Kur’an Tercümesi / “Der Koran Übersetzung”

Paret’in Kur’an çalışmalarına bakılacak olursa onun bu alanla ilgili çalışmalarının daha çok Kur’an metninin anlaşılması çerçevesinde oluştuğu gözlemlenecektir. Yukarıda hakkında bilgi verdiğimiz Kur’an tercümesi planından itibaren Kur’an’ın metnini bilimsel yöntemlerle anlaşılır bir şekilde Almanca’ya tercüme etme hedefinin gerçekleştiği 1965 yılına kadar yaptığı Kur’an araştırmalarının çoğunda ana tema Kur’an metnini anlama ve açıklama olmuştur. Kur’an tercümesinden sonra da bu eksendeki çalışmalarını yorum-tefsir ve fihrist çalışmasıyla devam ettirmiş, vefatına kadar aynı konuda çeşitli makale tebliğ ve kitaplar yayımlamıştır.

Oryantalistler arasında Kur’an çalışmalarıyla bilinen Paret’in tercümesi hakkında tezimizin kapsamını aşmayacak şekilde tanıtıcı bilgiler vermeye çalışacağız. Tercümenin tanıtımı için Paret’in, tercümesinin önsözüne ve Kur’an’a dair diğer çalışmalarındaki tercümeleri içeren bölümlere başvuracağız.

1966 yılında yayımlanan tercümesine yazdığı önsözde Paret, Kur’an’ı, Hz. Muhammed’in (s) Arap halkına ilahi vahiy olarak bildirdiği içerik ve açıklamalar şeklinde tanımlar. Kur’an, farklı kıraatlerle gelmiş olsa da metninin Hz. Muhammed’in (s) yaşadığı döneme kadar uzandığını; yani orijinalliğinde bir şüpheye mahal olmadığını belirtir. Kur’an metninin oluşum süreci, yazılması ve harekelendirilmesinden bahsederek Kur’an’ın şiirsel özelliğinden dolayı ezberlenmiş olmasının onun metninin

daha sonraki zamanlarda bile doğru okunmasına hizmet ettiğini ifade eder. Ona göre; bu özelliğinden dolayı Kur’an’ın Hz. Muhammed’in (s) ağzından çıkmadığını iddia etmek, mesnetsiz kalmaktadır.207

Paret’e göre; Kur’an metninin menşei hakkında sorun olmaması onun bütünüyle problemsiz bir metin olduğu anlamına gelmemektedir. Ona göre Kur’an’ın asıl sorunu; metni oluşturan ifadelerin söylendikleri zamana göre sıralanmamış olması ve bunların, sureler içinde konu bütünlüğüne dikkat edilmeden gelişigüzel yerleştirilmeleridir. Daha doğru ifade ile parate göre; Kur’an’ın çok ciddi bir kompozisyon sorunu vardır. Bu yapısından dolayı Kur’an’da farklı yerlerde geçen bir konunun her durum için ayrı ayrı ele alınması gerekliliğini doğurmuştur.208

Doğru bir anlama ulaşmak için her bir bölümün, ancak tarihsel kritik yöntemiyle ele alınarak değerlendirilmesi icap etmektedir. Paret, bu özelliğinden dolayı kendi Kur’an çevirisinde Kur’an bölümlerinin nüzul tarihinde anlaşıldığı manalarla tercüme etmeye çalıştığını belirtir. Tercümede kullanılan yöntemin, ifadeden kastedileni herkesin anlayabileceği anlaşılır bir konuşma diliyle vermeyi amaçlaması gerektiğine işaret eder. Metindeki ifadeler, dilin kullanım özgürlüğünü sınırlamadan manayı verecek şekilde tercüme edilebilmelidir. Bu yaklaşım gereği “kale” fiilini, Đncil’in Almanca’yasındaki gibi “konuştu” fiiliyle değil; “söyledi” fiiliyle tercüme ettiğini ve eş anlamlı “kelleme” gibi fiillerin, Almanca konuşma dilindeki karşılıklarını vermeye çalıştığını belirtir. Paret, “Allah merhametlidir” şeklindeki yaygın besmele tercümesini örnek vererek bu bölümün “Allah merhamet etmeye, bağışlamaya hazırdır” şeklinde tercüme edilebileceğini belirtir.209

Tercümede teknik bazı detaylarla ilgili açıklamalar yapar. Anlaşılmasında zorluk bulunan bazı ifade ve bölümlerin tercümesinde kelimenin karşılığını vermekle yetinmek durumunda kaldığını belirtir. Kur’an’ın doğru anlaşılmasının önündeki engeller hakkında bilgi vererek çeviriden nasıl daha iyi faydalanılabileceğini açıklar. Paret’e göre Kur’an’ın Arapça aslındaki ifadelerin kesik ve karışık olması, metnin konu ve kompozisyon bütünlüğünden yoksun olması, okuyucunun Kur’an’ı anlaması önünde duran büyük engellerdir. Boşlukları ve kapalılıkları doldurabilmesi için çok iyi seviyede dil bilgisine sahip olması gereken okuyucuya bu imkânı, tercümesini de parantez içinde ek bilgiler vermek suretiyle sunduğunu ifade eden yazar; tercümeyi daha pratik olarak

207 _{Paret, Der Koran Übersetzung von Rudi Paret, W. Kohlhammer Ver., Stuttgart 2010, s. 5.} 208 _{Paret, Der Koran Übersetzung, s. 5.}

kullanmak isteyenlere de parantez içi bilgilere göz atmadan metni okumasını tavsiye eder.210

Tercümesinde, zaman ve şart cümlelerinin çevirisini, metnin anlamına uygun bir şekilde yapmaya özen gösterdiğini belirten Paret, tefsir kaynakları hakkında bilgiler vererek, anlaşılmasında zorluk yaşadığı bölümleri ağırlıklı olarak Taberi ve Zemahşeri, bazen de Beydavi tefsirlerine başvurarak gidermeye çalıştığını belirtir. Kendisinden önceki Alman mütercimlerin çevirilerinden yararlanmadığını, buna karşın diğer Avrupa dillerinde yayımlanmış Richard Bell1in “The Qor’an” ve Regis Blacheree’nin ”Le Coran” adlı tercümelerinden istifade ettiğini belirtir.211

Müşkil bölümlerin tercümesinde kendi geliştirdiği paralel pasajlar yöntemini sıklıkla kullandığını ifade eder. Bu yöntemde dengeli bir yaklaşımla dil ve tema açısından yakınlığı bulunan benzer Kur’an pasajları birlikte değerlendirilerek ortak bir bağlam bulunur. Paret, bu yöntemi neredeyse tüm tercümesi için kullandığını belirtir. Çabalarına rağmen kapalılığını gideremediği bölümler de bulunduğunu, okuyucunun bunları görebilmesi ve tercümesinin gelişigüzel yapılmadığını göstermek için buralarda soru işaretleri kullandığını belirtir. Tercümesinde benzer diğer işaretlerin hangi durumlar için kullanıldığı hakkında bilgiler verdikten sonra ayet ve sure numaralarında Mısır baskısı Kur’an’ı, transkripsiyonda ise Alman Şarkiyat Enstitüsü’nün belirlediği kuralları esas aldığını belirtir.212

3.1.2.3. Kur’an Yorum ( Tefsir ) ve Fihrist / “Der Koran Kommentar und