Kritik Yol Metodu (Critical Path Method, CPM)

Kritik Yol Metodu projelerin etkili şekilde planlanması ve kontrolünü sağlayan bir tekniktir. Kullanıcıları karmaşık ve büyük ölçüdeki proje bilgilerini hızlı ve düzenli bir şekilde yapılandırmasına yardımcı olmaktadır.

CPM, ağ diyagramı oluşturulması esasına dayanır. Projedeki faaliyetleri göstermek için ok diyagramları kullanılır. Oklar faaliyetler arasındaki ilişkileri belirleyecek şekilde birbirine bağlanır, bu şekilde proje başından sonuna kadar olan iş akışı gösterilmiş olur. Ağ diyagramının doğru bir şekilde hazırlanabilmesi için;

birbirinden bağımsız, öncelikli ve eş zamanlı gerçekleştirilebilecek faaliyetler belirlenmelidir. Ağ analizi sadece faaliyetler arasındaki ilişkiyi değil aynı zamanda her faaliyetin zaman ve maliyet açısından tamamlanma miktarını da ortaya koymaktadır (Wolf ve Hauck, 1985).

CPM uygulamak için çizilen ağ diyagramındaki tüm faaliyetlere süreleri ve maliyetleri atanır, iş takvimi oluşturulur. Daha sonra kritik faaliyetler belirlenir. Bir faaliyetin başlama tarihindeki gecikme, tüm projenin tamamlanma tarihinde gecikmeye sebep oluyorsa o faaliyet kritik faaliyet olarak adlandırılır ve kritik yola dahil edilir.

Kritik yol, ağ diyagramının başlama ve bitiş olaylarını birleştiren faaliyetler zinciri olarak tanımlanmaktadır (Halaç, 1991 :189).

2.2.4.2. Program Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği (Program

Evaluation and Review Technique, PERT)

PERT, projelerin planlanması, çizelgelenmesi ve kontrolüne yardımcı olmak üzere tasarlanmış ağ esaslı bir modeldir. PERT'in uygulamasındaki temel beklenti, zaman ve kaynak harcanan birbirleriyle ilişkili çizelgeleme faaliyetlerine analitik anlamlar kazandırmaktır. İşletmelerde yöneticiye uygun ve kesin karar vermede yardım eden en önemli metotlardan biri PERT'dir.

PERT ağı ile yönetici ve işletmeci planlama, programlama ve kontrol fonksiyonlarını yerine getirirken hangi faaliyetlerin hangileri ile ilişkili olduğunu saptayarak alacağı kararların hangi faaliyetleri etkileyeceğini ve hangi faaliyetler için ayrıca karar alması gerektiğini bilmektedir.

PERT tekniği ile toplam faaliyet içinde herhangi bir alt faaliyetin aksaması ve gecikmesi etkilerinin neler olacağının zaman kaybına uğramaksızın veya minimum bir zaman kaybı ile öğrenmek mümkündür. Çünkü PERT metodu, dinamik bir programlamaya olanak vererek yöneticinin düzeltici tedbirleri derhal almasını sağlamaktadır.

PERT yalnız sonuç üzerinde doğrudan doğruya etkili olan kritik faaliyetlere ait bilgileri vermekle kalmaz aynı zamanda kritik olmayan faaliyetlerdeki kullanılabilecek artık zamanlan da belirterek bu faaliyetlerde kullanılan işgücü ve diğer kaynakların kritik faaliyetlere kaydırılması yolu ile daha verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır (Burke, 1999).

Bunlar arasında, başlıca üç konuda farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki, CPM'in geleneksel olarak faaliyetlere, PERT'in ise olaylara yönelik olarak planlanmasıdır. İkinci önemli fark, faaliyet zamanlarının tahmini ile ilgilidir. PERT'de her faaliyet süresinin hesaplanmasında belirsizliğin etkilerini giderebilmek amacıyla iyimser, kötümser ve en olasılı olmak üzere üç zaman tahmini yapılmakta ve buradan bir ortalama zamanın “te = a+4m+b/6” formülü yardımıyla hesaplanmasına gidilmektedir. Burada, a; en iyimser zaman tahminini, b; en kötümser zaman tahminini ve m; en olasılı zaman tahmini ifade etmektedir. Buna karşılık, CPM'de normal zaman ve sıkışık zaman olmak üzere iki zaman hesaplaması yapılmaktadır. Diğer bir ifade ile PERT, faaliyet süreleri olasılıklı olduğu zaman, CPM ise faaliyet süreleri kesin belirli olduğu zaman kullanılmaktadır (Wolf ve Hauck, 1985). CPM ile PERT arasındaki farklılıklardan üçüncüsü ise, CPM'de planlama ve kontrol sürecine maliyet kavramının da alınması, zaman ve maliyet kavramları arasında bağlantı kurulmasıdır.

