Çal ma alanlar ; ç Anadolu Bölgesi’nde Konya iline ba Meram-Çay rba bölgesinde ve Mersin ili Mut ilçesinin yakla k 30 km do usundaki Göcekler Köyü dolaylar nda bulunmaktad r.
5.1. Konya-Meram Manyezitleri
Meram-Çay rba (Konya) bölgesinde yap lm olan çal malar:
Gö er ve K ral (1973), Konya bat nda Permiyen-Üst Kretase aral nda bir istifi tan mlamaktad r. Yazarlara göre, Permiyen tavan nda yer alan olas bir uyumsuzluk bir yana b rak rsa K lören yöresinde tüm Mesozoyik’in temsil edildi i karbonat kayalar n hakim oldu u bir s ralan n, k nt -karbonat ardalanmas ile temsil edilen alt kesimi, yazarlarca Özgül (1976)’ün “Bolkarda Birli i” ile dene tirilmi ve olas Triyas olarak belirtilmi tir.
ve di . (1974) taraf ndan MTA bünyesinde, Meram-Çay rba ’n n 1/ 25 000 ölçekli jeoloji haritas ve sondajl arama çal malar yap lm r. Bu aramalarda, cevherli seviyelerin üzerindeki örtü kal nl (dekapaj), cevherli seviyelerin yatay ve dü ey da m alanlar ile manyezit cevherinin rezerv ve kalitesi ortaya ç kar lm r. Bu amaçla toplam derinli i 2063,35 m olan 23 adet dü ey yer üstü sondaj yap lm r. Çal malar n sonunda 6,5 milyon ton görünür, 16,7 milyon ton muhtemel ve 28,9 milyon ton mümkün manyezit rezervi hesaplanm r.
Özcan ve di . (1990) taraf ndan, MTA bünyesinde yap lan inceleme s ras nda Meram-Çay rba , Paleozoyik temel üzerinde uyumsuz olarak Alt Triyas ya karbonat çökelimi, Orta-Alt Triyas-Malm ya Loras kireçta n bulundu u ve onun üzerinde yine karbonatlardan olu an Berriyasiyen-Alt Maastrihtiyen ya Midos Tepe formasyonunun yer ald belirlenmi tir. Bu karbonat çökelimleri üzerinde de tektonik olarak gelen Hatip ofiyolitli karma ile içerisinde manyezit bulunduran Çay rba Ofiyoliti’nin bulundu u ve bunlar n, Miyosen-Pliyosen ya konglomera-killikireçta - kireçta ardalanmas ndan olu an birim taraf ndan aç sal uyumsuzlukla örtüldü ü ortaya konulmu tur.
5.1.1. Çay rba -Meram ofiyoliti
Çay rba ile Hatip kasabalar aras nda gözlenen birime, Özcan ve di . (1990) taraf ndan en yayg n yüzeylemesini bu bölümde gösterdi i için Çay rba Ofiyoliti ad verilmi tir. Çal ma alan nda en yayg n ve çal mam n amac bak ndan en önemli birim konumundad r. Çay rba Ofiyoliti bölgeye Üst Kretase sonlar nda bindirme eklinde yerle mi tir ( ekil 5.1). Birim tabanda Hatip Ofiyolitli Kar ile tektonik dokanakl r. Çay rba Ofiyoliti baz bölgelerde Midos Tepe Formasyonu ve baz bölgelerde de Loras Kireçta üzerinde görülmektedir. Bu durum Özcan ve di . (1990) taraf ndan ikincil tektonik hareketlere (Loras Fay ) ba lanm r. Çay rba Ofiyoliti Miyo-Pliyosen ya Dilekçi Formasyonu taraf ndan diskordan olarak örtülmektedir.
ekil 5.1. Çay rba Ofiyoliti’ne ait yerle im modeli (Tuncay, 1998).
Çay rba Ofiyoliti genel olarak bir ofiyolit istifinin alt kesimleri olan ye il, yer yer kahverenkli serpantinle mi peridotit (Dunit ve Harzburjit), gabro ve piroksenitten meydana gelmektedir. Birim içinde yo un ekilde ikincil olarak geli mi (a sal) ve damar tipinde manyezit olu umlar gözlenmektedir ( ekil 4.8 ve 4.9). Baz yataklarda yatay görünümlü manyezit damarlar n bulunmas , ilk etapta bunlar n magmatik tabakalanma s rlar na yerle ti ini dü ündürse de, arazi genelinde net bir magmatik tabakalanman n gözlenmemesi, bu manyezitlerin tabaka s rlar na de il yatay konumlu gev eme k klar na yerle ti i fikrini vermektedir (Önal, 2007).
