1.5. Krizin Aşamaları
1.5.3. Kriz Sonrası Dönem
Krizin son aşamasıdır. İşletmenin krize uygun çözümlerle sorunlara cevap verebilmesi için son şansıdır. Bu son safhada gerekli cevaplar verilemezse örgütün içine düştüğü durumdan kurtulma ihtimali kalmaz ve örgüt zaman içerisinde yok olma tehlikesiyle yüz yüze kalır.73
Yaşanan kriz durumu, örgütün iç ve dış çevresinde meydana gelen değişiklikler, örgüt yöneticisinin sıra dışı kararlar almasına neden olur. Ancak, örgütün her zaman bu beklenmedik krize karşı gerekli önlemleri alacak zamanı olmayabilir. Bu gibi durumlarda örgüt yöneticisi hızlı hareket etmek ve doğru kararlar vermek zorundadır.
Örgüt, bu dönemde değişime uygun çözümlerle krizi sonlandırarak, çalışmalarına yeni bir yön kazandırabilir. Bu aşamada, örgütün içine düştüğü krizi çözmek amacıyla, iç ve dış kaynaklardan yararlanılmalıdır. Bir değişim plânı hazırlanarak, kriz ortamına uygun stratejiler belirlenmeli, yeni amaçlar oluşturulmalı ve değişim başlatılmalıdır.
Krizin; organizasyonların örgütsel ve yönetsel yapılarında ortaya çıkardığı problemler şu şekilde ifade edilebilir: 74
Örgüt çalışanlarında gerilimin artması,
Kararların niteliğinin bozulması ve kontrolün merkezileşmesi,
Örgütsel çatışmanın artması,
Çevresel değişimlere uyum yeteneğinin zayıflaması,
Çabuk karar alma zorunluluğunun getirdiği otoriter eğilimler,
Zamanın daralması ve stress.
73 Tutar, a.g.e., s.55-65.
74 Tutar, a.g.e., s.55-65.
Yukarıda belirtilen bu problemler incelendiğinde krizin çalışanlar üzerindeki etkisi arttıkça örgüt içi stres ve çatışmanın arttığı, bunun da örgütte işleyişi sekteye uğrattığı görülmektedir. Çünkü kendi gelecekleri konusunda endişe duymaya başlayan işgörenler verimli çalışamayacak, krizin atlatılması için yapılması gerekenler tam anlamıyla yerine getirilemeyebilecektir. Böyle bir durumda örgütün işleyişini sağlayan işgörenlerin, enerjilerini örgütteki problemi çözmek yerine yaşamakta oldukları stresle başa çıkmaya harcamaları da olasıdır.
İKİNCİ BÖLÜM
İŞLETMELERDE KRİZ YÖNETİMİ VE KAPSAMI
Çalışmanın bu bölümünde özellikle kriz yönetimi kavramı, üst düzey yöneticilerin kriz yönetimideki rolü incelenecektir. Kriz yönetimi kavramı, farklı sektörlerde değişiklikler gösterebilmektedir. Aynı zamanda krizin yapısına göre de krizi yönetme şekilleri farklılaşabilmektedir.
2.1. Kriz Yönetiminin Tanımı ve Önemi
Kriz dönemlerinde krize karşı etkin önlemler almak, mevcut tehlike ve tehditlerden en az zararla çıkmak ve kriz ortamındaki gelişmeleri fırsata çevirmek ancak etkin bir “kriz yönetimi” ile olur.75 Kriz yönetimi, adından da anlaşıldığı üzere krizle karşılaşan organizasyonlar (devlet ve aynı zamanda firmalar) tarafından alınması gereken önlemleri ifade eder.
