Kontrol listesi yöntemi

Kontrol listesi yöntemi bir dizi cümlelerden oluşan formda işgörenleri yansıtan en uygun cümlenin yönetici tarafından seçilip işaretlenmesiyle yapılan bir değerlendirme yöntemidir. Her işgören için ayrı ayrı yapılması gerektiğinden dolayı uygulanışı zor ve karmaşıktır

Kontrol listesi yöntemi değerleyicilere kolaylık sağlamak amacıyla, cevapları evet- hayır şeklinde düzenlenen soruların değerleyicinin EVET ya da HAYIR şıkkına işaret koymasıyla oluşan bir değerlendirmedir. Değerleyici, işgörenler için hangi şıkkın doğru olduğuna inanıyorsa o şıkka işaret koyar ve böylece bu değerlerin toplamları alınır. Eğer her bir faktöre önceden sayısal bir katsayı verildiyse faktör katsayı ile çarpılarak değerlendirmesi alınır (Ferecov, 2011:116-117). Kontrol listesi yönteminde her cümlenin belirli bir ağırlığı vardır. Cümleler değerlerine göre puanlandırılır .Kontrol listeleri yöntemi her pozisyon için hazırlanması güç olduğundan uygulanışı basit değildir (Sabuncuoğlu, 2013: 216). Kontrol listesi yönteminin bazı avantaj ve dezavantajları vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz (Eraslan ve Algün, 2005:97): Avantajları şunlardır:

 Uygulaması kolay ve zaman kazandıran bir yöntemdir.

 Cümlelerde gereken açıklamanın yapılması, doğru işaretlemenin yapılmasını sağlar.

 Sonuçlar pratik ve tutarlıdır. Dezavantajları şunlardır:

 Değerlendirme hatalarına yol açabilir.

 Faktör puanlarının doğru belirlenmesi gerekir.

Kontrol listesi yöntemi, işgörenlerin iş performansları ve davranış özelliklerini içeren bir takım cümlelerden oluşan formları, değerleyicilerin işgörenler için en uygun bulduğu ifadeleri işaretlemesiyle oluşan bir süreçtir.

Kontrol listesi yöntemi, ağırlıklı seçim yöntemi ve zorunlu seçim yöntemi olmak üzere ikiye ayrılır (Göksel, 2013: 59).

3.2.5.1 Zorunlu seçim yöntemi

Zorunlu seçim yöntemi, işgörenleri değerlendirecek bir takım cümlelerden oluşan formları, işgörenlerin örgüt içerisinde en az ve en çok göstermiş olduğu tutum ve davranışlarının değerlendiriciler tarafından işaretlenip değerlendirilmesi sistemidir. Bu değerlendirmede, değerleyiciler her bir cümlenin içerdiği katsayıyıbilmemektedir. Bu da yöntemin tarafsız olduğunu gösterir. Bu durum aynı zamanda işgörenlerde moral ve motivasyon yaratır. Çünkü değerleyicilerin görevini kötüye kullanmaları ve işgörenlerin haksız değerlendirilmesi engellenmiş olur. Cümlelerin katsayıları sadece insan kaynakları departmanı tarafından bilinir. Değerlendirmede kullanılan katsayılar ile her bir cümlenin puanı çarpılarak ortalamaları alınır. Böylelikle değerlendirme tamamlanmış olur.

Zorunlu seçim yöntemi, grafik değerlendirme yöntemindeki eksiklikleri gidermek amacıyla ortaya çıkmıştır. Zorunlu seçim yönteminde, verilen ifadelerin ağırlıklarının bilinmemesi subjektifliği azaltır. Bu yöntem uygulanışı basit ve pratik bir yöntemdir (Gavcar, Bulut ve Engin, 2006: 34-35). Bu yöntemin dezavantajı ifadelerin karşılıklarının tam olarak bilinmemesi olanağıdır.

Çizelge 3.6: Zorunlu Seçim Yöntemi

Lütfen aşağıdaki ifadelerden uygun olanını seçiniz. İşgörenin Adı Soyadı Bölümü: Değerlendiricinin Adı Tarih: Verilen işi hızlıca öğrenir……….. Çok gayretlidir………..

Disiplinli ve dikkatli çalışır ……….. Diğer iş arkadaşlarına örnek temsil eder ……….. İşe gelmeme oranı yüksektir ………. İşe vaktinde gelmez ………..

Kaynak:(Okakın ve Şakar, 2015: 167).

