları içerir (Akıncı, 1997). Bu nedenle, günümüzde, işgörenlerin yaptıkları işten ve çalıştıkları örgütten memnun olmalarını sağlamak, örgütler tarafından mal ve/veya hizmet üretmek kadar önemli görülmektedir (Başyiğit, 2006).