CPM, proje yönetiminde en kısa tamamlanma süresinin belirlenmesinde kullanılan ve belirli bir faaliyeti hızlandırmanın katlanılacak maliyete değer olup olmadığını gösteren bir yöntemdir. Faaliyetlerin çoğu, ek eleman veya ek zaman kullanılması yoluyla hızlandırılabilir. Ancak, eğer projenin bütünü için gereken ölçüde toplam zaman kısaltılamıyorsa bunun için ek bir harcama yapmak akılcı olmayacaktır. Kritik yolda en düşük hızlandırma maliyetine sahip olduğu görülen faaliyetin kısaltılması yönünde karar alınır.

PERT tekniğinde maliyete ilişkin bilgilerin analize girmemesine karşın, bu tekniğin geliştirilmiş bir türü olan PERT /MALİYET tekniğinde faaliyetlerin birbirini izleyen parçalara bölünmesi gibi, tüm proje maliyeti de parçalara ayrılarak ilgili faaliyetlere dağıtılır. Böylelikle, maliyet kontrolü daha etkin bir biçimde uygulanabilir.

Ağ analizi yöntemleri, bir projenin mevcut kaynaklarla ve öngörülen zamanda tamamlanıp tamamlanamayacağını ve eğer tamamlanamıyorsa, daha fazla kaynağın nerelerde kullanılmasının projeye en büyük katkıyı sağlayacağını belirlemeyi önemli ölçüde kolaylaştırır.

Bu yöntemle, hangi faaliyetlerin eş zamanlı olarak yürütülebileceği ve her faaliyetin ne zaman başlaması gerektiği açıkça görülebilir. Bu, gerek

insan gücünün ve gerekse makinelerin daha iyi kullanılmasına olanak sağlar. Ayrıca, projenin devam ettiği süre içinde herhangi bir sapmanın belirlenmesini ve nelerin yapılması gerektiğinin yönetime rapor edilmesini de kolaylaştırır.

2.2.4.3. Ağ Analizi Kullanılma Esasları

Projelerin genelde, geleceğe dönük ve benzeri olmayan çabalar olması risk ve belirsizlik faktörünü ön plana çıkarmaktadır. Bu nedenle, CPM ve PERT gibi ağ analizi tekniklerinin kullanılması bazı sorunlar yaratmaktadır. Bu sorunları ortadan kaldırmak ve başarılı bir uygulama olanağı sağlamak üzere temel bazı ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekir:

Proje ağ diyagramında, ana çizelgenin özelliklerini ve ağırlığını koruması sağlanmalıdır.

Tüm ilişkiler ve dönüm noktası oluşturan olaylar kapsanmalıdır.



Ağ diyagramı projenin tüm yapısal unsurlarını yansıtacak şekilde çizilmelidir.

Tüm özel görevlerin ağda gösterilmesi sağlanmalıdır.

Görev çizelgelerinde veya kısa ara çizelgelerde belirtilmesi daha uygun olan ayrıntılardan kaçınılmalıdır.

Müşteriden veya başka dış kaynaklardan gelen yükümlülükler ve sınırlamalar plan kapsamına alınmalıdır.

Proje ağ diyagramı; ana proje çizelgesini geçerli kılmak, önemini artırmak ve iyileştirme yöntemlerini belirlemek amacıyla kullanılmalıdır. Ana çizelge, yürürlükteki planı yansıtacak şekilde otomatik olarak değil, yalnızca uygun yönetim kararları ile değiştirilmelidir

Bilgi işlem sistemleri desteği gerekli olduğunda, programlar dikkatle seçilmelidir. Esnek ve uygun olmayan programlar, projenin gecikmesine ve maliyetlerin artmasına neden olurlar.

Proje ağ planının analizi ile elde edilen sonuçlar, üst yönetimin incelemesi için sabit zaman ölçeği üzerinde gösterilmelidir. Bilgi işlem kullanımı, yalnızca ekonomik ve yapılabilir olduğunda tercih edilmelidir.

Tüm ilgililerin ağ analizini anlamalarını, benimsemelerini ve etkin olarak kullanabilmelerini sağlamak üzere uygun eğitimler verilmelidir.