İşletmelerin bütün kriz türleri için hazırlıklı olmaları mümkün değildir. Bu sebeple kavramsal açıdan “kriz yönetimi” ifadesi genel bir anlamdan çok, yönetilebilir kriz türleri ile sınırlı bir anlam ifade eder. 76
Kriz yönetimi, özel sektörden kamu sektörüne birçok alanda uygulama olanağı bulsa da daha çok, uluslararası ilişkiler, işletme, siyaset bilimi ve yönetim bilimleri alanında kullanılır. Türk Dil Kurumu Türkçe sözlüğüne göre kriz yönetimi;
“işletmelerde hatalı üretim, ham madde, kalite düşüklüğü, pazarlama vb. sebeplerle ortaya çıkan sorunlu dönemde, işbaşına getirilen yöneticilerin davranışını ifade eder.77
75 Tutar, a.g.e., s.49.
76 Dinçer, 1998, a.g.e., s.400.
77 Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr, (12 Eylül 2009).
Kriz yönetimi, karşılasılabilecek bir kriz durumunda, kriz sinyallerinin yakalanarak değerlendirilmesi ve işletmenin kriz durumunu en az kayıpla atlatabilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve uygulanması faaliyetlerinden oluşan bir süreçtir.78
Kriz yönetimi, bir bireyin ya da organizasyon liderinin, yaşanacak muhtemel sorunlara karşı öngörülü olabilme ve eğer bu imkan ortadan kalkmış ise bu sorunlara karşın etkin çözümler üretme metodudur.79
Kriz yönetimi, kriz durumlarına düzenli ve sistematik bir yanıt verme süreci olarak da ifade edilebilir. Böylelikle bir yandan, ortaya çıkan kriz yönetilirken, diğer yandan da örgüt, günlük faaliyetlerine devam edebilmektedir.80
Kriz yönetimi, beklenmedik bir felaket durumunda yardım faaliyetlerini etkili bir biçimde türütebilmek için ilgili uzman ve yöneticilerden oluşan bir grup, ekip olarak tanımlanabilir.81
Kriz yönetimi, risk ve belirsizliği bertaraf etmek suretiyle kendi istediğimiz şekilde kontrol altına almaktır.82
Kriz yönetimi, olası kriz durumlarına karşı kriz belirtilerini algılama konusunda gerekli duyarlıkları göstererek, örgütün krize düşmesini engelleme veya aniden ortaya çıkan kriz durumlarında örgütü en az maliyet ve kayıpla, kriz durumundan kurtarma sürecidir.83
Kriz yönetimi, krizi ve nedenlerini saptamayı, onları analiz etmeyi, gerekli önlemleri uygulamaya koymayı, bunlara dayanarak gelecekteki krizleri öngörmeyi,
78 Gürkan Haşit, “İşletmelerde Kriz Yönetimi Kavramı ve Endüstri İşletmelerinin Kriz Yönetimi Konusunda Yaptıkları Çalışmalarının 1998 ve 2003 Yılları Karşılaştırması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF, 11. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Uyum Ajans, Ankara, 2003, s.352.
79 Abdül Vardar, Yeniden Yapılanma Stratejileri, Kariyer Yayıncılık, İstanbul, 2001, s.172.
80 Semra Güney Arıkan, “Kriz Yönetiminde Halkla İlişkilerin Başarı Şartları”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.20, Sayı.1, Haziran 2001, s.66.
81 Halil Seyidoğlu, Ekonomi ve İşletmecilik Terimleri Sözlüğü, Güzem Can Yayınları, İstanbul, 1999, s.77.
82 Steven Fink, Crisis Management, American Management Association, New York, 1986, s.15.
83 Tutar, a.g.e., s.83.
krizler ortaya çıktığında daha once hazırlanan planları uygulamayı içeren bir kavramdır.84
Kriz yönetimi, kriz olarak nitelenen durumu ortadan kaldırmak için planlı, sistematik ve rasyonel bir şekilde uygulanan faaliyetler topluluğudur. Sistematik olarak adım adım verilecek kararları, bu kararları uygulayacak ekibi oluşturmayı, uygulama sonuçlarını hızla alarak, yeni kararlar vermeyi kapsar.85
Tüm bu tanımlar ışığında kısaca kriz yönetimi, işletmeyi krize düşürecek tehlikelerin önceden tespit edilmesi ve olası bir krizde işletmenin en az zararla ayrılması için yapılan çalışmalar olarak tanımlanabilir.