Alkol Madde Kullanan Şizofreni Ve BAB Hastalarının Karşılaştırılması ġizofreni ve BAB hastalarını alkol-madde kullanım yaygınlığı açısından

karĢılaĢtırdığımızda; Ģizofreni grubunda yaĢam boyu sigara kullanımı %70, Ģimdi sigara kullanımı %52, BAB grubunda ise sırasıyla %60 ve %51; Ģizofreni grubunda yaĢam boyu alkol kullanımı %32, Ģimdi alkol kullanımı %18, yaĢam boyu AKB %8, Ģimdi AKB % 2, yaĢam boyu madde kullanım yaygınlığı %14, Ģimdi madde kullanım yaygınlığı %3, BAB grubunda ise, yaĢam boyu alkol kullanımı %34, Ģimdi alkol kullanımı %24, yaĢam boyu AKB %10, Ģimdi AKB %3, yaĢam boyu madde kullanım yaygınlığı %7, Ģimdi madde kullanım yaygınlığı %3 olarak saptandı. Her iki grup, madde kullanım yaygınlıkları açısından oranlar t testi ile analiz edilip,

Ģizofreni ve BAB hastaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmadı.

ÇalıĢmamızda alkol-madde kullanan Ģizofreni ve BAB tanılı hastalar arasında sosyodemografik özellikler açısından kardeĢ sayısı dıĢında (z=-1.988, p=0.047) anlamlı bir fark saptanmadı. Alkol-madde kullanımına nikotin kullanımını ekleyip analizleri yenilediğimizde, YBNAMK olan Ģizofreni hastalarının aylık gelir ve

sosyoekonomik düzeylerinin YBNAMK olan BAB grubuna göre daha düĢük olduğu saptandı.

Her iki grup arasında hastalık öyküsüne baktığımızda; alkol-madde kullanan Ģizofreni grubunda, alkol-madde kullanan BAB göre toplam yatıĢ süresi (z=- 2.702 , p=0.007), intihar giriĢimi varlığı ( =4.026, p= 0.045) daha fazlaydı. Alkol madde kullanan Ģizofreni grubu hastalarının birinci derece akrabalarında psikiyatrik hastalık olarak Ģizofreni, alkol-madde kullanan BAB grubu hastalarının birinci derece akrabalarında psikiyatrik hastalık olarak duygudurum bozukluğunun ( = 14.285 , p= 0.01) daha sık görüldüğü saptandı. Bu sonuçlar iki hastalığın özellikleri göz önünde bulundurulduğunda beklenen bir sonuçtu.

ÇalıĢmamızda Ģizofreni ve BAB grupları uygulanan ölçeklerden elde edilen puanlar açısından karĢılaĢtırıldığında, alkol-madde kullanan Ģizofreni grubunda, alkol-madde kullanan BAB grubuna göre UKU-YEDÖ psiĢik alt ölçek puanı (z=-1.539 , p=0.014), KPDÖ puanı ( z=-4.182 p˂0.001) daha yüksek, ĠGD ölçek puanı (z=-4.584 , p˂0.001) ve ĠDÖ puanının (z=-2.810 , p=0.005) daha düĢük olduğu saptandı.

Regier ve arkadaĢlarının (49) psikiyatrik hastalıklarda alkol-madde kullanım yaygınlığını araĢtırdıkları çalıĢmada, Ģizofreni hastalarının %47‟sinde alkol-madde kullanım bozukluğu, %33.7‟sinde alkol kullanım bozukluğu ve %27,5‟inde ise madde kötüye kullanımı olduğunu; BAB hastalarında ise aynı oranların sırasıyla

%56.1, %43.6, %33.6 olduğu saptanmıĢtır. Mueser ve arkadaĢları (44) alkol madde kullanan Ģizofreni ve BAB tanılı hastaları karĢılaĢtırarak, tanısal ve demografik özeliklerini inceledikleri 263 hastalık çalıĢmada 85 Ģizofreni hastasında %45 alkol,

