Kriz Öncesi Dönem Yönetimi

Kriz öncesinde, çevre dinamiklerinin işletme üzerinde oluşturabileceği olumlu ve olumsuz gelişmeleri ortaya çıkarmak son derece önem arz etmektedir. Karar verme pozisyonunda bulunan yöneticilerin, çevre analizi verilerini değerlendirerek, kriz yönetim planları oluşturmaları gerekmektedir (Titiz, 2003: 114). İşletmedeki tepe yönetiminin amacı, krize karşı geçici önlemler değil, kalıcı çözümler bulmak olmalıdır. Bu doğrultuda, krizi önlemeye yönelik şu politikalar uygulanmalıdır (Ofluoğlu ve Mısırlı, 2001: 4): (Titiz, 2003: 114)

 Stratejik seviyedeki aktiviteler: Örgüt felsefesindeki her kaynağı kapsamaktadır. Organizasyonlar, kriz yönetimini bir maliyet olarak düşünmemelidir.

 Teknik ve yapısal aktiviteler: Bu faaliyetler, farklı bölüm ve fonksiyonel

alanlardan gelen yönetici ve idarecileri içeren kriz yönetim ekibinin oluşturulmasıdır.

 Değerlendirme ve inceleme aktiviteleri: Yasal ve finansal tehditleri

içermektedir.

 İletişim aktiviteleri: Örgütte yer alan grupların nasıl bir iletişim kuracağı, ne tür

bilgilerin toplanacağını kapsamaktadır.

 Psikolojik ve kültürel aktiviteler: Uygulanması zordur ve objektif değildir.

Çünkü belirsizlik, korku gibi duygusal sorunlara dayanır.

Kriz öncesi işletme yönetiminde tepe yöneticileri, temel olarak şu unsurlara dikkat etmesi gerekmektedir.

a. Kriz Yönetim Planı: Kriz yönetiminin en önemli unsurlarından birisi, kriz yönetim

planlarının oluşturulmasıdır. Tepe yönetimi tarafından hazırlanan kriz yönetim planları, yaşanabilecek krizler öngörülerek, kriz yönetim süreçlerinin incelendiği bir yol haritasıdır. Krizlerin başarı ile atlatılması, bu planda başarıyı etkileyecek önemdeki olay ve olgulara ne kadar öncelik verildiği ile ilgilidir (Örnek ve Aydın, 2008: 102-103).

Krizin doğal belirsizliği, plan yapmayı zorlaştırmaktadır. Buna ek olarak, kriz senaryolarının çok fazla olması, herkes tarafından kabul görmüş evrensel stratejik planların uygulanmasını da engellemektedir (Akıncı vd., 2011: 80).

Kriz yönetiminin odak noktası, kriz için hazırlık ve planlamanın kurumsal ve politik araç ekibinin önemli bir unsuru olduğu fikrini benimsetmektir. Dolayısıyla, bu ideal fikri uygulamanın önünde dört zorluk bulunmaktadır. Bunlar;

 Krizler ve felaketler yaşanması düşük olasılıklı olaylardır,

 Olasılık planlaması düzen ve olası tehditlere uyum gerektirir,

 Kriz için planlama, organizasyondaki bölümler arasında belirli bir enerji ve bütünleşmeyi gerektirir,

 İyi bir planlama, eğitim ve uygulama aracılığıyla etkin hazırlık gerektirir (Akıncı vd., 2011: 80-81).

Kriz yönetim planlamasının başarıya ulaşması için, örgütün tüm departmanlarının aktif katılımı ve sorumluluğunun bulunması gerekmektedir (Nardalı ve Çivi, 2004: 92). Kriz yönetim planların, sahip olması gereken özellikler şunlardır (Emrealp, 1993: 29):

 Açık bir şekilde dile getirilmelidir,

 Ulaşılabilir olmalıdır,

 Ölçülebilir olmalıdır,

 Zaman kısıtlamalarını göstermelidir,

 Öncelikli hedefler tespit edilmelidir,

 Krizler örgütün gelecekte ulaşmak istediği stratejik hedeflerini tehdit ettiği için kriz yönetimi planı stratejik yönetimin tahminleri doğrultusunda yapılmalıdır (Akıncı vd., 2011: 85).

b. Kriz Yönetim Ekibi: Kriz dönemlerindeki başarının temel anahtarı, kriz yaşanmadan

ve ekibe ihtiyaç doğmadan önce kriz yönetim ekibinin, oluşturulması gerekmektedir. Bu ekipte, yer alacak üyelerin şu özelliklere sahip olması gerekmektedir:

 Fiziksel, ruhsal ve zihinsel dayanıklılık,

 İyi bir öngörüde bulunabilme yeteneği,

 Olayların yıkıcı etkilerinden kaçmayarak, risk alabilme ve cesaretli olmak (Özden, 2009: 57).

