Kumaslarda Utuleme Haslıgı Test Yontemleri

Tekstil materyallerinin ev tipi utuleme islemleri sonrasındaki renk degisimlerini incelemek icin uluslararası kabul edilmis standartlar incelenmis ve TS 472 EN ISO 105 X11, BS 1006:1996 X11 ve AATCC 133 tespit edilmistir. Bu standartlardan TS 472 EN ISO 105 X11 kullanılmıstır. TS 472 EN ISO 105 X11 standardı BS 1006:1996 X11 standardının cevirisidir.

2.8.1.1. Pres Utulemeye Karsı Renk Haslıgı Standardı : TS 472 EN ISO 105 X11 1999

Bu standart, her turlu tekstil malzemesinin renklerinin utulemeye ve sıcak silindirler arasında islenmeye karsı dayanımının belirlenmesi icindir. Sıcak pres utuleme icin tekstil malzemesinin kuru, nemli ve ıslak olması durumuna gore ayrı ayrı deneyler belirlenmistir. Hangi deneyin uygulanacagı genellikle tekstil malzemesinin son kullanım sekline gore belirlenir.

Yapılan calısmada kuru pres utuleme islemi icin verilen deneyler uygulanmıstır. Kuru bir deney numunesi belirli basınc ve sıcaklıkta, belirli bir sure ile ısıtıcı bir cihaz ile preslenir. Deney numunesindeki renk degisimi; hemen ve 4 saat kondisyonlandıktan sonra olmak uzere iki kere gri skalayla degerlendirilir.

Kullanılan Cihaz Ve Yardımcı Malzemeler:

Isıtıcı cihaz, dogru bir sekilde kontrol edilebilen elektrikli ısıtma sistemine ve deney parcasına 4kPa±1kPa basınc uygulayabilen, bir cift duzgun yuzeyli paralel plakaya sahip olan bir cihaz olmalıdır. Deney parcası sadece ust yuzeyden ısıtılmalıdır. Alt plaka izolasyon amaclı kullanılan ısıya dayanıklı bir malzeme olmalıdır.

Isıtıcı cihazın bulunamaması halinde ev tipi utuler de kullanılabilir. Ancak sıcaklıgı yuzey pirometresi veya sıcaklıga duyarlı indikator kagıtlarla olculmelidir. Utuye 4kPa±1kPa basınc uygulaması icin, yuzey alanı ve toplam agırlıgını uygun oranlara getirecek sekilde agırlık eklemesi yapılmalıdır. Ev tipi utu kullanıldıgında raporda belirtilmelidir.

Duzgun yuzeyli, 4-6 mm kalınlıgında izolasyon amaclı duzgun yuzeyli ısıya dayanıklı tabaka deney sırasında alt yuzey olarak kullanılmalıdır ve deney arasında sogutulmalıdır.

Alt yuzey tabakasının uzerini kaplamak icin 260g/m² kutlede yunlu flanel malzeme ile 3 mm kalınlıgında dolgu hazırlanır. Bu amacla kece veya yunlu kumas kullanılabilir.

Dolgu malzemesinin uzerini kaplamak icin boyanmamıs, agartılmıs, merserize edilmemis, duzgun yuzeyli ve birim alan kutlesi 100–130 g/m² arasında olan pamuklu kumas kullanılmalıdır.

Renk degisimini degerlendirmek icin gri skala kullanılmalıdır.

Numune Hazırlama

Deneye tabi tutulacak malzeme 40 mm x 10 mm ebatlarında kesilir.

Presleme sıcaklıgı icin deney malzemesinin lif cinsine uygun bir sıcaklık secilir. En cok kullanılan uc presleme sıcaklıgı 110°C, 150°C, 200°C±2°C dir. Gerektiginde, deney raporunda belirtilmek kaydıyla baska sıcaklıklarda kullanılabilir.

Deney Islemleri

Herhangi bir ısıtma veya kurutma islemi gormus tekstil malzemelerinden alınan deney parcaları deneye tabi tutulmadan once bagıl rutubeti % 65±2 ve sıcaklıgı 20±2°C olan ortamda kondisyonlanmalıdır.