Ofiyolitik serinin en üst k mlar (volkanikler, levha dayklar ve izotropik gabro) ya bölgedeki Neojen ya çökeller taraf ndan örtülmü yada bindirme ras ndaki tektonik hareketler ve erozyon neticesinde korunamam lard r. Özcan ve di . (1990) taraf ndan birimin Toros Platformu üzerine yerle me ya Üst Mastrihtiyen-Alt Paleosen olarak dü ünülmü tür. Ofiyolit içerisinde bulunan manyezitlerin ya ise
ofitolitin yerle imi esnas nda, yani Üst Kretase sonlar nda ba lay p Miyosen’de devam etmi ve hatta günümüzde de devam etmektedir. Birim, çal ma konusu olan manyeziti içinde bulundurmas bak ndan önemli oldu u için steril serpantinit (az ayr , ye il), manyezitli serpantinit (altere serpantinit, kahverengi) ve silisle mi serpantinit olarak ayr ayr ele al nm r. Bu ekilde ele al nan Çay rba Ofiyoliti’nin çal ma alan nda gözlenebilen mostra kal nl yakla k 350 m’dir.
5.1.2. Steril serpantinit (s)
Çal ma alan nda geni yay m sunan bu seviye, genellikle sert, ye il renkli ve parlak görünü lüdür. Tektonik kuvvetlerin etkisinde kalarak k kl bir yap kazanm r. Çatlaklar nda yer yer silis dolgular mevcuttur. Özcan ve di . (1990) taraf ndan steril serpantinit olarak tan mlanan birim, üstünde bulunan manyezitli serpantinitte oldu u gibi serpantinle mi dunit ve harzburjitten olu maktad r. Manyezitli serpantinitin alt nda bulunan steril serpantinit, rengi ve manyezit bulundurmamas veya çok az bulundurmas ile kolayca tan r.
5.1.3. Manyezitli serpantinit (sm)
Manyezitli serpantinitler steril serpantinitler üzerinde yer alan serpantinitler olup sar ms k rm ve kahverenklidirler. Genellikle limonitle mi , dayan ks z ve k lgan olan serpantinit, çal ma alan nda alttaki serpantinite oranla daha az yay m sunmaktad r. Yer yer arada daha sert, k kl , az ayr seviyeler de mevcuttur (Önal, 2007).
5.1.4. Silisle mi serpantinit (ss)
Çay rba Ofiyoliti’ne ba serpantinitlerin en üstünde bulunur. Ayr ma ras nda aç a ç kan silis, üst k mlarda k k ve çatlaklarda ve bazen de yan kayac n tümünü silisle tirecek biçimde kayac n içerisine nüfuz etmi ve böylece tümüyle silisle en ve eriyikte yer alan demirli minerallerle, k rm kahve renkli boyanan serpantinitler ortaya ç km r. “Silis apka” diye de adland lan bu silisle mi olu umlar, içerisinde manyezit bulundursa da hem manyezit tenörü hem de silis
bulundurmas nedeniyle ekonomik de ildir. Silisle mi serpantinitler içerisinde yer yer silisle memi k mlar da bulunmaktad r.
rm ve kahverengi ile kolayca ay rt edilen birim, çok silisli k mlar d nda sert olmay p ufalanabilecek kadar yumu ak ve limonitle mi tir. Silisle mi serpantinitin kal nl ve yay çok olmad ndan 1/25 000 ölçekli jeolojik haritada gösterilememi tir. Sahada manyezitli serpantinit zonunun, MTA’n n yapm oldu u sondaj çal malar ile tespit ettikleri ortalama kal nl k 40–70 m civar ndad r. Ancak, aç lan ço u ocaklarda 100 m’nin üzerinde bir kal nl a sahip oldu u görülmü tür (Önal, 2007).
Manyezitli serpantinit (ayr serpantinit) ile steril serpantinit (az ayr ) aras nda bir süreksizlik ve buna ba olarak ikincil manyezit damar net bir ekilde izlenebilmektedir. Bu kesimlerde ise manyezitin ince damarc klar halinde steril serpantinite geçi gösterdi i gözlenmektedir (Önal, 2007).
Manyezitlerin içinde yer ald kayaçlar dunit, harzburjit ya tamamen ya da ço unlukla serpantinle mi lerdir.