Kuruluş Aşamasında Karşılaşılan En Önemli Sorunlar

Firmaların kuruluş aşamasında karşılaştıkları sorunlar; finansal yetersizlik, yeni ekipman yetersizliği, nitelikli uzman eksikliği, elektrik, gaz, kanalizasyon, su vb. bağlanmasına yönelik sorunlar, pazarlama ve ürünleri satışa sunma ve devlet dairelerinin dürüst çalışmamasına yönelik sorunlardır. Mülakata katılan firmalara göre en sık karşılaşılan

sorun finansal yetersizlik sorunudur. Sadece F firması, finansal sorun yaşamamıştır.

F firmasının kuruluş aşamasında karşılaştığı en önemli sorun, devlet dairelerinin dürüst çalışmamalarıdır. F firmasına imalat yerinin kuruluşundan tutun da faaliyete geçinceye

65

kadar ruhsat izninin verilmemiştir. Buna sebebi, ilgili makamların işletmeci ya da yerel yatırımcılara, doğru muamele yapmamalarından kaynaklanmaktadır. F firmasının genel müdürü, yatırım yapmak ya da iş yeri açmak isteyen bir iş adamının Kırgızistan hükümetinin vermiş olduğu veya işletme kurma ve çalıştırma kanununa esasen kuruluş işlemlerini yapamadığını belirtmektedir. Bu sorunun sebebini şu şekilde açıklamaktadır:

Yatırım yapan kimse hak ve hukuktan ne kadar uzak olursa açılış izni veren kurumun izin için alacağı rüşvet de o kadar yüksek olacaktır. Artık bu tür durumlardan dolayı yeni iş yeri açmak isteyenlerde o tur işlerle bizzat kendileri uğraşmadan “bas parayı al izni” durumu ortaya çıkmıştır.

Genel müdürün sözlerini özetlersek, ilgili birimler yardımcı olma konusundan bilinçli bir şekilde uzaklaşmakta ve uzaklaştırmaktadır. Artık bu işler klasikleşmiş bir hal almaktadır. Firma, bu sorunun üstesinden gelmek için rüşvet vermeye zorunda kalmıştır.

A firmasının kuruluş aşamasında karşılaştığı temel sorun finansal yetersizliktir. Girişimci, firmayı 2008 yılında Bişkek’te kiralık bir odada açmıştır. Girişimci, ürünlerini üretmek için yeterli üretim kapasitesine sahip olmadığından dolayı 2 yıl sonra dikiş atölyesini kapatmaya karar vermiş ve başka bir dikiş atölyesinde terzi olarak çalışmıştır. Daha sonra girişimci Rus-Kırgız Kalkınma Fonu'na finansal destek için başvurmuş ve ‘Halk Bank’ aracılığıyla 570 bin dolarlık bir kredi almıştır. Verilen kredinin 156.000 $ ile banliyö köylerinden birinde tavanlı iki katlı bir bina; üretilen ürünlerin yelpazesini ve kalitesini yükseltebilmek için 100.000 $ değerinde yeni Türk ve Çin dikiş makineleri satın

almıştır. Yeni bir dikiş atölyesinin açılması, girişimcinin ürün maliyetini azaltmasında

yardımcı olmuş ve bu durum üretim ve emtia cirosunda artış gerçekleştirilmiştir.

B firmasının müdürü kuruluş aşamasında birçok sorun yaşadıkalarını belirtmiş ve temel sorunun ekipman yetersizliği olduğunu vurgulamıştır. Yeni ekipmanın kıt olmasından dolayı, tank, pastörizatör, homojenleştirici, kazan ve diğerleri kullanılmış ekipman (ikinci el) satın almak zorunda kalınmıştır. Daha sonra Rusya ve Çin'den yeni ekipmanlar alınmıştır. İkinci büyük sorun ise nitelikli uzmanların eksikliğidir. B firması müdürü bu sorunun nasıl çözüldüğü ile ilgili şunları ifade etmektedir:

Biz yeni gelen işçiler için staj başlattık.. Ayrıca, işçilere eğitim vermek için Rusya'dan uzmanlar getirttik. Şu anda, nitelikli çalışanlar ilgili bir sorunumuz yok. Çalışanların büyük kısmın Kırgız Devlet Teknik Üniversitesi Teknoloji Bölümü mezunudur.

