Kur’an Yorum ( Tefsir ) ve Fihrist / “Der Koran Kommentar und

Paret’in gerekçeli tercüme veya kısa tefsir çalışması olarak tanımlanabilecek bu eserini önsözünde kendisinin verdiği bilgilere atfen tanıtmaya çalışacağız. Paret’in, yorum ve fihrist anlamına gelen “Kommentar und Konkurdanz” adlı çalışması onun Kur’an tercümesi süreciyle eş zamanlı sürdürülmüştür. Tercümeden dört yıl sonra yayımlanan bu çalışma, tercümesinde uyguladığı paralel pasajlar yöntemi sonucunda ortaya çıkan yorumlar ve aynı konulardaki ayet gruplarının Kur’an’daki tertibe göre düzenlenmesiyle oluşmuştur. Bu eserin konuyla ilgili diğer çalışmalarından farkı; metin boyunca yorum ve fihristin birlikte ilerlemesidir..

210 _{Paret, Der Koran Übersetzung, s. 7-8.} 211 _{Paret, Der Koran Übersetzung, s. 8.} 212 _{Paret, Der Koran Übersetzung, s. 9.}

Yorumdan (Kommentar) neyin kastedildiği hakkında açılayıcı bilgiler veren Paret, öncelikle onun kapsamını belirler. Paret, Mürcie’nin öğretisine dayandırdığı Tevbe Suresi 106. ayette olduğu gibi sonradan yüklenen anlamların yorumda/tefsirde dikkate alınmadığının vurgular. Yorum/tefsirin amacının ayetlerdeki kelime ve ifadelerin ilk söylendiği zamanki anlamlarının ortaya çıkarılmasına hizmet etmek olduğuna işaret eder. Yorum/tefsirde, Kur’an metninin kompozisyon ve tarih / zaman sorununa eğilmediğini ifade eder. Bu iki sorunun çözülmesi Kur’an’ın anlaşılmasına katkı sağlayacak olsa da Paret, ne kadar planlı ve sistemli yaklaşılsa da Kur’an’ın bu yapısını düzeltmenin mümkün olmayacağını savunur.213 Ona göre Richard Bell, Đngilizce tercümesinde bu yaklaşımla Kur’an’ı tercüme denemesindeki zekice çıkarımlarına rağmen birçok konuda çıkmaza düşmüş ve ortaya yeni bir şey koyamamıştır. Paret, Richard Bell’in tercümesi ve tercüme yöntemi hakkında başlıca tespitlerini de paylaşır. Ona göre; Kur’an’ın metninin daha iyi anlaşılması için öncelikle her bölüm için doğru neticeler elde etmeye çalışılmalıdır. O, bu sorunun aradaki boşlukları dolduracak ayrı ayrı analizler olmadan bir çırpıda çözülebilecek bir sorun olmadığı kanaatindedir.214

Paert’in yorum/tefsir çalışmasında Kur’an kavramları ve deyimleriyle ilgili açıklamalarda bir sistem takip edilmemiş, önemli görülenler seçilerek yeri geldikçe açıklanmıştır. Bilimsel incelemeye konu olabilecek bölümler tartışma konusu yapılarak değerlendirilmiştir. Bazı kısa surelerde Birkeland’ın yorumları tartışmaya açılarak farklı görüşler varsa belirtilmiştir. Birkeland’ın tercümesinde metnin okuyucu tarafından anlaşılmasını son derece önemsemektedir. Ona göre; kapalı ve karışık bölümlerde de mütercim, okuyucuyu aydınlatarak metnin tarihsel sürecini ve bağlamını anlamasına yardımcı olmalıdır. Paret, Kur’an’ı okuyarak metnin içeriğini ve ilgili olduğu bağlamı anlamak isteyen kişinin bu yardımlar olmaksızın Kur’an’ı eline almak istemeyeceği kanaatine sahiptir. Kaynaklarla ilgili bilgiler yeni sonuçlara varıldıkça ya da farklı kanaatler serdedildikçe oryantalist kaynakları tanımayan okuyucu için az sayıdaki standart kaynak hariç, her defasında yazar, eser, kitap adı, yayım yeri ve yılı tam verilmek suretiyle kaydedilmiştir.215