Isıtıcı cihazın alt plakası ısıya dayanıklı bir plaka, yunlu flanel dolgu ve kuru, boyanmamıs pamuklu kumas ile kaplanmalıdır.

Kuru deney parcası yunlu flanel dolguyu kaplayan pamuklu kumasın uzerine konur. Isıtıcı cihazın ust plakası veya utu deney numunesinin uzerine konur. Belirlenen presleme sıcaklıgında 15 sn tutulur.

Deney parcasındaki renk degisimi uygun gri skala ile hemen ve 4 saat kondisyonlandıktan sonra olmak uzere iki kere karsılastırılarak degerlendirilir (Anonim 1999).

2.8.1.2. Isıya Karsı Renk Haslıgı: Pres Utuleme Standardı : AATCC 133-1999

Bu test metodu tum form ve tipteki tekstillerin sıcak utuleme sonrasındaki renk degisimi ve renk transferindeki dayanıklılıgı belirlemede kullanılır. Pres utuleme deneyleri kumasın kuru, nemli ve ıslak olarak yapılabilir. Hangi testin yapılacagı kumasın kullanım yerine gore belirlenir.

Kuru preslemede, numune belirlenen sıcaklık, zaman ve agırlık altında bir ısıtma aletiyle preslenir. Deney numunesindeki renk degisimi hemen ve 4 saat kondisyonlandıktan sonra olmak uzere iki kere gri skalayla degerlendirilir.

Kullanılan Cihaz ve Yardımcı Malzemeler:

Isıtıcı cihaz, numunenin uzerine ustten ısı uygulayan, sıcaklıgı kontrol edilmis ve numuneye 40±10 g/cm² basınc uygulayan bir cihaz olmalıdır.

Bazı az kritik testlerde ısıtıcı cihaz yerine ev tipi utu kullanılabilir. Fakat bu durumda utunun yuzey sıcaklıgı yuzey pirometresi ile veya ısıya duyarlı kagıtlarla olculmelidir. Utu tartılmalıdır ve alanı ve toplam agırlıgının 40±10 g/cm^2’yi verip vermedigi kontrol edilmelidir. Ev tipi utu kullanıldıysa raporda belirtilmelidir.

Alt yuzey olarak duzgun -Flexboard II denilen- plaka kullanılmalıdır.

Alt yuzey tabakasının uzerini kaplamak icin yaklasık 260 g/m²’lik yun flanel kullanılarak yaklasık 3 mm kalınlıgında iki kattan olusan bir dolgu hazırlanır. Bunun yerine yun kece de kullanılabilir.

Dolgu malzemesinin uzerini kaplamak icin boyanmamıs, agartılmıs, merserize edilmemis, 100 – 130 g/m² gramaja sahip ve duzgun yuzeyi olan pamuklu kumas kullanılmalıdır.

Renk degisimini degerlendirmek icin gri skala kullanılmalıdır.

Numune Hazırlama

Eger kumas test ediliyorsa 12x4cm ebatlarında kesilir.

Presleme sıcaklıgı icin deney malzemesinin lif cinsine uygun bir sıcaklık secilir. En cok kullanılan uc presleme sıcaklıgı 110°C, 150°C, 200°C±2°C dir. Gerektiginde, deney raporunda belirtilmek kaydıyla baska sıcaklıklarda kullanılabilir.

Deney Islemleri

Herhangi bir ısıtma veya kurutma islemi gormus tekstil malzemelerinden alınan deney parcaları deneye tabi tutulmadan once bagıl rutubeti % 65±2 ve sıcaklıgı 20±2°C olan ortamda kondisyonlanmalıdır.

Isıtıcı cihazın altı; Flexboard II plakasının yunlu flanel dolgu ve kuru, boyanmamıs pamuklu kumas ile kaplanmasıyla hazırlanır.

Kuru deney parcası yunlu flanel dolguyu kaplayan pamuklu kumasın uzerine konur. Isıtıcı cihazın ust plakası veya utu deney numunesinin uzerine konur. Belirlenen presleme sıcaklıgında 15 s tutulur.

Deney parcasındaki renk degisimi uygun gri skala ile hemen ve 4 saat kondisyonlandıktan sonra olmak uzere iki kere karsılastırılarak degerlendirilir (Anonim 2000 a).