4.3.1 Kontrol Hissine ĠliĢkin Betimsel Ġstatistikler
Anketin bu alt bölümünde, öğrencilerin, yaĢamını ne derecede kontrol ettiğine iliĢkin kendi algısını öğrenmek üzere uygulanan Kontrol Hissi Ölçeğinden aldıkları puanlar demografik özelliklerine bakılmaksızın incelenmiĢtir. 17 maddeden ve iki alt boyuttan oluĢan (pozitif kontrol hissi ve negatif kontrol hissi) ölçeğin ifadeleri çalıĢmaya öğrenciler tarafından „Hiçbir zaman‟ (1) ile „Her zaman‟ (5) arasında değerlendirilmektedir. Ölçeğin ilk 9 maddesi (1-9) bireyin pozitif kontrol algısını, sonraki 8 (10-17) madde ise bireyin kendisine iliĢkin negatif kontrol algısını ölçmektedir.
Seçenek
Puan Aralığı
Düzey
Hiçbir zaman
1,00 - 1,80
Çok düĢük
Nadiren
1,81 - 2,60
DüĢük
Ara sıra
2,61 - 3,40
Orta
Sıklıkla
3,41 - 4,20
Yüksek
52
Tablo 4 Öğrencilerin kontrol hissine iliĢkin betimsel istatistikler (N=400)
Madde X ss
1. YaĢamımın kontrolü bendedir. 3,78 1,18
2. Ġstediğimde yaĢamımı daha çok kontrol edebilmek için
değiĢiklikler yapabilirim. 3,43 1,23
3. Ġstediğim Ģeyleri değiĢtirmek için giriĢken davranabilirim. 3,60 1,14 4. YaĢamımdaki önemli Ģeyler için kendi kararlarımı
verebilirim.
3,87 1,11 5. YaĢamımda net amaçlar belirleyebilirim. 3,60 1,08 6. Duygularımın farkındayım ve onların beni nasıl etkilediğini
anlarım.
4,22 0,97 7. Amaçlarıma ulaĢmak için gerekli çabayı sergilerim. 3,94 0,99 8. Amaçlarıma ulaĢmak için gerekli beceri ve yeteneklere
sahibim.
3,68 1,06 9. Kendimi yeterince kontrol edebiliyorum. 3,63 1,18
Pozitif Kontrol Hissi Ortalaması 3,75 0,68
10. Kendimi kontrol etmekte zorlanırım. 2,35 1,24 11. BaĢkalarının yaĢamım üzerinde çok fazla kontrolü var. 2,16 1,22 12. GeçmiĢe göre yaĢamımda daha az kontrole sahibim. 2,08 1,26 13. Günlük yaĢamım üzerinde kontrolüm yoktur. 2,01 1,23 14. YaĢamım hakkındaki önemli kararları alamam. 2,03 1,21 15. YaĢamımda kontrolü sağlayabilmek için gerekli
değiĢiklikleri yapamam. 2,03 1,20
16. Duygularım üzerinde kontrolüm yok. 2,18 1,37 17. Kendim için net amaçlar belirleyemem. 1,97 1,18
Negatif Kontrol Hissi Ortalaması 2,10 0,77
ġekil 3 Öğrencilerin pozitif kontrol hissine iliĢkin ortalama puanları
3 ,4 3 3 ,6 0 3 ,6 0 3 ,6 3 3 ,6 8 3 ,7 8 3 ,8 7 3 ,9 4 4,22 3 ,7 5 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50
53
ġekil 4 Öğrencilerin negatif kontrol hissine iliĢkin ortalama puanları
AraĢtırmaya katılan öğrencilerin, pozitif kontrol hissi genel düzeyi X Pozitif kontrol
hissi=3,75±0,68 (sıklıkla/yüksek düzeyinde) ortalama puanı ile negatif kontrol hissinden X Negatif kontrol hissi=2,10±0,77 (nadiren/düĢük düzeyinde) daha yüksektir. Bu da çalıĢmaya katılan öğrencilerin yaĢama iliĢkin kontrol hislerinin olumlu (yüksek) olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin pozitif kontrol hissi boyutunda en yüksek ortalama puanı “6. Duygularımın farkındayım ve onların beni nasıl etkilediğini anlarım” ifadesine (X Madde 6=4,22±0,97) „Her zaman/çok yüksek‟ düzeyinde ve en düĢük ortalama puanı ise “2. İstediğimde yaşamımı daha çok kontrol edebilmek için değişiklikler yapabilirim.” (X Madde 2=3,43±1,23) ifadesine „Sıklıkla/yüksek‟ düzeyinde verdikleri görülmektedir. Öğrenciler, öte yandan, negatif kontrol hissi boyutunda en yüksek ortalama puanı “10. Kendimi kontrol etmekte zorlanırım.” ifadesine (X Madde
10=2,35±1,24) „Nadiren/düĢük‟ düzeyinde ve en düĢük ortalama puanı ise “17.
