Kırgızistan’daki İşletmelerin Karşılaştıkları En Önemli Sorunlardan Üç Tanesi

Kırgızistan’da işletmelerin karşılaştıkları en önemli sorunlar; yolsuzluk, devlet desteğinin yokluğu, vergi siteminin eksiklikleri ve karmaşığı, teşvik edici kanunların yokluğu ve

kontrol organlarının sürekli kontrolüdür. Ancak yolsuzluğun en büyük sorun olduğunu

belirtmektedirler.

A firması, Kırgızistan’daki işletmelerin karşılaştıkları en önemli sorunların rüşvet,

yüksek vergi oranları ve gölge ekonomisinde olan rakiplerin faaliyetleri olduğunu belirtmektedir. Rüşvet soruna ilişkin rahatsızlıklarını da şu şekilde ifade etmektedirler:

‘Ürünlerimizi yurtdışına ihraç ettiğimizde, Kazakistan sınır bölgesinde rüşvet sorunları ile karşılaşıyoruz. Ürünlerimizi sınırdan geçirmek için para istiyorlar. Eğer para vermezsek ürünlerimizin sınırdan geçirmek çok vakit almaktadır.

72

A firması, hükümet programının eksiklerinin KOBİ’lerin gelişimine engel olduğunu belirtmektedir. İyi düşünülmemiş vergi sisteminin kâr payının büyük kısmını aldığını söylemektedir. Yerel makamlar, küçük işletmelerin yerel bütçelere ait kesintilerini azaltma konusunda hiçbir endişe duymamaktadır.

B firma için temel sorun pazardaki yüksek rekabettir. Rekabet sorununu şu şekilde ifade etmektedir:

Diğer işletmelerle rekabet etmek her geçen gün daha da zorlaşmaktadır. Birçok işletme ürünlerini sadece Bişkek'te değil, aynı zamanda Kırgızistan'ın diğer bölgelerde de satmatkadır. Biz, ürünlerimizi Bişkek ve şehrin kenarında satıyoruz. Finansal kaynaklarımız yeterli olmadığından dolayı üretimi genişletemiyoruz.

B firmasının faaliyetlerini zorlaştıran bir diğer sebep ise, kontrol organlarının (sıhhi epidemiyoloji istasyonu, vergi yetkilileri, yangın servisi, ekolojistler ve diğerleri) rüşvetciliğidir.

B firmasının genel müdürü rüşvet sorunu şöyle açıklamaktadır:

Genellikle herhangi bir sorun, yetkiliye çeşitli şekillerde rüşvet verildikten sonra çözülür. Kırgızistan'daki rüşvetçilik, toplumsal hayatın tüm alanlarını içine alan bir genişliktedir. Kitle bilincinde, çalışanı veya görevli olan kişiyi herhangi bir sorunu çözmek için “teşvik etmeden” uygulamanın imkânsız olduğu fikri kökten yerleşmiştir.

Çeşitli faaliyet alanlarında hizmet sunumunun açık bir şekilde düzenlenmemesi için vatandaşların kamu makamlarına sorunla ile başvurması görevi kötüye kullanmaya yol açmaktadır. Bu düzeydeki insanlar, yasama organlara karşı olumsuz tutumlar oluşmakta, kitle bilincinde yasama organların hakkında satılmış ve rüşvete karışmış olduğu düşüncesini oluşturmaktadır.

Üçüncü sorun devlet kurumlarının destek olmaması ve mülkiyetin korunması için devlet garantisi bile olmamasıdır.

C firması, KOBİ’lerin üç ana sorunun; devlet desteğinin eksikliği, vergi sisteminin eksikliği ve rüşvet olduğunu belirtmektedir. Kırgızistan çok güzel ve turistik bir ülke olmasına rağmen devlet hala turizme önem vermemektedir. Günümüzde “Göçebe Oyunları” yapılmaya başladıktan sonra, turistler Kırgızistan’a ilgisi göstermeye

73

başlamışlardır. Vergi sisteminin eksikliklerinin, turizm sektörü üzerinde büyük etkisi vardır. Görüşülen kişi vergi sistemdeki eksiklerinin etkisini ve rüşvet sorunu şu nedenlere bağlamaktadır:

İyi düşünülmemiş bir vergi sistemi, işletmenin kârının çoğunu alıyor ve sonunda işletmeler iflasın eşiğine geliyor. Yetkililer, turizm alanında vergileri azaltmakla ilgilenmiyorlar. Rüşvet, Kırgızistan'daki girişimcilerin sıkça karşılaştığı bir sorun. Nereye gidersen git, her yerde para istiyorlar. Bilgi için müracaat etsen bile bir miktar para ödemelisin.