Paret, eserin ikinci içeriği olan fihristle ilgili bilgiler verir. Fihristin, türünün ilki olduğunu belirtir. Fihristte Yorum’un aksine; sadece Kur’an ayetleri üzerinde

213 _{Paret, Koran Kommentar und Konkurdanz, W. Kohlhammer Ver., Stuttgart 2005, s. 5.} 214 _{Paret, Koran Kommentar und Konkurdanz, s. 5.}

durulduğunu, fihrist’in bir ifadenin veya kelimenin Kur’an’da geçtiği aynı veya benzer yerleri göstermeye hizmet etmek amacıyla kaleme alındığına işaret eder. Kur’an’daki aynı veya benzer ifadelerin bulunduğu pasajları belirtmek için takip ettiği usul hakkında detaylı ve teknik bilgiler verir.216

Paret Kur’an tercümesinin tamamlanmasının hemen ardından, yorum ve tefsir çalışmasının oluşturulması sürecine geçtiğini, yıllarca süren bir çalışma sonucunda, binlerce ayeti benzerliklerinden dolayı birbiriyle karşılaştırarak ortak ve yakın anlamları yakalamaya çalıştığını ifade eder. Ancak tüm gayretlerine rağmen bazı ayetlerin karşılaştırmalarında hata yapılmış olabileceğini başından belirten Paret, aynı anlama gelen ayetlerle yakın anlama gelenlerin farklı kullanılarak belirtildiğine işaret eder. Tüm Kur’an malzemesini başkasından yardım almadan yürüten yazar, mükemmel bir çalışma beklentisi içerisine girilmemesi gerektiğini de ilave eder. Paret, her bölümü dikkatlice tekrar tekrar gözden geçirdiğini ve okuyucu için uzun ama değerli hizmetler sunduğunu belirtir. Hazırladığı Kur’an tercümesi ve yorum/tefsir eserlerinde kaynak gösterdiği paralel pasajlarda, fihrist çalışmasından yararlandığını belirtir.217

Bazı Kur’an Yorum ve Fihrist okuyucularının eserde Kur’an’ın içeriğiyle ilgili bir indeksin olmayışını bir eksiklik olarak değerlendirmiş olabileceklerine işaret eden Paret, bu çapta bir indeksin hazırlanmasının başlı başına bir çalışma olduğunu hatırlatır. Bu türden iyi bir çalışmanın oluşması için aylarca çabaya ihtiyaç olduğu kanaatindedir. Son olarak Hollandalı oryantalist J.H. Kramers gibi bazı Kur’an mütercimlerinin bu türden çalışmaları kaleme aldıklarını hatırlatır.218

Kanaatimizce Paret, Kuran’daki ifadelerin ilk olarak geçtiği zaman ve zemindeki anlamlarının bilinmesinin Kur’an’ın doğru anlaşılmasına hizmet edeceği görüşüyle yerinde ve haklı bir tespitte bulunmuştur. Haddi zatında Zemahşerî başta olmak üzere bazı müfessirler bu durumu göz önünde bulundurarak tefsir yapmışlardır. Günümüzde Kur’an araştırmacıları özellikle Kur’an tercümelerinde daha fazla önem arz eden Kur’an sözcük, kavram ve deyimleri hakkında araştırmalar yapmaya yönelmişlerdir. Ülkemizde de bu alanda orijinal çalışmalar kaleme alınmaktadır.219

216 _{Paret, Koran Kommentar und Konkordanz, s. 6-7.} 217 _{Paret, Koran Kommentar und Konkordanz, s. 7.} 218 _{Paret, Koran Kommentar und Konkordanz, s. 8.}

219 _{Örnek çalışmalar için bakınız; Abdulcelil Bilgin, Kur’an’daki Deyimler ve Zemahşerinin Keşşaf’ı,}

3.2. Paret’in Kur’an’la Đlgili Görüşleri ve Değerlendirilmesi