Kendim için net amaçlar belirleyemem.” (X Madde 17=1,97±1,18) ifadesine „Nadiren/düĢük‟ düzeyinde vermiĢlerdir. Özetle, lise öğrencilerinin kontrol hissilerinin oldukça olumlu olduğu (yüksek pozitif kontrol ve düĢük negatif kontrol düzeyi ile) anlaĢılmaktadır. 1 ,9 7 2 ,0 1 2 ,0 3 2 ,0 3 2,08 2 ,1 6 2 ,1 8 2 ,3 5 2 ,1 0 1,70 1,80 1,90 2,00 2,10 2,20 2,30 2,40
54
4.3.2 Öğrencilerin Kontrol Hissi Düzeylerinin Demografik Özelliklerine Göre Ġncelenmesi
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin yaĢ değiĢkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan ANOVA (tek yönlü varyans analizi) testine göre, yaĢ öğrencilerin sadece pozitif kontrol hislerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır [F (3; 396)=6,34 ve p<.05]. ANOVA testi sonrası yapılan post-hoc Scheffe testine göre, 18 yaĢ ve üstündeki öğrencilerin (Grup 3) pozitif kontrol his düzeyleri (puanları), 14-15 ile 16-17 yaĢ grubundaki öğrencilerden (Grup 1 ve 2) daha yüksektir (X 14-15 yaĢ=3,66; X 16-17 yaĢ=3,68 ve X 18 yaĢ ve üstü=4,03).
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan bağımsız gruplar t-testine göre, kız ve erkek öğrencilerin sadece pozitif kontrol hissi düzeyleri internet arasında anlamlı bir fark olduğu ve bu farkın erkek öğrencileri lehine olduğu bulunmuĢtur. [t(398)=2,20 ve p<.05].Gruplara ait ortalama puanlar incelendiğinde, erkek öğrencilerin pozitif kontrol his düzeylerinin kız öğrencilerden daha yüksek olduğu görülmektedir (X Kız=3,62 ve X Erkek=3,87).
Lise öğrencilerinin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin sınıflarına bağlı olarak anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan ANOVA (tek yönlü varyans analizi) testine göre sınıfın, öğrencilerin sadece pozitif kontrol his düzeylerinde anlamlı bir farka neden olduğu bulunmuĢtur [F (3; 396)=6,91 ve p<.05]. ANOVA testi sonrası yapılan post-hoc Scheffe testine göre, son sınıfta öğrenim gören öğrencilerin (Grup 4) pozitif kontrol hissi düzeyleri diğer sınıflardaki öğrencilerden (Grup 1, 2 ve 3) daha yüksektir (X 9. Sınıf=3,65; X 10. Sınıf=3,71; X 11.
Sınıf=3,68 ve X 12. Sınıf=4,12).
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin akademik baĢarıya göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan non- parametrik Kruskal-Wallis H testine göre, öğrencilerin akademik baĢarı öğrencilerin hem pozitif [X²(2)=10,04 ve p<.01] hem de negatif [X²(2)=8,29 ve p<.05] kontrol hissi düzeyinde farklılaĢmaya neden olmaktadır. Buna göre;
55
Akademik baĢarı düzeyleri baĢarılı ve orta olan öğrencilerin (Grup 1 ve 2), pozitif kontrol hissi düzeyi baĢarısız öğrencilerden (Grup 3) daha yüksektir (Sıra Ortalaması BaĢarılı=221,64; Sıra Ortalaması Orta=217,82 ve Sıra Ortalaması BaĢarısız=152,83).