 Kriz yönetim ekibinin amaç, görev ve sorumluluklarının tam olarak tespit edilmesi,

 Kriz yönetim ekibi liderinin, üyeler üzerinde otorite kurmaya çalışan bir görünümden çok esnek bir yapıya sahip olması,

 Ekip üyelerine verilen görevlerin, açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edilmesi ve üyelerin görevleri kabul etmesi,

 Alınan kararlarda görüş birliğine varılmasına dikkat edilmesi,

 Üyelerin tüm toplantılarda ölçülü hareket etmesi,

 Kriz yönetim ekibinin, örgütün diğer birimleri ile gerekli işbirliğini sürdürmesi ve yürüttüğü çalışmaların sorumluluğunun farkında olmasıdır (Pira ve Sohodol, 2004’den akt. Akıncı vd., 2011: 88-89).

c. Erken Uyarı Sistemi: Tepe yöneticilerinin çevrede meydana gelen değişiklikleri

algılamalarını sağlar. Çevreden gelen sinyaller doğrultusunda stratejiler, yeniden şekillendirilir. Kriz yönetimi çerçevesinde ele alındığında erken uyarı sistemleri, çevrede yaşanan değişim ve gelişimleri sentez ederek fırsat ve tehditler konusunda sinyaller veren; kriz yönetimi planlarının yapılmasına fayda sağlayan araçlardır. Erken uyarı sistemi, temelde dış çevre odaklı olmakla birlikte, işletme içi sinyallerin de analizlere katılması faydalı olacaktır (Ataman, 2001: 268).

Erken uyarı sistemi, örgütlerin olağan dışı gelişmeler karşısında, olası performansını ve başarı durumunu önceden öngörebilmek için kullanılan bir analiz yöntemidir (Akıncı vd., 2011: 91). Erken uyarı sisteminin amaçları şunlardır (Dinçer, 1998: 426):

 Krize neden olabilecek çevrede yaşanan değişiklerin belirlenmesinde yardımcı olması,

 Değişikliğin hızı, ivmesi ve yönü belirlenerek geleceğe yansıtılması,

 Değişikliğin önem derecesinin, sapmaların tespit edilmesi ve uyarıların alınmasına yardımcı olmak,

Erken uyarı sisteminde, yalnızca olağan bilgilere değil, sezgilere de yer verilmelidir. Erken uyarı sisteminin temel amacı, örgütü tehdit eden iç ve dış faktörleri iyi bir şekilde analiz ederek, krizin oluşmasına engel olmaktır (Akıncı vd., 2011: 92).

d. Etkileşimli Halkla İlişkiler ve İletişim Planlaması: Schermerhorn’a göre

örgütlerin, varlıklarını sürdürebilmeleri için belirli çıkar grupları ile ortaklıklar yaparak iki taraflı iyi ilişkiler kurmaları gerekmektedir (Akıncı vd., 2011: 101). Örgüt yönetimi, bir kriz durumunda örgüt ile direk ya da dolaylı yönden ilişkili birçok gruba bilgi vermek zorundadır. Çünkü, kriz yönetim ekibi ve kriz yönetim planının niteliği ne kadar iyi olursa olsun mesajların doğru yerlere zamanında iletilmesi gerekmektedir (Demir, 2008: 41).

Lee vd.’ne göre etkili bir iletişim yeteneğine sahip olan örgütler, olası yaşanabilecek krizlere karşı daha hazırlıklı durumdadırlar (Akıncı vd., 2011: 102). Kriz döneminde, etkili bir iletişim planı çerçevesinde hareket etmek, örgütün krizin üstesinden gelmedeki başarısını arttıracaktır (Haşit, 2000: 101). Örgütlerin sürekli gereksinim duyduğu halkla ilişkiler bölümü, özelikle kriz dönemlerinde, örgütlere ihtiyaç duyduğu bilgileri net, açık ve hızlı bir şekilde iletmesi açısından büyük bir öneme sahiptir (Demir, 2008: 43).

e. Krize Hazır Bir Örgüt Yapısının Oluşturulması: Örgütlerin, çevrelerinde meydana

gelen değişiklikleri hızlı bir şekilde algılayarak, kriz durumuna dönüşebilecek değişmeleri zamanında tespit edebilmelerinde en önemli rol oynayan unsur sahip oldukları örgüt yapılarıdır. Krize, hazır bir örgüt yapısının sahip olması gereken özellikler şunlardır (Haşit, 2000: 79):

 Örgüt ile ilgili problemlerin çözümünde her kademedeki çalışanların görüşlerinden yararlanılmalıdır.

 Resmi yetkiden uzaklaşılarak, uzmanlığa önem verilmelidir.

 Çalışanlara karşı güven ve açıklık sağlanmalıdır.

 Örgütün dış çevresi ile olan ilişkileri birçok personel tarafından yürütülmelidir.

 Çalışanların yaptığı iş üzerinde etkinliği artırılarak, rahatça hareket edebilmesi sağlanmalıdır.

 Yönetim, çalışanların görüşlerine değer vermelidir ve yeni fikirleri teşvik etmelidirler.