İç Kontrol Nedir?
İç kontrol, idarenin amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik bir yönetim aracıdır.
İdarelerin amaç ve hedeflerini gerçekleştirmek için aldıkları tüm kararlar ve yaptıkları tüm uygulamalar iç kontrolü oluşturmaktadır. Yani iç kontrol sadece kontrol yapanları değil üst yöneticiden en alt kademe çalışana kadar tüm personelin rol aldığı bir süreci ifade etmektedir.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
İç Kontrolün Amaçları
İdarenin amaçlarının gerçekleşmesi için kaynakların etkin, etkili ve verimli kullanılmasını,
Kanun, tüzük gibi dış kurallara ve yönetimin politikalarına uyumun sağlanmasını,
Varlık ve bilginin güvenliğinin sağlanmasını,
Yolsuzlukların ve hataların ortaya çıkarılması ve önlenmesini, Muhasebe kayıtlarının kalitesinin, mali bilgi ve yönetim bilgisinin güvenilir ve zamanında üretilmesini sağlamaktır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
İç Kontrol
İç kontrol tüm personelin sorumluluğu altında gerçekleştirilen bir sistemdir.
İç kontrol bir süreçtir.
İç kontrol hedeflerin elde edilmesine yöneliktir. Bir amaca götüren bir araçtır, kendisi bir amaç değildir.
İç kontrol, kişilerce uygulanır. Kuruluştaki herkes iç kontrol sisteminden sorumludur.
İç kontrol sadece politika el kitapları ve formlardan ibaret değildir, aynı zamanda bir kuruluşta her düzeydeki kişileri de içerir.
Üst Yönetici
Mali Hizmetler
Birimi İç Denetim
Birimi
Harcama Birimi
Yönetim sorumluluğuna dayalı mali yönetim ve kontrol Fonksiyonel olarak bağımsız iç denetim
Harcama
Birimi Harcama
Birimi
Bakan
İç Kontrol
Gerçekleştirme
görevlisi Gerçekleştirme
görevlisi Gerçekleştirme
görevlisi Muhasebe Birimi
Ön mali kontrol
Yönetim sorumluluğuna dayalı mali yönetim ve kontrol ile fonksiyonel
olarak bağımsız iç denetim idaredeki iç kontrol sistemini oluşturmaktadır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
COSO modelinde iç kontrolün unsurları;
1-kontrol ortamı,
2-risk değerlendirme, 3-kontrol faaliyetleri, 4-bilgi ve iletişim
5-izleme.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi Kontrol Ortamı
İç kontrol sisteminin kurulabilmesi için uygun bir kontrol ortamının varlığı gerekmektedir.
Kontrol ortamı; iç kontrolün temel unsurudur, iç kontrolün başarılı ya da başarısız olması, iç kontrol sürecinin yer aldığı kontrol ortamına bağlıdır.
Kontrol ortamı, kurumun iş görme biçimini ifade eder.
İç kontrolün gerçekleştirilmesinde en önemli rolü çalışanlar oynadığı için, kurum bünyesindeki her bireyin sorumluluklarını ve yetkilerinin sınırını iyi bilmesi gerekmektedir.
Çalışanlar, kişisel ve mesleki dürüstlüğü, etik değerleri sürdürüp sergilemek ve yürürlükteki davranış kurallarına her zaman uymak durumundadır.
Yönetim ve çalışanların, iç kontrole yönelik pozitif ve destekleyici bir ortam oluşturması ve sürdürmesi büyük önem taşımaktadır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi Risk Değerlendirme
Risk değerlendirme; idarenin belirlenen amaç ve hedeflere ulaşmasını engelleyen iç ve dış kaynaklı risklerin belirlenmesi, tanımlanması ve analiz edilmesi, gerekli önlemlerin alınması mekanizmalarını içermektedir.
İç kontrol faaliyeti risk esaslı olarak gerçekleştirilmelidir.
Buna göre sistemin zayıf ve güçlü yönlerine ilişkin olarak analiz yapılması, risk alanlarının belirlenmesi ve kontrol faaliyetlerinin bu alanlarda yoğunlaştırılması gerekmektedir.
Risk değerlendirmesi değişen koşulları devamlı takip ederek fırsatları, riskleri tespit ve analiz etmek ve koşulların değişmesine bağlı olarak meydana gelen risklerle başa çıkabilmek üzere iç kontrolde sürekli değişiklik yapmayı ifade eder.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi Kontrol Faaliyetleri
Kontrol faaliyetleri; kurumun amaçlarına ulaşmasına yönelik risklerle başa çıkmak ve kurumun hedeflerini gerçekleştirmek üzere idarenin tüm birimlerinde ve her seviyede uygulamaya konulan politikalar ve prosedürlerdir.
Kontrol faaliyetleri, idarenin hedeflerinin gerçekleştirilmesi amacıyla risklerin belirlenmesi için gerekli önlemlerin alınmasını sağlamaya yardımcı olur.
Kontrol faaliyetleri; önleyici, tespit edici ve düzeltici olmalıdır.
Kontrol faaliyetleri kurumun bütün kademelerine ve faaliyetlerine yayılmalıdır.