Öte yandan, akademik yönden baĢarısız olan öğrencilerin (Grup 3), negatif kontrol hissi düzeyi diğer öğrencilerden (Grup 1 ve 2) daha yüksektir (Sıra Ortalaması BaĢarılı=183,97; Sıra Ortalaması Orta=186,17 ve Sıra Ortalaması BaĢarısız=245,23).
AraĢtırmaya katılan öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin aile gelirine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan non-parametrik Kruskal-Wallis H testine göre,aile geliri öğrencilerin sadece pozitif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır [X²(2)=6,61 ve p<.05]. Aile gelir düzeyi „iyi‟ olan öğrencilerin (Grup 3), pozitif kontrol hissi düzeyi aile geliri „yetersiz‟ olan öğrencilerden (Grup 1) daha yüksektir (Sıra Ortalaması Yetersiz=223,70 ve Sıra Ortalaması Ġyi=154,19).
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin anne-babanın ergene davranıĢına göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan non-parametrik Kruskal-Wallis H testine göre, anne-babanın davranıĢı öğrencilerin sadece pozitif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır [X²(3)=6,47 ve p<.05]. Kruskal-Wallis testi sonrası yapılan post-hoc Mann- Whitney U testine göre, anne-babası demokratik tutum gösteren öğrencilerin (Grup 4) pozitif kontrol hissi düzeyleri, anne-babası ilgisiz tutum gösteren öğrencilerden (Grup 1) daha yüksektir (Sıra Ortalaması Ġlgisiz=173,64 ve Sıra Ortalaması Demokratik=226,83).
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin anne veya babadan ayrı yaĢamaya göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan bağımsız gruplar t-testine göre, anne veya babadan ayrı yaĢamak öğrencilerin sadece negatif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır [t(398)=2,12 ve p<.05]. Gruplara ait ortalama puanlar incelendiğinde, anne veya babasından ayrı yaĢayan öğrencilerin negatif kontrol hissi düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir (X Evet=2,30 ve X Hayır=2,03).
56
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin interneti kullanma süresine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan ANOVA (tek yönlü varyans analizi) testine göre, interneti kullanma süresi öğrencilerin ne pozitif ne de negatif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır (p>.05).
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin, evde/cepte internet bağlantısı olmasına göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan non-parameterik Mann-Whitney U testine göre, evde/cepte internet bağlantısı olması öğrencilerin sadece pozitif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır(U=4933,00 ve p<.05). Gruplara ait sıra ortalaması puanları incelendiğinde, evde/cepte internet bağlantısı olan öğrencilerin pozitif kontrol hissi düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir(Sıra Ortalaması Evet=203,56 ve Sıra Ortalaması Hayır=166,48).
Öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin sosyal medya hesabı olmasına bağlı olarak anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan non-parametrik Kruskal-Wallis H testine göre, sosyal medya hesabı (olması/sayısı) öğrencilerin ne pozitif ne de negatif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır (p>.05) .
AraĢtırmaya katılan öğrencilerin, pozitif ve negatif kontrol hissi düzeylerinin, interneti kullanma sürelerine iliĢkin düĢüncelerine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini araĢtırmak üzere yapılan ANOVA (tek yönlü varyans analizi) testine göre, öğrencilerin interneti kullanma sürelerine iliĢkin düĢünceleri sadece pozitif kontrol hissi düzeylerinde anlamlı bir farklılaĢmaya neden olmaktadır [F(3; 396)=8,33 ve p<.01]. ANOVA testi sonrası yapılan post-hoc Scheffe testine göre, a) interneti fazla ile çok fazla kullandığını düĢünen öğrencilerin (Grup 3 ve 4) negatif kontrol hissi düzeyleri, diğer öğrencilerden (Grup 1ve 2)daha yüksektir (X Az kullanıyorum=1,90;
57
4.4. Öğrencilerin Ġnternet Bağımlığı, Sosyal Yeterlik Algısı ve Kontrol