%31 stimülan, %22 oranında esrar; 44 BAB hastasında %66 alkol, %34 stimülan,

%22 esrar kullanım oranı olduğunu; alkol ve narkotik maddeleri erkeklerin, stimülanları ise daha çok kadınların tercih ettiğini, hiç evlenmemiĢ olanlarda, evlilere göre madde kullanımının daha yaygın olduğunu, gençlerde stimülan, esrar, halusinojenlerin daha sık tercih edildiğini, alkol ve stimülan kullanımı ile düĢük eğitim seviyesi arasında anlamlı bir iliĢki olduğunu saptamıĢlardır. Mueser ve arkadaĢları (45) BAB grubunda alkol kullanım oranlarını daha yüksek saptamıĢtır.

D‟Mello ve arkadaĢları (90), çalıĢmalarında yer alan 17 Ģizofreni hastasının

%33‟ünde alkol, %58‟inde madde; 15 BAB hastasının %55‟inde alkol, %55‟inde

madde kullanımı saptamıĢ olup, alkol-madde kullanan ve kullanmayan hastalar arasında kısa psikiyatrik değerlendirme ölçek puanları arasında anlamlı bir fark saptamamıĢtır. Ancak alkol-madde kullanan hastaların daha yüksek dozda nöroleptik tedaviye ihtiyacı olduğu bildirmiĢlerdir. Verdoux ve arkadaĢları (154) 38 Ģizofreni, 40 BAB, 14 Ģizoaffektif bozukluk tanılı hastalarla yaptıkları çalıĢmada Ģizofrenide

%23.7, BAB „da %20 oranında madde kullanımı saptamıĢ olup; madde kullanan ve kullanmayan gruplar arasında sosyodemografik ve hastalık öyküsü özellikleri açısından anlamlı fark saptamamıĢtır. Cantwell ve arkadaĢları (67), ilk epizod psikoz hastalarında madde kullanım yaygınlığını araĢtırdıkları çalıĢmalarında, 51 Ģizofreni hastasında %23.5, 21 BAB tanılı hastada %11.9 oranında alkol-madde kullanımı olduğunu, en sık esrar ve alkolün tercih edildiğini saptadılar. Mueser ve arkadaĢları (68) ise yürüttükleri çalıĢmada Ģizofreni hastalarında %52, BAB hastalarında %59 oranında alkol-madde bağımlılığı saptadılar. Ülkemizde yapılan çalıĢmalara baktığımızda Üçok ve arkadaĢları (174) Ģizofreni ve BAB tanılı hastalarda sigara kullanımını araĢtırdıkları çalıĢmada; 66 Ģizofreni hastasında %57.5, 78 BAB hastasında %55.1 oranında sigara kullanımı olduğunu saptadılar. Remisyon dönemindeki Ģizofreni hastalarında sigara kullanan ve kullanmayan grup arasında uygulanan ölçeklerden elde edilen puanlar açısından anlamlı bir fark saptanmazken, akut psikotik dönemde sigara kullananlarda SAPS, SANS puanlarında yükselme olduğunu bildirdiler. Güleç ve arkadaĢları (190), 5524 hastayı kapsayan retrospektif çalıĢmalarında Ģizofreni hastalarında %3.2, BAB hastalarında %3.5 oranında madde kullanım bozukluğu olduğunu, alkol ve nikotin dıĢında en sık tercih edilen maddenin esrar olduğu saptamıĢtır. ÇalıĢmamızda Ģizofreni hastalarında, kullanım bozukluğu düzeyinde en sık tercih edilen maddele,r sırasıyla biperiden, alkol, esrar, uçucu madde iken, BAB tanılı hastalarda en sık tercih edilen maddelerin sırasıyla alkol, biperiden, esrar olduğunu saptadık.

