Koruyucu-Önleyici Hizmetler

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı merkez ve taĢra teĢkilatına bağlı kuruluĢlar aracılığıyla, toplumun sosyal hizmete ihtiyaç duyan tüm kesimlerine hizmet verilmektedir. Bakanlık bünyesinde verilen hizmetlerin tümünde koruyucu- önleyici çalıĢmalara önem verilmekte olup, Bakanlığa bağlı tüm kuruluĢlarda risk gruplarına çeĢitli sosyal sorunlarla karĢılaĢmadan önce ulaĢılması hedeflenmektedir. Burada çocuk alanına özel hizmetlere yönelik bilgi verilmektedir.

Alo 183 Aile, Kadın, Çocuk Ve Engelli Sosyal Hizmet Danışma Hattı:

ġiddete uğrayan veya bu riski taĢıyan ve desteğe gereksinimi olan kadınlara ve çocuklara yönelik psikolojik, hukuki ve ekonomik alanda danıĢmanlık ve rehberlik hizmetleri sunmak amacıyla kurulan Alo 183 Kadın, Aile, Çocuk ve Engelli Sosyal Hizmet DanıĢma Hattı; ücretsiz arama yapılan bir telefon hattı olup, ülkemizin her noktasından yapılan aramalara cevap verilmektedir.

KiĢinin ihtiyaç duyduğu hizmet türü tespit edilmekte, kurum hizmetleriyle ilgili danıĢmanlık ve rehberlik hizmetleri sunulmakta, mevcut veri kayıtları, internet vb. taranarak kurum dıĢında hizmet alabileceği birimlerin iletiĢim bilgileri

38 verilmektedir. 7 gün 24 saat esasına göre çalıĢan Alo 183 Hattı‟nda 81 ilden yapılan telefon çağrılarına cevap verilmekte ve tüm görüĢmeler kayıt altına alınmaktadır. Acil müdahale gerektiğinde ilgili birimlere ihbarda bulunulması ve gereğinin yapılması sağlanmaktadır (aile.gov.tr 2013).

Çocuk Ve Gençlik Merkezi: EĢler arası anlaĢmazlık, ihmal, hastalık, kötü

alıĢkanlık, yoksulluk, terk ve benzeri nedenlerle sokağa düĢerek sosyal tehlike ile karĢı karĢıya kalan veya sokakta çalıĢtırılan çocuk ve gençlerin geçici süre ile rehabilitasyonlarını ve topluma yeniden kazandırılmalarını sağlamak amacıyla kurulan yatılı ve gündüzlü sosyal hizmet kuruluĢudur.

Sokakta yaĢayan çocuklar; sokağı mesken tutan, günlük hayatının tamamını sokakta geçiren, yaĢadıkları ortamlarda her türlü ihmal, istismar, sömürü ve kötü davranıĢa maruz kalan, aile veya yasal yakınlarıyla bağları kısmen ya da tamamen kopmuĢ, risklere karĢı kendilerini koruyamayan, bir kısmı da yaĢadıkları ortam ve geçirdikleri travma sonucu uçucu ve uyuĢturucu madde kullanan çocuklardır.

Sokakta çalıĢtırılan çocuklar; aileleri ile bağları kopmamıĢ ancak destekleri çok zayıf olan, kendi ihtiyaçlarını karĢılamak ve/veya ailelerin gelirlerine katkıda bulunmak için çalıĢtırılan veya çalıĢmak zorunda olan çocuklardır.

Sağlıksız aile ortamında yetiĢen çocuğun aile bütçesine katkıda bulunması beklenmekte ve çocuk, yaĢına uygun olmayan ruhsal ve fiziksel sağlığını tehlikeye atan iĢlerin yanı sıra madde bağımlısı olmalarına yol açacak iĢlerde de çalıĢtırılmaktadır. Çocuklar para kazandığı için kendisini yetiĢkin gibi hissetmektedir. Çoğu zaman ailenin denetiminden uzaklaĢan çocuk, eğitimini yarıda bırakmakta, akran gruplardan soyutlandığı gibi yetiĢkinlerin dünyasına da girememekte, iĢ ortamında uyum sağlayamayarak ayrılmakta, sokaktaki sınırsız ve sorumsuz özgürlüğü seçerek sosyal yaĢamdan tamamen kopmakta ve bir süre sonra sokakta yaĢamayı tercih eder hale gelmektedir. Çocuk ve gençlik merkezleri aracılığı ile çocuk, aile ve toplum odaklı çalıĢmalar yürütülmektedir (shcek.gov.tr 2012b).