Yukarıdaki tabloda, performans açısından olumlu ve olumsuz cümleler verilmiştir. Bu cümlelerin her birinin kendi içerisinde katsayıları vardır. Değerlendirici bu katsayıları bilmeden işgörene en uygun olduğunu düşündüğü ifadeye işaret koyar. Sonunda katsayıları ile cümlelerin ifade ettiği sayısal değerlerin işlemi yapılır ve sonuç elde edilir. Zorunlu seçim yöntemi zaman tasarrufu sağlayan ve uygulama açısından kolaylık sağlayan bir yöntemdir. Zorunlu seçim yönteminde en temel şart değerlendirmede kullanılan ifadelerin işle ilgili olması ve işgörenin performansını ölçmeye yarayacak şekilde olmalıdır.

Zorunlu seçim yöntemi, olumlu, olumsuz ve nötr cümlelerden oluşan bir dizi cümlelerin değerleyiciler tarafından işgörenlere en uygun olacak şekilde işaretlenerek bir değerlendirmede bulunulmasıdır. Bu yöntemin dezavantajı yöneticinin herhangi bir şıkkı işaretlemek zorunda olmasıdır.

3.2.5.2 Ağırlıklı Seçim Yöntemi

Kontrol listesi yönteminin bir diğer çeşidi olan ağırlıklı seçim yönteminde işgörenlerin performanslarını değerlendirmek amacıyla verilen ifadelere belirli bir ağırlık puanları verilir.Değerlendiriciler bu puanları bilmeden bir değerlendirme yapar. Değerlendirme sonunda puanlar toplanarak işgörenlerin performansları hakkında bilgi sahibi olunur.

Ağırlıklı seçim yöntemi, değerlendiricilerin subjektif davranmasını önlemek amacıyla geliştirilmiştir. Bu yöntemin dezavantajı uygulanışı zor ve maliyetli bir yöntem olmasıdır (Dilsiz, 2010: 24-25). Ağırlıklı seçim yönteminde, değerleyicilerin soruların ağırlığını bilmemeleri objektif bir değerlendirme yapılmasına olanak sağlar.

3.2.5.3 Derecelendirme Yöntemi

Derecelendirme yöntemi, işgörenlerin işteki tutum ve davranışları, yaptıkları işin kalitesi, sorumluluk düzeyi gibi birçok niteliğin iyi, normal, kötü gibi sıfatlardan oluşan ölçeklerle değerlendirilmesidir. Bu yöntemde işgörenlerin yaptıkları işin kalitesinin yanında davranış özellikleri de göz önünde bulundurulur.

Derecelendirme yöntemi işletmelerde en sık kullanılan yöntemlerden birisidir. Derecelendirme yöntemi listesinde, işgörenleri değerlendirecek olan başarı kriterleri ve önceden belirlenmiş olan ölçekler yer alır. Bu listede işgörenlerin performanslarını etkileyecek olan faktörler değerlendirilir (Aksoy, 2001: 54- 55). İşgörenlerin performans düzeylerini etkileyecek birçok kriter vardır. Derecelendirme yönteminde işgörenler yaptıkları işin kalitesi, sosyal ilişkileri, iletişim becerisi gibi birçok birçok faktör dikkate alınarak değerlendirilirler. Derecelendirme yönteminde işgörenler, diğer arkadaşlarından bağımsız olarak kendi pozisyonunun gerektirdiği şartlar altında değerlendirilir. Değerlendirmede kullanılan faktörlerin sayısı fazladır. Bu değerlendirme yönteminde işgörenlerin kişilik özelliklerinin yanında tutum ve davranışları da ölçülür.

Derecelendirme yöntemi, değerlendiriciden kaynaklanan hatalara rağmen, uygulanışı basit bir süreç olduğundan dolayı kullanım alanı yaygındır (Doğruluk, 2004: 105).

Bu yöntemde işgörenlerin görev tanımlarında yer alan sorumlulukları dahilinde değerlendirilmeleri ve sayısal puanlar kullanılması yöntemin işletmelerde yaygın bir şekilde kullanılmasını sağlamıştır.

Derecelendirme yönteminde belirlenen her faktörün kendi içerisinde sayısal değeri vardır. İnsan kaynakları tarafından oluşturulan bu değerler, değerleyicilerin objektif tutum sergilemeleri açısından onlara bildirilmez. Değerlendirmeciler, değerlendirmede uygun buldukları alana işaret koyarlar. Daha sonra insan kaynakları tarafından bu işaretler toplanır ve değerlendirme tamamlanmış olur. Bu yöntem değerlendirme hatalarını en aza indirmesi açısından yaygın kullanılan bir yöntemdir.