ġizofreni ve BAB hastalarında alkol-madde kullanımı ile ilgili yapılan çalıĢmalardaki yöntem farklılıkları nedeniyle sonuçlarda da farklılıklar gözlenmektedir. EĢtanı alan hastalara bazı tedavi merkezlerinde ve hapishane gibi yerlerde daha sık rastlanılmaktadır. Bu nedenle örneklemin seçim yeri madde kullanım oranlarını etkileyebilmektedir. Cinsiyet, yaĢ ve diğer sosyodemografik özellikler madde kötüye kullanımında önemli olduğu gibi Ģizofreni ve BAB‟da

hastalığın baĢlangıcı, gidiĢi, tedaviye uyumu gibi özelliklerinde farklılıklar oluĢturduğu için önemlidir. ÇalıĢmalarda madde kullanımının tanımlanmasına iliĢkin, bağımlılık, kötüye kullanım, kullanım, sorunlu kullanım ve madde kullanımının Ģimdi ya da yaĢam boyu kullanım Ģeklinde alınması gibi farklı tanımlamalar kullanıldığı için de çalıĢmalar arası farklı sonuçlar elde edildiği düĢünülmüĢtür. ÇalıĢmalardaki yöntem farklılıklarından dolayı verileri karĢılaĢtırmada yaĢanan zorluklar ve son zamanlarda yapılan çalıĢmalarda Ģizofenide nikotinik reseptör iĢlevlerinin azalması ile açıklanan Ģizofreni ve sigara kullanımı arasında biyolojik bağlantını nedeni ile çalıĢmamızda baĢlangıçta nikotin kullanımı dıĢarıda bırakılarak alkol madde kullanımı analiz edildi. ÇalıĢmalardaki yöntem zorluklarını göz önünde bulundurarak alkol madde kullananlar içinde alkol madde kullanım bozukluğu olan hastaları alıp, yeniden analiz ettiğimizde de klinik gidiĢ açısından çok farklı sonuçlar saptamadık. Bu çalıĢmanın sonuçları değerlendirilirken mutlaka bazı kısıtlılıkların da göz önünde bulundurulması gerekir. ÇalıĢmanın üçüncü basamak kuruluĢunda, düzenli kontrollerin yapıldığı bir takip biriminde yapılmıĢ olması önemli kısıtlılıklardandır. Genelde alkol-madde kullanımı eĢlik eden psikiyatrik hastaların düzenli takibi sürdüremediği bilinmektedir. ġizofreni grubundan 15 hastayı EskiĢehir Toplum Ruh Sağlığı Merkezi‟nden çalıĢmaya dahil etmek de baĢka bir kısıtlılık olarak düĢünülebilir. Alkol-madde kullanım yaygınlığı araĢtırılırken hastalardan herhangi bir kan –idrar numunesine farmakolojik inceleme yapılmamıĢ olup, kiĢilerin beyanına baĢvurulmuĢ olması ve çalıĢmanın kesitsel olması da kısıtlılıklarımız arasındadır. Bununla birlikte özellikle ülkemizde Ģizofreni ve BAB tanılı hastalardaki alkol-madde kullanım yaygınlığına yönelik çalıĢmaların azlığı nedeni ile çalıĢmamızın konu ile ilgili literatüre katkısı olacağını düĢünüyoruz.

Bu çalıĢmada ayrıca alkol-madde kullanan Ģizofreni ve BAB hastaları alkol-madde kullanım yaygınlığı, alkol-madde kullanım bozukluğu yaygınlığı açısından karĢılaĢtırılmıĢtır. Daha fazla örneklem grupları, ilk atak hasta ve takip çalıĢmaları ile konunun araĢtırılması, Ģizofreni ve BAB hastalarında alkol-madde kullanımının hastalığın kliniği ve gidiĢine etkilerinin daha iyi anlaĢılmasına katkı sağlayacaktır.

6. SONUÇ VE ÖNERİLER