Yetkilendirme, onay, tasdik, mutabakat, işlemlerin performansının değerlendirilmesi, varlık ve bilginin güvenliği, görevler ayrılığı ilkesi gibi konuları kapsamaktadır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi Kontrol Faaliyetleri
Bilgi ve İletişim; Etkin bir iç kontrol sistemi kurmak ve kurumun hedeflerini gerçekleştirmek için bir kurumun bütün kademelerinde bilgiye ihtiyaç duyulur.
Çalışanların sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için iç kontrolle ilgili bilgiler anında kaydedilmeli, sınıflandırılmalı ve personele duyurulmalıdır.
Güvenilir ve uygun bilgilerin sağlanabilmesi için işlemlerin anında kaydedilmesi ve düzgün biçimde sınıflandırılması gerekmektedir.
İdarenin bilgi sistemi, iş ve işlemlerin yürütülmesi ve kontrol edilmesini sağlayan faaliyetleri ve mevzuata uygunluk ile ilgili bilgileri kapsamaktadır.
Gerekli bilgi, kişilerin sorumluluklarını yerine getirebilmelerini sağlayacak anda ve uygun şekilde belirlenmeli, elde edilmeli ve iletilmelidir.
Bilgi sistemleri, idarenin çalışmasını ve kontrol edilmesini sağlayacak mali ve mali olmayan bilgiyi içeren raporlar hazırlarlar.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi İzleme
İzleme: iç kontrol faaliyetinin belirli zaman aralıklarıyla kalitesinin, kontrollerin tasarımı ve işleyişinin ve alınması gereken önlemlerin değerlendirilmesinden oluşan süreçtir.
İç kontrol sisteminin, değişen hedeflere, ortama, kaynaklara ve risklere ayak uydurabilmesi için yönetim tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
İç kontrol sistemi üst yöneticiler tarafından izlenir, gerekli önlemler alınır. Bu gözlemler sonucunda raporlar hazırlanır.
SGB lerin iç kontrol ile ilgili yükümlülüklerinin değerlendirilmesi
İç kontrol düzenlemeleri ve iç kontrol sisteminin işleyişi ile ilgili yapılan değerlendirmeler
İç kontrol uygulamaları hakkında üst yönetici ve harcama yetkililerine yapılan danışmanlık hizmetleri
Bütçe kesin hesabının hazırlanması süreci
Gelir tahakkuk ve tahsilat işlemleri süreci
Taşınır ve taşınmaz mal icmal işlemleri
İç kontrolün kamu idaresinde kurulmasını sağlamak üzere harcama birimlerinde yapılacak çalışmalar ile ilgili koordinasyon görevinin nasıl gerçekleştiği ve etkisi
Risk analizi çalışmalarındaki rolü
Amaçlar ile sonuçlar arasında kıyas yapılıp yapılmadığı ve farklılık var ise bu farklılığı giderici ve etkililiği artırıcı tedbirler önerilip önerilmediği
Alacak takip işlemleri ile ilgili görevlerin yerine getirilip getirilmediği, etkin bir alacak takip sisteminin varlığı
SGB lerin iç kontrol ile ilgili yükümlülüklerinin değerlendirilmesi
İç ve dış denetim raporlarını izleme görevinin yerine getirilmesi
Kontrollerin elektronik ortamda yapılmasını sağlamak üzere kamu idaresi faaliyetlerinin otomasyon sistemlerine aktarılması çalışmaları konusunda yapılanlar
Kontrol ortamının oluşturulmasını ve kontrol faaliyetlerinin etkin olarak uygulanmasını sağlamak üzere yapılan eğitim ve seminer faaliyetleri
Hesaplar bazında iç kontrol ile ilgili yükümlülüklerinin değerlendirilmesi
Amaç ve Hedeflere ulaşmayı engelleyici risklerin hesap alanı bazında tespiti ve değerlendirilmesi.
Hesap alanı bazında riskleri engelleyici kontrollerin test edilmesi.
Elde edilen verilerden denetimin kapsam ve zamanına ilişkin yargılar elde edilmesi.
Bir bütün olarak iç kontrol zayıflıklarının raporlanması.
Geliştirici öneriler sunulması.
İyi uygulama örneklerinin öne çıkarılması.
İç kontrol sistemine ilişkin görüş verilmesi.
Sayıştayca Verilecek Görüşler
Niteliksiz Denetim Görüşü: (Eğer mali tablolar önemli hata içermiyorsa)
Nitelikli Denetim Görüşü: (Eğer mali tablolar önemli mali tablo yanlışı içeriyorsa)
Olumsuz Görüş: (Eğer mali tablolar yasal olmayan işlemleri içeriyorsa, bu işlemler önemliliği büyük oranda aşmışsa, açık bir şekilde muhasebe politikalarına aykırılık teşkil ediyorsa)
Görüş vermekten Kaçınma: (İlişkili belgeler ve kanıtlar yeterli değilse, muhasebe kayıtlarında önemli eksiklikler varsa, kurum usule uygun düzenlenmiş mali tablo çıkaramıyorsa…)