D firmasının müdüre göre, Kırıgizstan’da karşılaşılan temel sorunlar rüşvet, devlet desteğinin eksikliği ve iyi düşünülmemiş vergi sistemidir.

Rüşvet sorununu şu şekilde ifade etmektedir:

İşletmemizi her zaman kotrol etmeye gelmektedirler. Her fırsatta, kontrol eden makamlar ceza yazmaya çalışmakta ve genellikle rüşvet almaktadır. Eğer onlara rüşvet vermezsek daha sonra işletmede başka sorunlar bulabilmektedirler. Ürünlerin üretimi veya satışı için bir lisans alırken, bir işletmeyi açma sürecini hızlandırmak için resmi olmayan ücret istenmektedir. Pencereler için malzeme sipariş ettiğimizde, Kazakistan sınırındaki malzemeleri sınırdan geçirmek için genellikle rüşvet vermek zorundayız. Eğer rüşvet vermezsek o zaman malzemelerimizi geçtirmeyebilmektedirler.

Kırıgizstan'da iş yapmak için büyük miktarda kaynak gerekmektedir. Yasanın tüm gerekliliklerine uymak için çok çalışmak gerekmektedir. İktidar organları ve kontrol makamları ile etkileşim halinde olan KOBİ’ler için çok fazla kısıtlama, gereklilik ve yükümlülük hissedilmektedir. KOBİ’lerin desteklenmek yerine devlet baskısı altında olduğunu söylemek mümkündür. KOBİ’leri desteklemek için çok iyi bir devlet programı oluşturulmuş ancak işe yaramamaktadır.

Bir başka ciddi sorun ise iyi düşünülmemiş vergi sistemidir. Bu soruna ilişkin şu cevabı vermiştir:

Pencere, kapı, vitray pencereler üretmeye ilk başladığımızda, gelirlerimiz büyük kısmı ile vergi ödemek zorunda kaldık. Çoğu girişimci, yüksek vergi ödememek yerine daha az

74

vergi ödemek için rüşvet vermektedir. Yüksek vergiler nedeniyle, bazı kuruluşlar tamamen gölgeye geçmektedir.

E firmanın müdürü temel olarak tüm devlet kurumlarının yolsuzluğa karıştığını söylemektedir. İşletme kayıt edilirken, devlet çalışanları çok fazla sorun yaşattılar. Çalışanlar, işletmenin kayıt süresinin uzatılmasının sebeplerinden biri olarak belge listesinde bile olmayan belgelerin eksik olduğunu ve bazı belgelerin doğru şekilde doldurulmadığını öne sürmektedir Daha sonra işletmeyi açmak için devlet çalışanlara rüşvet verdiler.

İkinci önemli sorun ise yüksek vergi oranları ve karmaşık vergi sistemdir. Tamamlanmamış yasalar ve karmaşık vergi idaresi, ayrıca vergi makamları, sıhhi epidemiyoloji istasyonu, itfaiye ve çevreciler tarafından yapılan sürekli denetimler işletmenin gelişmesine izin vermemektedir.

Üçüncü sorun haksız rekabettir. Kırgızistan'da yol inşaatı alanında pek fazla rakip yoktur. Ancak şirketlerin çoğu yetkililerin, milletvekillerin akrabaları ya da çocuklarıdır. Bazı şirketler, ihalelere katılmada akrabalık bağlarını kullanarak genellikle diğer şirketlerin sunduklarından daha yüksek bir fiyat sunarak bile ihaleleri kazanabilmektedir

F firmasının müdürüne göre KOBİ'lerin temel sorunları, haklarını ve yasaları

bilmemeleri, bilgilendirme dairelerinin olmayışı ve devlet tarafından destek verilmeyişidir.

Sonuç olarak şunlar ifade edilmiştir: Devlet tarafından teşvik edici kanunlar mevcut değil.

Devlet kurumları; özel sektörü, özel yatırımları ve küçük işletmeleri sağmal bir inek gibi görmekte ve buradan haraketle muamele yapmaktadır.