66

Üçüncü sorun, elektrik, gaz, kanalizasyon, su vb. bağlaması ile ilgili sorunlardır. Elektrik, gaz, kanalizasyon, suyun işletmeye bağlanması için, yolsuzluk nedeniyle rüşvet vermek zorunda kalınmıştır.

C firmasına göre 2010 yılında yapılan darbe, turist sayısını oldukça büyük bir oranda azaltmıştır. 2012 yılında firma kurulduğunda, Kırgızistan’da Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştır. Şeçimlerden dolayı, devlet turizm sektörü geliştirilmesine ve desteklemesine yönelik herhangi bir faaliyette bulunulmamıştır. Firmanın sahibi, turizmin gelişmesine yönelik devletin çok az para harcadığını ve firmaların kendilerinin Kırgızistan'ı turizm pazarında tanıtmak zorunda kaldığını belirtmektedir. 2012 yılında birçok turizm şirketi iflas ettiler. C firmasının nasıl ayakta kalabildiği şu şekilde ifade edilmektedir:

Seyahat acentemiz 2012 yılda sadece Avrupa'dan gelen büyük turist akışı sayesinde hayatta kaldı. Asya ve Amerika gibi dünyanın diğer bölgelerinden gelen turistelerin sayısı çok azdı. 2012 yılında Berlin'de Uluslararası Turizm Fuarı'na katılım şirketimizi kurtardı. Bu sergiye katılımın sayesinde Avrupa'daki birçok seyahat acentesi Kırgızistan’a Avrupa'dan turist göndermeye başladı.

D firması ise kuruluş aşamasında pazarlama, dağıtım ve finansal yetersizlik sorunları yaşamıştır. 2014 yılında pencere, kapı ve vitray pencereler için malzemeleri Bişkek şehrinden satın alıyorlardı. Malzemelerin maliyeti yüksek olduğundan dolayı pencere, kapı ve vitray pencerelerinin üretim maliyeti de arttığından piyasada rekabet etmek mümkün olmamıştır. Üretilen ilk parti pencere, maliyetin altında satılmıştır. Üretim maliyetini azaltmak için Kazak, Çin ve Türk malzeme tedarikçileri ile tedarik sözleşmeleri yapılmıştır.

Sınırlı finansal kaynaklardan dolayı, D firması işletmesini kiraladığı bir binada kurmuştur. 2014 yılında pencere, kapı ve vitray pencerelerin maliyeti ve binanın kirası yüksek olduğundan bir hayli zorlanmıştır. Ancak 2015 yılında girişimci, uygun fiyata yeni bir bina satın almıştır.

E firması açıldığında karşılaştığı sorunun pazarda uzun yıllardan beri yer alan, bu alanda tekel olan çok güçlü rakiplerle karşılaşmak olduğunu belirtmiştir. Bu sorunlara ilişkin rahatsızlıklarını aşağıdaki gibi ifade etmektedir:

67

Bu işe yeni girdiğimizde, rakiplerimiz bizi zor duruma sokmak için her şey denediler, ayrıca tehditler de aldık. Çalışma deneyim ve gerekli donanıma sahip olmama gibi nedenlerden dolayı ihalelere katılmamızı engeliyorlardı. İhalede, verdiğimiz fiyat rakiplerinkinden birkaç kat daha az olsa da ihaleleri rakipler kazanıyorlardı. Dürüst olmayan ihalelerin temel nedeni, ihaleleri yürüten yetkililerin yolsuzluğudur. Kaybettiğimiz birkaç ihale sonrası, yardım almak için Maliye Bakanlığı'ndaki tanıdıklarla görüştük ve ihalelerin daha dürüst bir ortamda yapılmasına yardımcı oldular. Şu anda ihaleler daha açık bir şekilde yapılsa da hala yolsuzluklar devam etmektedir.

3.2.4. Kirgizistan’da Bankacılık ve Finans Sisteminin Yetersizliğinden Kaynak