Ülkemizde bu alandaki hizmetler 1997 yılında 1 Çocuk ve Gençlik Merkezi ile baĢlatılmıĢtır. 2012 yılı sonuna kadar 39 Çocuk ve Gençlik Merkezleri aracılığı ile

39 sokakta yaĢayan/çalıĢtırılan, çalıĢtırılma riski taĢıyan ve dilendirilen 9779 çocuğa hizmet verilmektedir (cocukhizmetleri.gov.tr.2013c).

Ücretsiz Kreş Hizmeti: Koruyucu ve önleyici bir hizmet modeli olarak

geliĢtirilen “Ücretsiz Bakım Hizmeti” ile ekonomik güçlük içinde bulunan ailelerin çocuklarına gerçek veya tüzel kiĢilerce iĢletilen Özel KreĢ ve Gündüz Bakımevleri ile Çocuk Kulüplerinde hizmet verilmektedir. Söz konusu kuruluĢların açılıĢ, iĢleyiĢ ve denetimleri Aile Sosyal Politikalar Ġl Müdürlüklerince yürütülmektedir. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu‟na dayanılarak hazırlanan Özel KreĢ ve Gündüz Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri KuruluĢ ve ĠĢleyiĢ Esasları Hakkındaki Yönetmeliğin 27.maddesi gereğince, %5 kontenjan ayrılarak özel kreĢ ve gündüz bakımevlerinde ücretsiz hizmet verilmektedir (shcek.gov.tr 2012b).

Bu bakım türünden, ekonomik yetersizlik içinde olan; anne – babası öldüğü için bir yakını tarafından bakılan çocuklar, ebeveynlerinden biri vefat etmiĢ, diğeri çalıĢan çocuklar, çalıĢmak zorunda olan ve boĢanmıĢ kiĢilerin çocukları, ASPB' ye bağlı kadın konukevinde bulunan kadınların çocukları, cezaevinde bulunan kadın mahkûmların çocukları yararlanmaktadır

Türkiye genelinde Aile Sosyal Politikalar Ġl Müdürlüklerince açılıĢ izni verilip, denetimleri yapılan 1699 özel kreĢ ve gündüz bakımevi ile çocuk kulübünden toplam 2192 ekonomik yoksunluk içinde olan aile çocuğu yararlanmaktadır. KuruluĢ bakımında olan 801 çocuk Sevgi Zinciri uygulaması kapsamında KreĢ ve Gündüz Bakımevi hizmetinden yararlanmaktadır. Uçurtmayı Vurmasınlar uygulaması kapsamında ise ebeveyni cezaevinde tutuklu ya da hükümlü olan, toplam 244 çocuk ücretsiz olarak KreĢ ve Gündüz Bakımevi hizmetinden yararlandırılmaktadır (cocukhizmetleri.gov.tr.2013c).

Çocuk Erken Tanı ve Uyarı Sistemi: Çocuk Hizmetleri Genel

Müdürlüğünce koruyucu önleyici çalıĢmalar kapsamında çocuk istismarında erken tanı ve müdahale esasına dayalı olarak Çocuk Erken Tanı ve Uyarı Sistemi (ÇETUS) geliĢtirilmesine yönelik projelendirilmiĢ çalıĢmalar sürdürülmekte olup 2014 yılına kadar tamamlanması hedeflenmektedir.

40

Merkezi Koordinasyon: 633 sayılı KHK ile "5395 sayılı Çocuk Koruma

Kanununda belirlenen tedbirleri yürütmek ve koordinasyonunu sağlamak" görevi Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüne verilmiĢ ve Genel Müdürlük bünyesinde Çocuk Hakları Daire BaĢkanlığının yanı sıra çocuk alanında ülke genelinde koruyucu önleyici çalıĢmaları yürütmek üzere Koruyucu Önleyici Hizmetler Daire BaĢkanlığı kurulmuĢtur. 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu'nda tanımlanan Merkezi Koordinasyonun sekretarya ve çocuk hizmetlerinde koordinasyonun sağlanması görevini de Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü yürütmektedir.

Çocuk Koruma İlk Müdahale ve Değerlendirme Birimleri: Kriz anında

aile yanından uzaklaĢtırılan veya kuruma intikal eden çocukların kurum bakımına alınmadan durumunun kısa sürede ve ivedilikle değerlendirilerek uygun hizmet modelinden yararlandırılmasının sağlanmasına yönelik Çocuk Koruma Ġlk Müdahale ve Değerlendirme Birimleri Aile Sosyal Politikalar Ġl Müdürlükleri bünyesinde oluĢturulmaktadır. Bu hizmet birimleri ile çocukların kuruluĢ bakımı sistemi ile tanıĢmadan, çocuklar için önceliklendirilen aile odaklı hizmet modellerinden yararlandırılması hedeflenmektedir.